بهداشت ازدواج

محدوده سني مناسب براي ازدواج :

محدوده سني مناسب براي بارداري 18 تا 35 سال و مناسب ترين زمان 20 تا 30 سالگي است . ازدواج زود هنگام و تجربه اولين بارداري در سنين رشد ( پيش از 18 سالگي )موجب از دست رفتن ذخاير مغذي بدن , كاهش رشد در مادر جوان افزايش آسيب پذيري وي در برابر كمبود تغذيه اي و مشكلات بسيار ميشود . از سوي ديگر بارداري پس از 35 سالگي نيز خطرات مشكلات فراواني را به همراه دارد.در ادامه به نكاتي در اين مورد مي پردازيم .

بارداري در سنين نوجواني ( زير 18 سال ) :

نوجواني دوران گذار از كودكي به سمت بزرگسالي است و در اين دوران حساس كودك به تدريج خصوصيات خود را از دست مي دهد و به سمت بزرگسالي تغيير شخصيت مي يابد .بارداري نيز از دوره هاي بحراني است كه فرد با تصوير نسبتاّ مشخصي از خويش به سمت تصوير اجتماعي تر (مادر) تغيير هويت مي دهد .دختري كه در سنين نوجواني ازدواج مي كند مجبور است همزمان با دو بحران رشد و پختگي شخصيت دست و پنجه نرم كند كه نتيجه رضايت بخش نيز كمتر حاصل مي شود .رشد ناكامل دردوران نوجواني , رها كردن تحصيل , تعداد زياد فرزندان , خانواده ناپايدار, نياز حمايت بيشتر اطرافيان و جامعه و فزندان ناسالم مسائلي است كه او با آنها روبه رو است . در سنين نوجواني حاملگي نسبت به سنين بالاتر اغلب بدون برنامه قبلي و نا خواسته است . بارداري در اين سنين تاثير منفي بر وضعيت فيزيكي , اجتماعي و اقتصادي دختر نوجوان دارد , ضمن اينكه او صاحب فرزندي آسيب پذير مي شود . دختر نوجوان در اين سن از خويش يك تصوير شخصي ضعيف دارد , هويت او ناكامل است و هنوز هم مهارتهاي لازم براي شكل دادن به هويت كودك خويش را نيافته است و اين كودك- مادر در برخورد با برآوردن نيازهاي فرزند خويش هنوز كاملاّ مجهزآماده نشده است.بارداري در سنين نوجواني با افزايش خطرات مامايي و عوارض ناشي اجتماعي همراه است . خطرات و عوارض مامايي در اين سنين دو برابر سنين بالاتر است .
كم خوني , فشار خون حاملگي (PI H), مرگ جنين , بيماريهاي مقاربتي (STD) و زايمان زودرس از جمله اين عوارض است . بخصوص خطر فشار خون حاملگي , اگر بارداري 24 ماه بعد از شروع عادت ماهيانه اتفاق افتد بسيار است .در دختران زير 25 سال احتمال عدم تناسب ميان سر جنين و لگن مادر به علت رشد ناكافي لگن ,بسيار بيشتر است و اين امر منجر به شيوع بيشتر سزارين در اين سنين مي شود كه خود عوارض و خطرات فراواني براي مادر به همراه دارد .در اينگونه مادران زايمانهاي غير طبيعي مثل زايمان طولاني و يا زايمان فوق العاده سريع بيشتر است كه هر دو مي تواند منجر به عوارض جبران ناپذير زيادي در نوزاد گردد . زنان نوجوان بعد از زايمان بيش از ديگران دچار خونريزي و عفونت مي شوند .
نوجواني دوران افزايش نيازهاي تغذيه اي بدن مي شود و حتي ذخاير غذايي قبلي را نيز به سرعت مصرف مي كند. تغذيه ناكافي در اين سنين و عدم بر آورده شدن نياز تغذيه اي بدن در دوران رشد همراه با حاملگي و عدم آگاهي كامل نسبت به تغذيه خويش , منجر به زايمان نوزاد با وزن كم مي شود و اين امر نيز افزايش مرگ و ميردوران نوزادي و نيز عقب ماندگي ها, معلوليت ها ي سيستم عصبي و اختلالات رشدي را به همراه دارد.معمولاّ در زنان باردار نوجوان حتي در صورت كفايت انرژي وارد شده به بدن ,كلسيم , آهن و ويتامينهاي A وC كافي نيست و آنها از كمبود اين مواد رنج مي برند .
بارداري در سنين پايين مي تواند اختلالاتي را در مادر ايجاد كند, از جمله مسموميت حاملگي , خونريزي در سه ماهه اول و سوم بارداري , كم خوني و مشكلات بارداري و زايمان .
به طور كلي بارداري در سنين پايين موجب مي شود كه ميزان مرگ ومير مادران دو و نيم برابر نسبت به حاملگي در سنين 20 تا 24 سالگي افزايش مي يابد . از طرفي كودكان اين مادران عمدتاّ نارس و كم وزن هستند وامكان مرگ آنان در سال اول زندگي بيشتر است . همچنين احتمال به دنيا آوردن نوزاد با وزن بسيار كم ( كمتر از 1500 گرم ) توسط مادران زير 18 سال , نسبت به كل جمعيت در سنين باروري تقريباّ دو برابر است.

بارداري در سنين بالاي 35 سال :

به دليل اينكه شيوع اكثر بيماريهاي مزمن با بالا رفتن سن افزايش مي يابد .ميزان عوارض بارداري نيز در خانمهاي مسن بيشتر است .افزايش سن عامل خطر ساز مهمتري براي بروز عوارض در حين زايمان است تا تعداد فرزنداني كه خانم باردار به دنيا آورده است .عوارض بيماري قند و فشار خون ناشي از بارداري در خانمهاي بالاي 35 سال در مقايسه با آنان كه در سنين ايده آل 20 تا 25 سال باردار شده اند بيشتر ديده مي شود .احتمال وقوع بيماريهايي شامل اختلالات قلبي و عروقي, بافت همبند, كليوي و ريوي با افزايش سن خانم باردار افزايش مي يابد .امكان خونريزي ناشي از جدا شدن زودرس جفت و جفت سر راهي در خانمهاي بالاي 35 سال بيشتر است.احتمال زايمان طولاني و سزارين نيز در اين زنان بيشتر است .ميزان مرگ در مادران باردار مسن بيشتر است .در تحقيقي در آمريكا مشاهده شده كه ميزان مرگ در مادران 35 تا 39 ساله نسبت به مادران 20 تا 34 ساله نزديك به چهار برابر بيشتر است .
بارداري خارج از رحم يكي از علل مرگ مادران است كه با بالا رفتن سن مادر شيوع آن افزايش مي يابد.احتمال عوارضي براي جنين و نوزاد سقط خود به خود ,سقط انتخابي , مرده زايي ,ناهنجاريهاي مادر زادي و تولد نوزاد كم وزن ( ميزان به دنيا آوردن نوزاد كم وزن در زنان بالاي 35 سال حدود دوبرابر زنان جوانتر است) با افزايش سن مادر بيشتر مي شود .احتمال داشتن نوزاد با جثه درشت كه امكان زايمان سخت را افزايش مي دهد ,در مادران بالاي 35 سال بيشتر است , شيوع تولد نوزاد با وزن بالاي 4 كيلوگرم در زنان بالاي چهل سال ,دو برابر شيوع آن در جمعيت عمومي زنان باردار است .ميزان مرگ نوزاد در سال اول زندگي ,بعد از 35 سالگي مادر بتدريج افزايش مي يابد .زايايي با افزايش سن كاهش مي يابد .وجود ناهنجاريهاي كروموزومي در نوزادان متولد شده از مادران 45 سال به بالا پنج درصد بيشتر است .

عوارض بارداري براي مادر و جنين در زنان چندزا :

خانم چندزا خانمي است كه پنج بار يا بيشتر زايمان كرده باشد .و حداقل وزن نوزاد او 50 گرم است .در اينگونه زنان فشار خون بالا ,جدا شدن زودرس جفت ,نماي غيرطبيعي جنين, سزارين و خونريزي بعد از زايمان بسيار ديده مي شود كه همه اينها منجر به افزايش ميزان مرگ مادران مي شود .بيماريهايي نظير بيماري قند و فشار خون بالا در اينگونه زنان چند برابر است .مشكلات مامايي در زنان چندزا بيشتر است زيرا رحم حاوي عضله كمتر و بافت همبندي بيشتر است كه هر دو منجر به شل شدن رحم بعد از زايمان و نماي غيرطبيعي جنين در رحم مي شود .امكان حاملگي چندقلو در زنان چندزا دوونيم برابر حاملگي در زنان ديگر است .
خطر پاره شدن رحم در اثر زايمان كه يكي از مهمترين عوارض حاملگي و عامل مرگ و مير فراوان است در اين گروه از خانمها 20 برابر زنان با تعداد زايمان كمتر است .

واكسيناسيون زمان ازدواج :

كزاز : كزاز بيماري عفوني بسيار خطرناكي است كه به خصوص در نوزادان به مرگ مي انجامد .اگر خانمي با تزريق به موقع واكسن كزاز نسبت به اين بيماري مصونيت داشته باشد نوزاد وي نيز بعد از تولد تا 45 روز در برابر اين بيماري مصون خواهد بود .براي ايمني كامل هر فرد بايد يك دوره كامل واكسن كزاز تزريق كند .تزريق واكسن كزاز در دوران كودكي پنج نوبت است به فواصل يك ماهه ,شش ماهه, يك ساله و يك ساله دوم و بعد هر ده سال يكبار براي يادآوري .
در صورتي كه كارت واكسن دوران كودكي فرد نشان دهنده تزريق كامل اين واكسنها باشد , يا فرد به انجام واكسيناسيون كاملاً اطمينان داشته باشد , تزريق يادآور هر ده سال يكبار كافي است . برنامه بهداشتي كشور,تزريق واكسن كزاز در مادران باردار در شش ماهگي و يك بار در هفت سالگي كافي است .
سرخجه : معمولاً سرخجه يك بيماري خفيف با علائمي شبيه به سرماخوردگي ساده است و يا اصلاً علامتي ايجاد نمي كند كه بيشتر در بچه ها و گاهي در بزرگسالان اتفاق مي افتد .خوشبختانه بسياري از افراد در دوران كودكي به اين بيماري مبتلا شده اند و در مقابل آن ايمني پيدا كرده اند .زيرا هر فرد فقط يك بار در زندگي به اين بيماري مبتلا مي شود .اما اگر خانمي در دوران بارداري خصوصاً در ماههاي اول به اين بيماري مبتلا شود خطرات و عوارض جدي براي جنين او بوجود خواهد آمد .از جمله نابينايي, ناشنوايي, بيماريهاي قلبي و ريوي و حتي مرگ .بنابراين توصيه مي شود پيش از تصميم براي بارداري واكسن سرخجه زده شود .با انجام آزمايش مي توان فهميد كه آيا خانمي بر عليه سرخجه ايمني لازم را كسب كرده است يا خير و در صورتي كه ايمني لازم را نداشت بايد به واكسيناسيون اقدام كرد .نكته بسيار مهم اين است كه هنگام زدن واكسن سرخجه , خانم بايد مطمئن باشد كه حامله نيست ضمن اينكه تا سه ماه بعد از زدن واكسن نيز نبايد حامله شود .
تزريق واكسن سرخجه در دوران بارداري ممنوع است و به خانم باردار توصيه مي شود از تماس با بيماران مبتلا به سرخجه اكيداً خودداري كند ,حتي اگر خانمي قصد باردار شدن داشته باشد لازم است از افراد مبتلا به اين بيماري دوري كند .
هپاتيت : گروههاي پرخطر براي ايمن سازي بر عليه هپاتيت ب ,عبارتند از دانشجويان گروه پزشكي ,جراحان,پزشكان ,پرستاران,ماماها,دندانپزشكان,كمك دندانپزشكان, بيماران تحت دياليز,كارشناسان و تكنسين هاي آزمايشگاهي تشخيص پزشكي ,پرسنل موسسات نگهداري كودكان عقب افتاده و خانه سالمندان ,دريافت كنندگان محصولات خوني,و خانواده افراد مبتلا .

برنامه تزريق واكسن هپاتيت به اين ترتيب است :

نوبت اول _ در اولين مراجعه
نوبت دوم _ يك ماه بعد از نوبت اول
نوبت سوم _ شش ماه بعد از نوبت او ل
با انجام آزمايش مي توان فهميد كه آيا خانمي ايمني لازم را كسب كرده است يا خير .

مشاوره ژنتيك :

از اصلي ترين اهداف مشاوره ژنتيك مشخص كردن خطر وقوع يا تكرار يك بيماري ارثي در هر بارداري است .تمام افرادي كه هر يك از شرايط زير را در خود يا اجداد خود دارند پيش از تصميم به ازدواج و بچه دارشدن بايد تحت مشاوره ژنتيك قرار گيرند .
_ ازدواجهاي فاميلي
_ حاملگي در سنين 35 سال به بالا
_ نقايص مادرزادي
_ عقب ماندگي ذهني يا تاخير در رشد
_ كوتاهي بيش از حد قد و ساير اختلالات رشدي
_ نازايي يا سقطهاي مكرر در زنان و عقيمي در مردان
_ ناتوانيهاي جسماني كه در هنگام بلوغ شروع شده اند
منبع:نشريه سروش بانوان