جوان ، اجتماع ، جوانى

نگاه ويژه پيامبر اعظم (ص)به جوانان

توجه به موقعيت جوانى و مسووليت هاى جوانان ، محورى است كه در سخنان رسول گرامى اسلام به آن دقت شده است. از آن رو كه جوانى فرصتى است استثنايى ، براى استفاده بهنيه از آن نياز به برنامه و تلاش بيشتر احساس مى شود.
نخستين نكته در سخنان رسول خدا (صلى الله عليه و آله)، لزوم بهره گيرى و استفاده بهينه از فرصت جوانى است. حضرت در حديثى مى فرمايد: پنج چيز را پيش از پنج چيز غنيمت بشمار: جوانى را پيش از پيرى ، سلامتى ات را پيش از بيمارى ، بى نيازى ات را قبل از نيازمندى ، فراغتت را پيش از اشتغال و زندگى ات را پيش از مرگت و در حديثى ديگر ، رسول گرامى به جاى واژه غنيمت ، از واژه مبادرت و سبقت گرفتن براى استفاده صحيح استفاده كرده است و چنين مى فرمايد: به سوى چهار چيز پيش از چهار چيز ديگر مبادرت كن ، جوانى ات پيش از پيرى ات ، سلامتى ات پيش از بيمارى ات، بى نيازى ات پيش از فقرت ، زندگى ات قبل از مرگت.
نكته ديگرى در سخنان رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله) لزوم پختگى جوان و بهره گرفتن از تجربه هاى مفيد است. حضرت در حديثى مى فرمايد: خداوند جوانى را كه از خود سبكى و بى خردى نشان نمى دهد ، به ديده نخستين مى نگرد.
در گفتارى ديگر مى فرمايد: بهترين جوانان شما آن است كه رفتار بزرگسالان را داشته باشد و بدترين بزرگسالان شما آن است كه رفتار جوانان را داشته باشد از اين احاديث مى توان فهميد كه استفاده بهينه از فرصت جوانى و بهره مندى از تجارب بزرگسالان بايد در حدى باشد كه در پرتو اين تجارب نشانى از خامى و اقدام هاى نسنجيده در رفتار جوان مشاهده نشود.
پيام حديث نبوى ، تقليد جوان از رفتار ظاهرى بزرگسالان نيست ، بلكه منظور ، برخوردهاى پخته و سنجيده و عاقلانه اى است كه يك جوان مى تواند در پرتو بهره ورى از تجارب از خود نشان دهد.
محور ديگر در سخنان رسول گرامى اسلام(صلى الله عليه و آله) ، اهميت احترام جوان به بزرگسالان است كه افزون بر پى آمد هاى مثبت دنيوى و اخروى ، زمينه استفاده از تجارب او را فراهم مى كند.
حضرت در حديثى مى فرمايد: هر جوانى كه پيرى را براى بزرگى سنش گرامى دارد ، خداوند هنگام پيرى او كسى را بگمارد كه وى را تكريم كند. پيام اين حديث نبوى نيز توجه جوانان به يكى از وظايفى است كه بر عهد دارد. با عمل به اين وظيفه كه تكريم بزرگسالان است ، جوان به نوعى خود را آماده دوران پيرى و چگونگى برخورد ديگران با خود مى كند و در پرتو عمل به اين وظيفه ، روح او به صورت غير مستقيم ، احساس لطافت و سبكى مى كند و به طور طبيعى از بسيارى از امور نابخردانه و خشونت آميز خوددارى مى كند.
نكته ديگر در سخنان رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله) ، ارزشمندى پاى بندى جوان به فضايل زيباى اخلاقى است. حضرت در گفتارى مى فرمايد: جوان سخاوتمند نيك خو در پيشگاه خداوند از پير بخيل بد خو محبوب تر است. از اين حديث مى توان فهميد كه معيار فضيلت ، بهره مندى از اخلاق خوب است و جوانى با بزرگسالى نقشى در فضيلت ندارد.
البته اگر جوان در سنين جوانى پاى بند به عبادت باشد ، از ارزشمندى ويژه اى برخوردار است. رسول خدا(صلى الله عليه و آله) در حديثى مى فرمايد: خداوند به جوان عبادت پيشه بر فرشتگان مباهات مى كند و مى گويد: بنگريد به بنده من كه به خاطر من از شهوتش چشم پوشيده است از اين حديث مى توان فهميد كه شرايط سنين جوانى اقتضاى پيروى از تمايلات و شهوات را دارد و اگر جوانى در چنين شرايطى در مسير بندگى خدا و اطاعت باشد ، آن چنان ارزشمند است كه خداوند به او مباهات مى كند.
رسول خدا (صلى الله عليه و آله) در گفتارى ديگر مى فرمايد: همانا خداوند جوانى را دوست دارد كه جوانى خود را در عبادت و اطاعت او سپرى مى كند و در حديثى ديگر حضرت مى فرمايد: هفت نفرند كه خداوند در روزى كه سايه اى جز سايه او نيست ، آن ها را در سايه خويش قرار مى دهد. اول ، پيشواى عدالت پيشه است و دوم جوانى است كه در عبادت خداوند رشد پيدا كند. . .
ارزشمندى عبادت در سنين جانى را حضرت در سخنى ديگر اين گونه تبيين مى فرمايد: فضيلت جوان عابدى كه از آغاز جوانى عبادت كند ، بر پيرى كه وقتى سنتش زياد شد ، عبادت كند ، هم چون فضيلت پيامبران بر ساير مردم است. از اين حديث مى توان فهميد كه موفقيت يك جوان در سنين جوانى و پيروزى او بر تمايلات نفسانى و بندگى او آن چنان ارزشمند است كه موقعيت او را چون موقعيت ويژه پيامبران در ميان افراد جامعه مى كند.
محور ديگر در سخنان پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) توجه به ارزشمندى توبه در سنين جوانى است. شرايط جوانى زمينه مناسبى براى سركشى و طغيان و انحراف است و معمولا انسان ها در چنين سنينى بيشتر گرفتار گناه و اشتباه هستند و به همين دليل ، نياز آن ها به توبه و بازگشت بيشتر است.
بر همين اساس ، رسول گرامى مى فرمايد: خداوند جوان توبه كار را دوست دارد. پيام اين حديث ، اميدوار ساختن جوان است كه هر چند ممكن است لغزش هايى در دوران جوانى رخ دهند ، توبه نه تنها راه مبارزه با اين لغزش ها و جبران خطاهاست. بلكه آن چنان ارزشمند است كه جوان توبه كننده محبوب پيشگاه الهى است. اين واقعيت را رسول گرامى در حديث ديگر، اين گونه بيان مى كند: توبه نيكو است ولى از جوانان نيكوتر است. از اين تعبير استفاده مى شود كه اگر انسان در شرايطى باشد كه زمينه اش براى رنگ پذيرى و انفعال بيشتر است ، اقدام و مقاومت و پايمردى نه تنها خوب و ارزشمند است ، فضيلت بيشترى نيز دارد زيرا خارج شدن از جو حاكم و گريز از شرايط فشار نه تنها ارزش كه هنر است.
در حديثى ديگر، رسول گرامى مى فرمايد: هيچ چيز نزد خداوند والا از جوان توبه كننده محبوب تر نيست و هيچ چيز نزد خداوند بزرگ از پيرى كه پايدار بر گناهانش باشد مبغوض تر نيست.
محور ديگر در سخنان پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله) ، تاكيد بر ازدواج در سنين جوانى است. حضرت در حديثى مى فرمايد: هر جوانى در آغاز جوانى ازدواج كند ، شيطان او بانگ بردارد كه واى بر او ، دين خود را از دستبرد من محفوظ نگه داشت از اين تعبير مى توان فهميد كه ازدواج نقش بسيار تاثيرگذارى در دين دارى جوان دارد و يكى از بهترين راه ها براى حفظ ديانت اوست. نكته ديگرى كه در اين زمينه مطرح است ، اقدام پدر براى ازدواج فرزند در سنين مناسب است.
رسول گرامى مى فرمايد: حق پسر بر پدر است كه نوشتن و شنا كردن و تير انداختن به او بياموزد و جز غذاى پاك و خوب به او نخوراند و همين كه بالغ شد ، براى او زندگانى تشكيل دهد. روشن است كه سنين جوانى اوج خودنمايى غريزه جنسى است و شايد از تعبير رسول گرامى كه مى فرمايد: جوانى شعبه اى از ديوانگى است و زنان دام شيطان اند.
- به قرينه قسمت پايانى حديث كه زنان را دام شيطان معرفى فرموده است.
- مى توان فهميد كه منظور از اين حديث ، سنين ازدواج جوان است يعنى در بلوغ جنسى ، جنون به وجود مى آيد و بايد غرايز جنسى كنترل شود. بهترين راه كنترل و هدايت اين غرايز ازدواج است.
از تعبير رسول گرامى(صلى الله عليه و آله) نيز مى توان فهميد كه عدم اقدام مناسب در برابر اين غريزه، جامعه را از مسير عقل و خرد خارج مى كند و چنين جامعه اى در خطر آسيب هاى گوناگون است.