زندگي سالم

زندگي سالم ابعاد مختلفي دارد . زندگي سالم در ابعاد جسماني ، رواني - اجتماعي ، معنوي و شناسايي موقعيتهاي پرخطر مطرح شده است .

* عوامل جسماني
* عوامل رواني - اجتماعي

• ارتباط و پيوندهاي انساني
• تنظيم اهداف زندگي
• احترام
• عزت نفس
• رشد و تعالي
• برخورد با استرسها

* عوامل معنوي
عوامل جسماني

آنچه که در ايجاد زندگي سالم نقش دارد ، ارتقاء سلامت است . منظور از ارتقاء سلامت ،‌ فرآيندي است که افراد را قادر مي سازد توانايي و فعاليت خود را جهت بهبود وضعيت سلامت خود افزايش دهند ، ‌ اين رفتارها متعدد و متنوعند ( از جمله تغذيه صحيح ، خواب شبانه کافي بين ۷ تا ۸ ساعت ) ، ورزش مرتب ، عدم مصرف مواد و الکل ، تنظيم وزن به گونه اي که بيش از ۱۰٪ اضافه وزن وجود نداشته باشد . عواملي که با سبک زندگي ناسالم رابطه دارند عبارتند از : مصرف مواد و الکل ، سيگار ، پرخوري ، روابط جنسي پرخطر و پرداختن به کارهاي خطرناک

عوامل رواني - اجتماعي

درکنار عوامل جسماني مربوط به زندگي سالم ، عوامل رواني - اجتماعي قرار دارند .

• ارتباط و پيوندهاي انساني

امنيت و رضايت خاطر يکي از عوامل رواني بسيار مهم در زندگي سالم است که از طريق روابط اجتماعي ايجاد مي شود . ارتباطات و پيوندهاي اجتماعي ، احساس تعلق و پيوستن به انسان هاي ديگر ، احساس امنيت عميقي در افراد ايجاد مي کند . بنابراين ، يکي از شرايط زندگي سالم ، برقراري روابط انساني و ارتباطات انساني است که به لحاظ اهميت و پيچيدگي هاي خاصي که دارد ، در مبحث جداگانه اي ( مهارت هاي اجتماعي و قاطعيت ) مطرح مي شود .

• تنظيم اهداف زندگي

يکي ديگر از فعاليت هايي که به انسان ها احساس امنيت و خاطر مي دهد تعيين و تنظيم اهداف زندگي است که نياز به توجه خاص دارد . چنانچه فرد اهداف زندگي خود را نشناسد دچار بي هدفي ، کسالت و نااميدي و درماندگي مي شود ، چنانچه فرد اهداف غيرواقع بينانه اي براي زندگي خود تعيين کند ، نمي تواند به آن اهداف دست يابد و دچار خشم ، پرخاشگري ، يأس و نااميدي مي شود .

• احترام

يکي از نيازهاي مهم ديگر انسان ، نياز به احترام است . دو کانون و منبع احترام وجود دارد :

احترام ديگران به فرد

احترام فرد به خودش که عزت نفس نام دارد

• عزت نفس

يکي از عوامل بسيار مهم در رفتار سالم ، عزت نفس است . بسياري از نوجوانان و جوانان به علت ضعف در عزت نفس به رفتارهاي ناسالم و آسيب هاي اجتماعي روي مي آورند . عزت نفس عبارت است از احساس ارزشمند بودن . اين حس از مجموع افکار ، احساس ، عواطف و تجربيات فرد در طول زندگي ناشي مي شود ، عزت نفس هنگامي به وجود مي آيد که نيازهاي ابتدايي زندگي فرد به نحو مناسبي ارضا شده باشند .
کودکان و نوجوانان زماني از عزت نفس زياد بهره مند مي شوند که بتوانند احساسات مثبتي را به کمک عوامل زير تجربه کنند :
• همبستگي : اين احساس زماني تجربه مي شود که نوجوان از پيوندهاي مهم زندگي خود راضي باشد .
• بي همتايي : اين احساس هنگامي به وجود مي آيد که نوجوان بتواند صفات يا ويژگيهايي را که موجب تفاوت و تمايز او از ديگران بشود ، بشناسد و به آنها احترام بگذارد .
• قدرت : احساس قدرت وقتي به وجود مي آيد که نوجوان بداند منابع ، فرصت و قابليت آن را دارد که برشرايط زندگي خويش اثر بگذارد .
به عبارت ديگر عزت نفس عبارت است از شناسايي خود و ارزش گذاردن به آن ، عوامل مؤثر در عزت نفس قوي عبارتند از :
۱ - خودآگاهي و شناسايي خود
۲ - ارزش گذاردن به هر آنچه که هست
۳ - باور به بي همتايي و بي نظير بودن خود

• رشد و تعالي

يکي ديگر از نيازهاي انسان ، نياز به تعالي و رشد خود است . انسان ها نياز دارند فعاليتهايي انجام دهند که تواناييها و استعدادهاي بالقوه آنان را رشد دهد و در نهايت به کمال نزديکتر شوند . فعاليتهايي در اين رابطه انجام مي شوند که عبارتند از : کمک به انسانهاي ديگر ، کمک به رشد بيشتر جامعه ، پرداختن به هنر ، پرداختن به فعاليتهايي که فرد را به طبيعت نزديکتر مي کند ، فعاليتهاي مذهبي ، اخلاقي و انساني

• برخورد با استرسها

يکي از عوامل رواني سلامت زندگي برخورد با مشکلات و استرسهاست ، پژوهشگران متوجه شده اند که شخصيت هايي وجود دارند که در مقابل بدترين شرايط نيز مقاومت مي کنند و دچار بيماري نمي شوند که به آنها شخصيت سرسخت مي گويند . اين شخصيت ها داراي سه خصوصيت زير هستند :
۱ - احساس تسلط و کنترل بر زندگي : اين افراد باور دارند که بر زندگي خود مسلط هستند ، مي توانند زندگي خود را در مسيرهاي مورد نظر خود پيش برند و قادرند که مسائل و مشکلات خود را حل کنند .
۲ - داشتن تعهد و مسئوليت : افراد سرسخت ،‌ تعهدات ، اعتقادات و مسئوليتهايي را براي خود قائل هستند که در شرايط پرفشار زندگي به آنها کمک مي کند .
۳ - روحيه مبارزه و چالش : اين افراد آماده اند که با شرايط و اتفاقات زندگي روبه رو شده و در صورتي که نياز به تغيير باشد ، آماده اند که با تغييراتي که لازمه زندگي است هماهنگ شوند . آنها با مشکلات دست و پنجه نرم مي کنند و در صورت رويارويي با مشکلات با آنها مي جنگند . در مقابل استرسها و مشکلات ، متوسل به مقابله هاي مسأله دار و استفاده از حمايت اجتماعي مي شوند ، در مقابل مشکلات خسته نشده و از آنها اجتناب نمي کنند .

عوامل معنوي

چهارچوب ارزشي و اعتقادي نقش عمده اي در سلامت و رفتار سالم برعهده دارد . در همين رابطه عوامل معنايي سلامت مطرح مي شوند . فرانکل از زبان نيچه اظهار مي دارد :
« چنانچه انسان چرايي براي زندگي داشته باشد ، با هر چگونگي مي سازد »
فرانکل سه راه را براي معنا دادن به زندگي مطرح مي کند :
۱ - خلق و ارائه چيزي به جهان : از طريق فعاليتهاي هنري مثل نقاشي ،‌مجمسه سازي ، ادبيات ،‌تئاتر و يا هر نوع فعاليت خلاقانه ديگر از جمله فعاليتهاي علمي ، مشارکت اجتماعي ، انجام امور شغلي ،‌ فرزند پروري موفق و نظاير آن
۲ - گرفتن چيزي از جهان : مانند لذت بردن از طبيعت ،‌ پرداختن به کوهنوردي ، مسافرت ،‌لذت بردن از پديده هاي طبيعي ،‌روابط بين فردي ،‌خانواده و ... لذت بردن از نيل به اهداف و موفقيتها .
۳ - نگرش به زندگي : نگرشي که فرد نسبت به زندگي خود دارد ، بسيار تعيين کننده است ، در اينجا فرد آزاد است و مي تواند نگرش و باور مثبت يا منفي داشته باشد ، باورهاي بدبينانه يا خوش بينانه به زندگي ، پايگاه کنترل دروني يا بيروني و