نکات ایمنی سفر به کویر

کویر در عین زیبایی محیطی است خشن. سفر به کویر مستلزم نکاتی است که عدم رعایت آنها چه بسا موجب خسارات جانی و مالی می شود.قبل از عزیمت به کویر (مشخصاً کویر مرکزی ایران و دریاچه نمک آران و بیدگل) اطلاعاتی از محل مورد بازدید لازم دارید که از طریق اطلاعات شخصی و استفاده از کتاب، جزوه، مقاله و نقشه GPS یا از یک راهنمای مجرب حاصل می شود.به وسیله دستگاه GPS و یک نقشه دقیق می توانید در مسیر جاده ها طبق طول و عرض جغرافیایی و چک کردن آن با GPS حرکت کنید. اما به همراه داشتن یک راهنمای مجرب به خصوص در مواقع بروز مشکل یا مواقع بحرانی از هر چیز دیگری با ارزش تر است. در مواقع بحرانی گردشگر دچار ترس می شود به همین علت نمی تواند دقیق و کارا فکر کند.(ترس حتی زودتر از تشنگی جان انسان را در کویر می گیرد،)

● مشخصات یک راهنمای خوب

۱) راهنما باید به موقعیت جغرافیایی منطقه، مسیر جاده ها، محل چشمه های آب، عوارض طبیعی مانند تپه ها، کوه ها، دریاچه نمک، بندریگ و فاصله بین آنها آگاه باشد.
۲) تسلط بر زمین شناسی و توپوگرافی منطقه، پستی و بلندی هایی که بر اثر سیل ایجاد می شود (در کویر سیل هم می آید،) برای راهنما اهمیت دارد. در نقاط پست ممکن است خاک به حدی گل شود که عبور ماشین غیرممکن شود یا ماشین در گل بماند.
۳) تسلط بر شیمی خاک و شیمی دریاچه ویژگی دیگر راهنما است. این تسلط باعث آسودگی خاطر در مواقع حرکت روی سطح دریاچه می شود(در عمق ۵۰-۵ سانتیمتری زیر سطح دریاچه آب موجود است) و در سطح دریاچه لایه یی از سولفات کلسیم ایجاد شده که می توان با اتکا به آن بر روی آن، ماشین سواری کرد.همچنین نوع عناصر موجود در خاک در عبور از کویر موثر است. مثلاً سولفات سدیم که در خاک برخی مناطق کویر زیاد یافت می شود باعث پوکی خاک و گیرافتادن ماشین می شود یا خاک رس یا کائولن در مواقع بارانی سبب می شود که ماشین درجا بزند.
۴) یک راهنما باید با ستارگان و موقعیت آنها در فصول مختلف سال آشنا باشد تا تشخیص جهت و مسیر حرکت در شب ممکن شود.
۵) آشنایی با جانوران و خزندگان و حشرات کویر هم ویژگی مهم دیگر است. در این مورد و موجودات ذیل الذکر نکاتی قابل توجه است؛
معمولاً هنگام عصر به سوی آب حرکت می کند و با تعقیب آنها می توان به آب رسید.
آشنایی با خصوصیات این جانور مانند اینکه چه مواقعی از سال در خواب زمستانی است یا اینکه در چه اوقاتی از روز و شب احتمال وجود عقرب کم است (یا اینکه با توجه به درجه حرارت، مثلاً در آذر ماه می توان تشخیص داد که احتمال وجود آن هست یا نه؟) همچنین نحوه عمل و کمک های اولیه در هنگام عقرب گزیدگی. و نیز آگاهی به این نکته که در کویر بعضی نقاط هستند که اصلاً عقرب در آن یافت نمی شود(مانند محلی نزدیک ارغوانی آران که حتی در شب می توانید با آسودگی خاطر روی ماسه های آنجا استراحت کنید،)
خطرناک ترین آنها «بزمجه» است که در کویر مناطقی هست که احتمال یافت شدن آنها زیاد است
( مثلاً در کویر آران و بیدگل ناحیه یی به طول و عرض ۶ کیلومتر هست که در آن «بزمجه» زیاد یافت می شود).
آشنایی با انواع سمی و غیرسمی مارهای کویر و کمک های اولیه در هنگام مارگزیدگی
آشنایی با زیستگاه انواع سوسک، مارمولک، روباه، خرگوش، موش و همچنین حیواناتی نظیر کل، بز، میش، آهو، جیبر و...
۶) راهنمای خوب در کویر با نوع گیاهان و مناطق رویش آنها آشناست و می داند که؛
الف) برخی از گیاهان در مناطق خاصی می رویند و از طریق نوع گیاه می توان نوع آب (شور، تلخ، شیرین و... ) در آن منطقه را تشخیص داد.
ب) ریشه بعضی گیاهان بسیار پرآب است که در هنگام نیاز و با روش های خاص می توان از آن استفاده کرد.
ج) آتش چوب بعضی از گیاهان بسیار پر حرارت و عالی است.
د) از ساقه برخی گیاهان در مواقع بحرانی به عنوان غذا می توان استفاده کرد.
هـ) بعضی گیاهان برخلاف ظاهر زیبایشان سمی هستند.
۷) علاوه بر موارد فوق بعضی تجربیات راهنما بسیار باارزش است مثل طریقه بیرون آوردن ماشین مانده در باتلاق دریاچه یا ماسه بادی، یا پیداکردن راه در شب های بدون ستاره از طریق هاله نور شهرهای مجاور کویر با تهیه کرسی ساده در شب های سرد زمستانی برای خواب.

● آب در کویر

هنگام حرکت به سوی کویر حداقل به اندازه دوبرابر نیاز آب بردارید زیرا تشنگی سریع انسان را از پای در می آورد و بدون آب در روزهای گرم نمی توان زیاد دوام آورد. در مرز شروع تپه های شنی در کویر احتمال وجود آب هست.
راه هایی برای جمع آوری و استفاده آب موجود در خاک هست. مردمان کویر برای جلوگیری از عطش، به جای آب چای می نوشند. از ریشه پر آب بعضی گیاهان می توان استفاده کرد و وجود گیاهانی خاص نشانه وجود آب است. از مصرف غذاهایی که آب زیادی لازم دارند و باعث عطش می شوند، بپرهیزید.

● نکات مفید دیگر

▪ تجهیزات کافی به همراه داشته باشید مانند غذا، چادر، لوازم بهداشتی، چراغ قوه، کیسه خواب، کفش مناسب، سوخت، طناب، دوربین شکاری، قطب نما، نقشه و...
▪ از دو یا چند وسیله نقلیه استفاده کنید، (بهتر است از نوع کمک دار، دو دیفرانسیل و شاسی بلند باشد). بنزین و لاستیک زاپاس فراموش نشود. بهتر است از عیب های جزیی ماشین هم آگاه باشید.
▪ آچار و ابزار و چسب به همراه داشته باشید.(یکی از خرابی های رایج سوراخ شدن رادیاتور است.)
▪ به همراه داشتن بیل و تخته های چوب برای بیرون کشیدن ماشین از باتلاق مفید است.
▪ به همراه داشتن شکر، قند یا نبات و آبمیوه و هندوانه می تواند جان شما را نجات دهد. (در مواقع اضطراری می توان با مخلوط کردن شکر با آب تلخ آن را قابل استفاده کرد.)
▪ استفاده از عینک آفتابی مخصوصاً در دریاچه نمک در توقف طولانی در کویر توصیه می شود.
▪ در کویر مراقب وسایل الکترونیکی خود باشید. (با داخل شدن ذرات ماسه از کار می افتند.)
▪ برای نگهداری گوشت در گرمای کویر از قیمه کردن در چربی خودش یا در مشک ریختن یا نمک سودکردن استفاده کنید. (گوشت را به تخته هایی با قطر سه سانتیمتر تبدیل کرده و تکه های بریده شده را در داخل نمک قرار می دهیم، به طوری که نمک تمام سطح آن را بپوشاند.)