آنتی اکسیدان‌ها چگونه عمل می‌کنند؟

اکسیداسیون یک فرآیند طبیعی است که ممکن است باعث صدمه دیدن سلول‌های زنده شود. آنتی اکسیدان‌ها موادی هستند که قادرند با اثرات مضر اکسیداسیون مبارزه کنند. این مقاله به طور خلاصه به بحث درباره‌ی اهمیت آنتی اکسیدان‌ها و عملکرد آن‌ها برای بهبود سلامت کلی بدن می‌پردازد.
همه‌ی ما می‌دانیم که سلول‌های حاضر در بدن به اکسیژن نیاز دارند. اکسیژن واکنش‌پذیر است و برای تولید انرژی تحت واکنش‌های شیمیایی قرار می‌گیرد. فرآیند اکسیداسیون که در سلول‌ها انجام می‌گیرد می‌تواند باعث آسیب دیدن سلول‌ها شود. آنتی اکسیدان‌ها برای کمک به مبارزه با آسیب ایجاد شده توسط اکسیداسیون مفید هستند. در زیر نقش آنتی اکسیدان‌ها و نحوه‌ی عملکرد آن‌ها ارائه شده است.

آنتی اکسیدان چیست؟

آنتی اکسیدان‌ها موادی هستند که مانع اکسیداسیون یا واکنش‌هایی که با حضور اکسیژن صورت می‌گیرند، می‌شوند. آنتی اکسیدان‌ها از آسیب دیدن سلول‌ها توسط رادیکال‌های آزاد جلوگیری می‌کنند. ویتامین E و C جزء آنتی اکسیدان‌ها به حساب می‌آیند و آنزیم‌هایی مانند بتا کاروتن و سلنیوم دارای خواص آنتی اکسیدانی می‌باشد.

آنتی اکسیدان‌ها چه کاری انجام می‌دهند؟

اگر تکه‌ای سیب را در معرض هوای آزاد قرار دهید، بعد از مدتی رنگ آن به قهوه‌ای تغییر پیدا می‌کند. این به خاطر اکسیداسیون اتفاق می‌افتد. اگر مقداری آب لیمو بر روی آن اضافه کنید و در معرض هوای آزاد قرار دهید، قسمت مورد نظر سفید باقی می‌ماند. این به خاطر اثر آنتی اکسیدانی موجود در آب لیمو اتفاق می‌افتد. آنتی اکسیدان‌های حاضر در مواد غذایی نیز همین کار را انجام می‌دهند و از طریق خنثی کردن رادیکال‌های آزاد از سلول‌ها محافظت می‌کنند.

رادیکال آزاد چیست؟

می‌دانیم که سلول‌های موجود در بدن کارکردهای زیادی دارند. در طی فرآیند اکسیداسیون، رادیکال‌های آزاد که همان مولکول‌های اکسیژن فاقد الکترون می‌باشد آزاد می‌شوند. آن‌ها به خاطر حضور الکترون‌های جفت نشده ناپایدار هستند. آن‌ها با جذب الکترون از مولکول مجاور پایدار می‌شوند.
هر بار که الکترون جذب رادیکال آزاد می‌شود یا از آن آزاد می‌شود، رادیکال آزاد جدیدی تشکیل می‌شود و فرآیند ادامه می‌یابد. بدین صورت زنجیره‌ای از رادیکال‌های آزاد تشکیل می‌شود. در این فرآیند آن‌ها باعث آسیب دیدن سلول‌ها ، پروتئین‌ها و DNA می‌شوند که ممکن است باعث ایجاد بیماری شود. از آنجایی که اکسیداسیون فرآیندی طبیعی و ثابت است، بدن مکانیزم دفاعی خاص خود را برای مقابله با آن داراست. از اینرو، آسیب تا حد معینی کاهش می‌یابد. ولی مشکل واقعی زمانی پدیدار می‌شود که تولید رادیکال‌های آزاد از حدی که بدن می‌تواند به طور طبیعی با آن مقابله کند بالاتر می‌رود.

آنتی اکسیدان‌ها چگونه عمل می‌کنند؟

• همانطور که در بالا اشاره شد، آنتی اکسیدان‌ها با رادیکال‌های آزاد مبارزه می‌کنند و از آسیب دیدن سلول‌های سالم جلوگیری می‌کنند. هنگامی که تکثیر رادیکال‌های آزاد با سرعت بالاتری صورت می‌گیرد، آنتی اکسیدان‌ها رادیکال‌های آزاد را پایدار می‌کنند. آنتی اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C و E نقش حیاتی در این فرآیند ایفا می‌کنند.
• فرآیند دیگری که آنتی اکسیدان‌ها در آن درگیر هستند فرآیند جلوگیری می‌باشد. همانطور که از نام آن مشخص است در طی این فرآیند آنتی اکسیدان‌هایی مانند کاتالاز ، گلوتاتیون و غیره سرعت تکثیر رادیکال‌های آزاد را کاهش می‌دهند. این بدین معناست که آن‌ها سرعت شروع زنجیره را کاهش می‌دهند. آن‌ها رادیکال‌های آزاد را سرکوب می‌کنند یا سرعت تشکیل آن‌ها را کاهش می‌دهند. با پایدار شدن رادیکال‌های آزاد تشکیل شده، آنتی اکسیدان‌ها می‌توانند زنجیره‌ی اکسیداسیون را متوقف کنند.
• مکانیزم هر آنتی اکسیدان بر روی انواع خاصی از رادیکال‌های آزاد مؤثر است.

منابع حاوی آنتی اکسیدان کدام است؟

هزاران نوع آنتی اکسیدان در انواع مواد غذایی وجود دارد. هر کدام از آن‌ها مکانیزم کارکردی خاص خود را داراست. ویتامین C و E و بتا کاروتن از آنتی اکسیدان‌های معروف می‌باشند. برخی اوقات به آن‌ها آنتی اکسیدان‌های ضد پیری نیز گفته می‌شود.
مصرف مکمل‌ روش دیگری برای دریافت آنتی اکسیدان‌ها می‌باشد. هر چند، برخی تحقیقات نشان می‌دهد که مکمل‌ها ممکن است تعادل مناسب ویتامین ، مواد معدنی و آنزیم‌ که در برخی میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شود را نداشته باشند. بهترین آنتی اکسیدان‌ها آن‌هایی هستند که در میوه‌ها و سبزیجات دارای رنگ روشن یافت می‌شوند. سبزیجات و میوه‌هایی مانند چغندر ، هویج ، اسفناج ، کلم بروکلی ، گوجه فرنگی ، گیلاس ، انگور قرمز و انواع توت منبع خوبی از آنتی اکسیدان‌هاست. خشکبار ، لوبیا و تخم مرغ نیز حاوی مقدار خوبی آنتی اکسیدان می‌باشد.
جدا از خواص ضد پیری، آنتی اکسیدان‌ها نقش حیاتی در جلوگیری از ایجاد بیماری‌های مزمنی مانند سرطان ، بیماری‌های قلبی ، آلزایمر و آرتروز ایفا می‌کنند.