آثار رسانه‌ای در سطح کلان

1. جامعه

به طور کلی سطح شادی در جامعه پایین است و برخی از منتقدان این امر را از آثار رسانه‌ها برمی‌شمردند. می‌یرز (2000) اشاره دارد که از سال 1960 تا 2000 در ایالات متحده، آمار طلاق دو برابر، خودکشی سه برابر، جرایم خشونت‌آمیز چهار برابر و جمعیت زندانیان پنج برابر افزایش یافته است. لین (2000) به رشد سه برابری افسردگی حاد بالینی در میان دو نسل گذشته اشاره می‌کند. بی. شوارتز (2004) معتقد است که به رغم دو برابر شدن تولید ناخالص داخلی (1) در سه دهه‌ی گذشته، از تعداد افراد بسیار شاد کاسته شده است. افسردگی در ابتدای قرن بیست و یکم میلادی 10 برابر افسردگی در ابتدای قرن بیستم است. شوارتز با اشاره به مطالعه‌ای که از سوی یونیسف به انجام رسیده است، نشان می‌دهد که در چند دهه‌ی اخیر آمار خودکشی در بین نوجوانان و جوانان رشد چشم‌گیری داشته است؛ به ویژه در کشورهای توسعه یافته نظیر فرانسه (با سه برابر رشد)، نروژ و استرالیا (با دو برابر رشد) و کانادا، انگلستان و ایالات متحده (با رشدی 50 درصدی).

1.1. فروپاشی جامعه

دانلی (1986) وقتی از تغییر نسل خودسامان کنونی و تبدیل آن به نسل بی‌هویت (2) سخن به میان می‌آورد، این فروپاشی اجتماعی را این‌گونه توضیح می‌دهد:
"انسان‌های نسل خودسامان معتقدند فرد در مرکز تمام ارزش‌های مناسب قرار دارد. ما تنها در برابر خودمان مسئول بوده و تنها خودمان درباره‌ی معنادار بودن یا نبودن فعالیت‌ها و رفتارها تصمیم می‌گیریم. ما به طور شخصی، بر پایه‌ی احساسات خود و با کمترین نیاز ممکن به ارجاعات بیرونی، زندگی می‌کنیم... جهان را آن‌گونه تعبیر می‌کنیم که برای ما معنا دارد؛ با گذار از جامعه و نظام‌های ارزشی در جهان، اصالت را جست‌وجو کرده و بر قوانین خود پافشاری می‌کنیم... در زمان حال زندگی کرده و به دریافت‌ها، روابط و تعاملات لحظه‌ای پاسخ می‌دهیم. نحوه‌ی درک و فهم رویدادهای خارجی توسط افراد از بالاترین میزان اهمیت برخوردار است. (p. 178)"
وی ادامه می‌دهد که چیزی را تجربه می‌کنیم که دورکیم آن را آنومی (3) (بی‌هنجاری اجتماعی) نامید؛ دردسر و تألمی عجیب که از ناتوانی افراد در شناسایی و رویارویی با اجتماع‌شان ناشی می‌شود.
دانلی (1986) معتقد است رسانه‌های نوین الکترونیک پنج ویژگی دارند که بر جامعه اثر می‌گذارند: کمیّت (بر حس میزان دسترسی و استفاده از رسانه‌ها)، سرعت (در انتقال اطلاعات و برآورده ساختن نیازها)، بی‌وزنی تصاویر (عدم وجود بافت)، دوردستی (اطلاعات موجود در نقاط دوردست را پیش روی مخاطب قرار می‌دهند) و انتخاب (انفجاری در تعداد جای‌گزین‌ها و گزینه‌های موجود). از آنجا که نسل کنونی ابزار فرهنگی لازم را برای جذب چنین حجم گسترده‌ای از اطلاعات در اختیار ندارد، ما به نسل بی‌هویت بدل خواهیم شد. شخص بی‌هویت زیر سیلابی از تجارب نوین غرق می‌شود اما برای رسیدن به واقعیت از هیچ پایگاه فرهنگی مناسبی جز خودش، برخوردار نیست.

1.2. تغییر تعاملات اجتماعی

اینترنت افراد را در اجتماعات مجازی گردهم می‌آورد؛ اجتماعاتی که بر پایه‌ی علایق مشترک شکل گرفته‌اند. چنین فضایی به شکل‌گیری جهان اجتماعی آزادتر و در دسترس‌تر کمک می‌کند. (Weinberger, 2002) همچنین، اینترنت زمان مربوط به برقراری رابطه با سایرین در جهان واقعی را کاهش داده است. (Nie & Erbring, 2002)

1.3. اِعمال تغییر در نظام اقتصاد جهانی

رایانه‌ها و اینترنت کاربری گسترده‌ی کارت‌های اعتباری را امکان‌پذیر ساخته‌‎اند. شرکت ویزا بیش از یک میلیارد کارت اعتباری در سرتاسر دنیا صادر کرده که این تعداد در 21 میلیون مکان تجاری و در 300 کشور و منطقه مورد استفاده قرار می‌گیرد. شرک ویزا 60% از بازار کارت‌های اعتباری را در اختیار داشته و از این روی می‌توان گفت حدود 1.7 میلیارد کارت اعتباری در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. چنین شرایطی موجب شده تا کارت‌های اعتباری به ارزی جهانی بدل شوند؛ دیگر نیازی نیست تا افراد با ارز داخلی هر کشور به مبادله بپردازند. (Hunter, 2002)

1.4. ایجاد نظام‌های اقتصادی جدید

برخی از بازی‌های ام. ام. او. آر. پی. جی. موجب شکل‌گیری اقتصادهای مجازی شده‌اند. اقتصادهایی که امروزه بر نظام‌های اقتصادی در جهان واقعی تأثیر می‌گذارند. برای مثال، بازی دنیای وارکرافت نظام اقتصادی مختص به خود را شکل داده که در آن افراد برای تولید کالاهای مجازی (نظیر قطعات طلا و اسلحه) کار می‌کنند. این کالاها قدرت و جایگاه افراد را در بازی بالا می‌برند. با این حال، در دنیای واقعی می‌توان با پرداخت ارز رایج کشور این کالاهای مجازی را مبادله کرد. برای مثال، افرادی در چین هستند که 8 ساعت کار می‌کنند تا در این بازی حدود 100 قطعه طلا به دست آورند، سپس این قطعات را در ازای دریافت 30 دلار به بازیکنان تازه وارد می‌فروشند. خریداران در واقع کسانی هستند که می‌خواهند بدون سپری کردن زمان لازم در هر مرحله، به سرعت در بازی پیشرفت کنند. (Levy, 2006d)

2. سیاست

با ظهور رسانه‌های جمعی، شکل و شمایل مبارزات سیاسی نیز دست‌خوش تغییرات زیادی شده است. گردانندگان مبارزات سیاسی امروزه بیش از پیش به مشاوران رسانه‌ای اتکا دارند. مبارزات سیاسی برای پرداخت هزینه‌های تبلیغات به ویژه در تلویزیون، پول هنگفتی را جمع‌آوری می‌کنند. نامزدها با برپایی شبه رویدادهای انتخاباتی سعی می‌کنند نظر رسانه‌ها را به خود جلب کرده و از این طریق پوشش خبری رایگانی را برای مبارزات خود به دست آورند. دیگر مدیران احزاب سیاسی نامزدها را تعیین نمی‌کنند بلکه نامزدها با برگزاری انتخابات و تشکیل کمیته‌های نظارتی برگزیده می‌شوند.

3. دین

نهادهای دینی برای جذب پیروان بیشتر، تقویت ایمان ایشان و پاسخ‌گویی به نیازهاشان از رسانه‌ها بهره بگیرند. حدود 25 میلیون نفر به طور هفتگی از خدمات دینی برنامه‌های تلویزیونی استفاده می‌کنند. کلیسای کاتولیک با قدمتی دو هزار ساله، به سختی تغییرات را می‌پذیرد اما با وجود این، در این نهاد نیز شاهد تغییراتی مرتبط با رسانه‌های جمعی هستیم. پاپ ژان پل دوم از لپ تاپ استفاده می‌کرد و سیلی از ایمیل‌ها را دریافت می‌کرد. (Wilkinson, 2006) کلیسای کاتولیک همچنین با راه‌اندازی وب‌سایتی به زبان ایتالیایی، این امکان را به مردم می‌دهد تا سؤالات مذهبی خود را مطرح کرده و پاسخ را دریافت کنند. 800 کشیش مسئولیت پاسخ‌گویی به این سؤالات را برعهده دارند.

پی‌نوشت‌ها:

1. تولید ناخالص داخلی اولین شاخص برای تعیین میزان رفاه و آسایش اقتصادی محسوب می‌شود.
2. به رغم جست‌وجوهای فراوان متأسفانه معادلی برای اصطلاح Conffetti Generation یافت نشد؛ از این روی مترجم با در نظر گرفتن معانی نهفته در این اصطلاح، نسل بی‌هویت را برگزید. در واقع، این اصطلاح بر چندگانه شدن هویت و بی‌ثباتی آن تأکید دارد.
3. Anomie.

منبع مقاله :
پاتر، دیوید جیمز؛ (1391)، بازشناسی رسانه‌های جمعی با رویکرد سواد رسانه‌ای، ترجمه امیر یزدیان، منا نادعلی و پیام آزادی، قم: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهش‌های اسلامی، چاپ اول