بازی‌هایی در سکوت برای کودکان

بازی‌هایی برای تحریکِ احساس و تقویت نیروی تمرکز

تجربه‌ی آرامش، در آرامش غرق شدن، از آرامش لذت بردن، به آرامش دست یافتن، آرامش را با آغوش باز پذیرفتن، زمانی را برای آرامش خود اختصاص دادن، آرامش را با دیگران تقسیم کردن و بسیاری کارهای دیگر، روش‌هایی رفتاری هستند که کودکان امروز گهگاه آن‌ها را فراموش می‌کنند. در زندگی روزمره‌ی ما آرامش دیگر جایی ندارد. آرامش به آسانی با کسالت اشتباه گرفته می‌شود و کسی این موضوع را نمی‌پذیرد. در آرامش، آرامش را حس کردن، به فعالیت مشغول بودن، سر و صدا را شنیدن و به شناخت‌های کاملاً تازه دست یافتن، بسیار هیجان برانگیز است. و به کودکان کمک می‌کند که صرف‌نظر از نبود آرامش، خود را از نو کشف کنند. کودکان در اکثر اوقات در لایه‌ی سطحی زندگی توقف می‌کنند، و به ندرت به عمق و محتوای آن می‌پردازند. این امر ممکن است باعث کندی رشد حواس کودکان شود و نگاه و شیوه زندگی آن‌ها تک بعدی رشد کند. کودکان در برخوردهای اجتماعی دچار مشکل می‌شوند و زندگی کردن با هم را یاد نمی‌گیرند.
بنابراین، وظیه مهمّ مربی این است که لحظه‌ها و موقعیت‌های آرام را هر چند بار که ممکن است برای کودک فراهم کند تا او این فرصت را بیابد که آرامش و لحظه‌های آرام را از نو کشف نماید. حرکت و جنب و جوش مشترک در آرامش، بدین معناست که توجه خود را به آرامش معطوف کنیم و افراد، مسائل و رفتارها را بپذیریم. رسیدن به یک آرامش مشترک پس از چندی، به خاطره‌ای خوشایند و فراموش نشدنی بدل می‌شود که کودکان دیگر حاضر نیستند از آ« دل بکنند. زمان و مکان را به آرامش خود اختصاص دادن، بدین معناست: آرامش را پذیرفتن، از آن لذت بردن و علاقه به یادگیری آن.

هدف

بیداری حواس؛ تقویتِ حس بینایی، لامسه؛ آموزش رفتار اجتماعی
تذکر: این بازی‌ها را می‌توان قبل یا بعد از پیشنهادهای منظم شده با کودکان از بازی کرد.

بازی نور

هدف

حس بینایی کودکان تقویت می‌شود. آن‌ها به مسأله‌ی آرامش می‌پردازند و خود تصمیم می‌گیرند.
بچّه‌ها دایره‌وار بر روی صندلی یا زمین می‌نشینند و شمعی در وسط قرار می‌دهند. اتاق کمی تاریک است. بچّه‌ها با آرامش کامل به شمع نگاه می‌کنند و رقص شعله‌های آن را زیر نظر می‌گیرند. آن‌ها تا هر زمان که بخواهند به شعله نگاه می‌کنند، سپس چشم‌ها را می‌بندند و نور و آرامش را بار دیگر، دانسته احساس می‌کنند. هر نفر خود تصمیم می‌گیرد که کی چشمانش را باز کند.

بیدار کردنِ آرام

هدف

بچّه‌ها با این تمرین انتظار کشیدن را فرا گرفته و نیز یاد می‌گیرند که کارهای پسندیده یا ناپسند انجام دهند و اضطراب را تحمل کنند.
بچّه‌ها به صورت بازی قبل می‌نشینند و چشم‌ها را می‌بندند. آن‌ها آرامش را در وجود خود می‌شنوند و حس می‌کنند. مربی پس از چند لحظه، خیلی نرم با استفاده از یک پر، بدن آن‌ها را لمس می‌کند و نفرات پس از این تماس، چشم‌ها را دوباره باز می‌کنند.

سایه‌ی آرام

هدف

بچّه‌ها یاد می‌گیرند که با چشم بسته بر چیزی تمرکز و نفراتِ دیگر را بدون لمس کردن حس کنند. تمام بچّه‌ها می‌ایستند یا بر روی صندلی می‌نشینند و چشم‌ها را می‌بندند. مربی، آهسته به یک کودک نزدیک می‌شود و بدون آن‌که او را لمس کند، در فاصله نزدیک می‌ایستد و منتظر می‌ماند. کودک به محض آن‌که سایه مربی را حس کرد، چشم‌هایش را باز کرده و آهسته جلوی کودک دیگری می‌ایستد. بازی زمانی پایان می‌یابد که هر کس یک بار سایه شده باشد.

چشمک لال

هدف

بچّه‌ها یاد می‌گیرند که بر دیگران تمرکز و آن‌ها را حس کنند. انجام دادنِ بازی در سکوت، هیجان را افزایش می‌دهد و واکنش را تقویت می‌کند.
بچّه‌ها دایره‌وار می‌نشینند یا می‌ایستند. همگی با دقت به هم نگاه می‌کنند. مربی با دو چشم به یکی از بچّه‌ها چشمک می‌زند و اکنون بچّه‌ها جای خود را عوض می‌کنند. نفر مربوط به یکی دیگر از بچّه‌ها چشمک می‌زند و جایش را با او عوض می‌کند و تا آخر. بازی، زمانی پایان می‌یابد که همه بچّه‌ها یک بار جای خود را عوض کرده باشند.
روش‌های پیشنهادی: بچّه‌ها می‌توانند به جای چشمک زدن، سرشان را تکان دهند.

حمام آفتاب

هدف

تمرکز بر روی کودکان آموزش داده می‌شود، حس لامسه تقویت می‌گردد، بچّه‌ها احساسات و تماس‌های بدنی را می‌پذیرند.
بچّه‌ها همانند تمرین قبلی می‌نشینند و چشم‌ها را می‌بندند. آن‌ها با دقت به آرامش گوش می‌دهند و تصور می‌دهند و تصور می‌کنند که در زیر آفتاب نشسته‌اند. در زیر پرتوهای آفتاب، حمام می‌کنند. مربی به طرف یکی از آن‌ها می‌رود، نوک انگشتانِ دست چپ و راست خود را نرم بر روی سر بچّه می‌گذارد، سپس انگشتان را آرام از هم باز می‌کند و آهسته به طرف پایینِ بدن او می‌کشد، در این میان، به نرمی شانه‌ها و دست‌ها را لمس و در ادامه سایر اعضا را نیز لمس می‌کند.

شمعِ گرمابخش

هدف

بچّه‌ها با لمس کردن، با اعضای بدن خود آشنا می‌شوند. آن‌ها را آگاهانه حس می‌کنند و ترسشان می‌ریزد. با گفتگو به اطمینان برای صحبت کردن دست می‌یابند.
بچّه‌ها به شمعی که در وسط اتاق قرار دارد، نگاه می‌کنند. پس از مدتی کوتاه، می‌روند و گرما را از شمع می‌آورند و کم کم به بدن خود «می‌مالند»، آنها به قدری گرما می‌آورند که به کلِّ بدن «مالیده باشند» سپس می‌نشینند و با چشم‌های بسته، آرام نشسته می‌مالند. آن‌ها گرمایی را که بدنشان را در برمی‌گیرد، حس می‌کنند. پس از بازی، می‌توانند احساسات خود را بیان کنند.

خشم سوزان

هدف

کودکان در این بازی در تصورات خود به دعوا، خشم یا با دیگر خصوصیات منفی با یکدیگر روبرو می‌شوند تا بتوانند مشکلات خود را بهتر بسنجند.
هر بچّه همانند تمرین قبلی روی یک زیرانداز می‌نشیند. چشم‌ها را می‌بندد و در آرامش کامل در افکار خود غرق می‌شود. و در این حین، بچّه‌ها به روزی خوب با اتفاق‌های شیرین یا شاید هم روز بدی را از ذهن خود می‌گذرانند که در آن حوادث تلخی پیش آمده است. دعوا، خشم و ناراحتی، دوباره به ذهن باز می‌گردند. پس از آن‌که چشم‌ها را دوباره باز کردند، با موادی جادویی (انگشتان خود) و دستخطی سحرآمیز، همه‌ی رویدادهای تلخ را بر روی برگه‌ای می‌نویسند. در پایان، برگه‌ها را در بخاری انداخته و دسته جمعی در کمال آرامش آن‌ها را می‌سوزانند.
روش‌های پیشنهادی: با این روش، می‌توان آرزوهایی را خلق کرد.

شمع سخنگو

هدف

کودکان یاد می‌گیرند که دیگری را با دقت و آگاهانه حس کنند، به او نگاه نمایند و شاید گفته‌ی ناخوشایندی را نیز به وی بگویند. آن‌ها تمرکز بینایی اعتماد بیان را تمرین می‌کنند. در اینجا نیز موضوع تجربه شده به صورت گروهی انجام می‌شود.
بچّه‌ها همانند تمرین بالایی می‌نشینند و با آرامش به شمعی که در وسط اتاق قرار دارد، نگاه می‌کنند. آن‌ها به این می‌اندیشند که شمع را برای چه کسی می‌خواهند بیاورند و به او چه گفته‌ی دلنشینی می‌خواهند بگویند. پس از لحظه‌ای تفکر و آرامش، مربی بازی را شروع می‌کند. او شمع را بر می‌دارد و به طرفِ یکی از بچّه‌ها می‌آورد و به او گفته‌ی دلنشینی مانند: «چقدر خوب که تو اینجا هستی!» یا «از دیدن تو بسیار خوشحالم» می‌گوید. سپس فرد مورد نظر شمع را گرفته، به طرف نفر دیگری می‌برد و به او گفته دلنشینی می‌گوید و تا آخر... چنانچه تمام بچّه‌ها یک بار این نقش را بازی کرده باشند، شمع دوباره در وسط اتاق گذاشته می‌شود.
منبع مقاله :
بیرمان، اینگرید؛ (1385)، بازی‌هایی برای تقویت احساس، ترجمه محمّد حبیبی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم