واژه‌نامه‌ی هندوییسم

Abhaya

(ابهایا)
بی‌بیم- مصون- مأمون
(جزء اول یعنی (ا) حرف نفی، جزء دوم یعنی (بهایا) به معنی بیم)

Advaita

(ادویته)
ا=حرف نفی دویته= دوئی
ادویته بر ضد دویی= ضد ثنویت

Ahidahaka

(آهی دها كه)
آهی= در سنسكریت به معنی مار
آهی دها كه= اژی‌دها كه=اژدها

Ahimsa

(اهیمسا)
عدم تجاوز-بی‌زیانی
(ا)=حرف نفی
هیمسا=زیان

Akartaram

(اكرتارم)
من كارگر نیستم- بی‌تأثیرم- مؤثر نیستم

Ananda

(آننده)
سعادت شادكامی

Artha

(آرته)
انتفاع- سودجویی

Asana

(آسانه)
جا گرفتن تن- نشستن- وضع بدن- تن‌ورزی

Asrama

(اشرمه)
نام مدارج چهارگانه كه برهمن باید طی كند
(مریدی-خانه‌داری- راهبی- مرتاضی)

Astanga

(آشتنگا=هشتگانه)

Asura

(اسوره)
در عقاید هندی=ارواح خبیثه
در عقاید ایرانیان باستان: اهوره= خدا

Atmaivasia Jyotir bhavat

(اتمیواسیه جیوتیربهواتی)
نفس نور خودش است.
(اتم=نفس، بهواتی از ریشه‌ی بودن)

Avidia

(اویدیا)
نادانی (مركب از (ا) به معنی نفی و(ویدیا) به معنی دانش

Bhagavadgita

(بغة‌ود گیتا)
(بها گاود گیته)
بغه (بها گه)=مقدس، باشكوه، سعید
گیتا=سرود، سرود مقدسی
بغه‌ود گیتة=سرود بختیاران

Bhaya

(بهایه-بایه) بیم

Brahma

(برهما)
وجود مطلق-خدا-نفس كل
برهمن هم ضمن معانی دیگر به معنی خدا آمده

Brahmacaria

(برهماچاریه)
(یكی از مراحل چهارگانه‌ی ریاضت و تربیت مرحله‌ی مریدی یاشا گردی- زهد- دست از جهان مادی شستن)

Cit

(چیت-سیت)
هوش-انتباه

Dues

(دئوس)
(لاتینی) خدا-دیو

Deva

(دوه=دیو)
در عقاید هند خدا- بزرگ
(در فارسی هم به جز معنی مشهور، دیو به معنی بزرگ هم آمده)

Dhamma

(دامه)
قانون-حق-شریعت بودایی با كلمه‌ی (درمه) Darma قریب المعنی است.

Dharana

(دارانه)
بردباری-نگهداری- تمركز

Dhayana

(دیانا)
تأمل-توجه-تذكر- تفكر

Duscarita

(دشكاریته)
كاربد- بدكاری
دش=بد (نظیر: دشمن، دشنام...)
كاریته=كار، گری

Ekagrata

(اكاگراته- یكاگراته)
یك نقطه بودن-به یك نقطه متمركز شدن

Grishastha

(گریشسته)
یكی از مراحل ریاضت-مرحله‌ی خانه داری

Hinayana

(هینایانه)
یكی از مذاهب بودایی- فقه بودایی

Himsa

(هیمسه)
تجاوز-تعرض

Isvara

(ایشور)
توانا، فرمانروا، پادشاه، خدای بزرگ

Jivanmukti

(ژیوانموكتی)
رهایی از شهوات در زمان حیات
جزء اول ژیو= زی، زندگی
موكتی نظیرمو كشه= رهایی از شهوات

Jnana

(جنانه)
دانش-علم

Karma

(كرمه)
كار-عمل-اعمال

Kartaram

(كرتارم)
من كارگر هستم، مؤثر هستم

Krishna

(كریشنه)
نام یكی از خدایان بزرگ هند

Ksatria

(خشتریه)
شهریاران- جنگاوران- نام طبقه

Mahayana

(ماهایانه)
نام یكی از مذاهب بودایی (در ص 195 نام عیسی به اشتباه به جای (بودا) چاپ شد و مقصود وصف حال بودا به موجب مذهب ماهایاناست!)

Mara

(ماره)
مطابق آیین (بودا) به معنی شیطان و اغوا كننده

Maya

(مایا)
طیف- نمود-ظاهر- فریب

Mayin

(ماین)
گویا در اینجا به معنی علت واسیاب عالم محسوس می‌آید

Moha

(موهه)
وهم، طیف، خطا

Mokia

(موكسه-موكشه)
نجات-رهایی از قیود- آزادی از هوا و هوس

Naisargika

(نیسر كیكا)
طبیعی- فطری

Namarupa

(ناماروپه)
آینه-مراة
(ناما در اینجا به معنی نما، انعكاس، ظهور، روپه یعنی صورت)

Nanatva

(نانتو)
كثرت- اختلاف- تفرقه

Nimittamatram

(نیمته ماترم)
اسباب-سبب- علت
(نمیته= آلت، اسباب، ماتر= اصل، اندازه)

Nirguna

(نیرگونه)
غیر قابل وصف- لایوصف- بیچون
نیر= نی، نا، بی
گونه=گونه، چگونگی

Niyama

(نی‌یم)
جلوگیری- خودداری- امساك

Nous

(نوس-یونانی)
به معنی: نفس-عقل- روح

Pratyahara

(پراتیه هارا)
بی‌حسی در برابر اشیاء، امساك حس در برابر عالم خارجی- تجرد

Pranavama

(پرانه‌یم)
اداره‌ی تنفس- دمداری
(پرانه=نفس، یم= اداره، نگهداری)

Rajas

(رجاس)
یكی از حالات یا گونه‌های مراحل آدمی به معنی حال شهوت و حرص كه مولف آنرا قیاس می‌كند به آنچه فلاسفه‌ی یونان (توموس) (Thumos) گفتند.

Saguna

(سگونه)
قابل وصف
سا=پیشاوند تشبیه: به معنی آسا
گونه= گونه، چگونگی، صفت

Sakti

(شكتی)
از هندی
خدای توالد و تناسل

Samadi

(سمادی)
وحدت-جمع الجمع- تمركز-همادی

Sambodhi

(سمبدی)
اندریافت
بصیرت معنوی
(سم=هم، همه، بودی= فهم- بو- بوبردن) همه فهمی، كاملاً فهمیدن)

Samkhya

(سامخیه)
جنگ-نبرد- یكی از مذاهب هندی
سامخیا=حساب- شمار

Samsara

(سمساره)
عالم تغیر و انتقال- عالم تناسخ حدوث

Sannyastn

(سینه سین)
نام یكی از چهارگانه‌ی (آشرمه) كه برهمن باید طی كند= مرحله‌ی آزادگی از شرایط و قیود مرسوم اجتماعی

Santi

(شانتی)
آرامش درونی- فیض معنوی

Sat

(ست)
وجود-واقع

Sattva

(ستو)
وجود-هستی-موجودیت، حال بصیرت نورانیت كه مؤلف آن را با آنچه یونانیان (لوگیستیكون) (Logistikon) نامیدند قیاس می‌كند.

Satya, Satyasia Satyam

(ستیه و حقیقت)
حقیقة الحقایق

Suddahasatva

(سوداتو)
عنصر اصلی- وجود خالص
Suddha=خالص
ستوه= وجود- عنصر

Sudra

(شودر)
نام طبقه‌ی كارگر

Siva

(شیو)
خدای كون و فساد

Svasiddha

(سهاسیدا)
خودگواه- شاهد بالنفس- مستدل

Taboo

(تابو)
لغت جزایر تونگا
چیزی كه به آن نزدیك شدن حتی ذكر نام او را كردی حرام است مقدس- محرم

Tamas

(تاماس)
یكی از حالات تاریكی- ظلمت- پریشانی
به قول مؤلف معادل آنچه یونانیان اپیتومیا (Epthumia) گفتند

Tat twam asi

(تت توام اسی)
آن تو هستی- ان تویی
تت=ان، توم=تو، اسی= هستی

Thug

(توگ)
نام دسته‌ای از غارتگران و آدمكشان هند

Vanapreshta

(ونه پرشته)
یكی از مراحل چهارگانه‌ی ریاضت- مرحله‌ی جنگل نشینی

Vasvuiya

(وسوویا)
نام طبقه كشاورزان
آوستا: فشوینتی= فشودی، بسودی= در شاهنامه: نسودی

Vidia

(ویدیه)
دانش

Vivarta

(ویورته)
ظهور-نمایش- نوود

Yuma

(یم=جم)
در اینجا به معنی كف نفس- وظیفه اخلاقی (معانی دیگر: جفت اولین انسان: آدم...)

Yuga

(یوگا)
جوكی- یكنوع مشرب عرفانی مبتنی به ریاضت.
منبع مقاله :
راداكریشنان، ساروپالی، (1393)، ادیان شرق و فكر غرب، ترجمه‌ی صادق رضازاده شفق، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.