ندا از نشانه‌های ظهور

تشخیص ندای راستین و دروغین از هم

1- صحیحه‌ی ابوحمزه ثمالی در كمال الدین (ص611) در حدیثی از ابوجعفر (علیه السلام) نقل است كه فرمود:
در اول روز یك منادی از آسمان ندا سر می‌دهد كه آگاه باشید حق با علی (علیه السلام) و پیروان اوست، سپس ابلیس كه خدا او را لعنت كند... در آخر روز ندا سر می‌دهد كه آگاه باشید حق با سفیانی و پیروان اوست، آنگاه باطلان در مورد آن دچار شك و تردید می‌شوند.
علامه مجلسی این روایت را با اندك تفاوتی در بحارالانوار (ج52، ص206) آورده است و طوسی نیز مانند آن را روایت كرده است (ص266) و در سلسله‌ی سند روایت او نام علی بن محمد بن قتیبه آمده است.
2- نعمانی (ص176) موثقه‌ی زرارة گفت از اباعبدالله (علیه السلام) شنیدم كه فرمود:
یك منادی از آسمان سر می‌دهد كه فلانی امیر و فرمانروا است و یك منادی ندا سر می‌دهد كه علی (علیه السلام) و پیروان او پیروز و رستگارند.
عرض كردم: با این وصف، پس از آن چه كسی با مهدی (علیه السلام) می‌جنگد؟ امام در جواب فرمود:
مردی از بنی امیه. شیطان ندا می‌دهد كه تنها فلانی و پیروان او پیروز و رستگارند.
عرض كردم: چه كسانی می‌توانند ندای صادق را از ندای كاذب تشخیص دهند؟ فرمود:
كسانی كه سخنان ما را روایت می‌كنند و پیش از آنكه آن امر اتفاق بیفتد می‌گویند اتفاق خواهد افتاد (یعنی به آن ایمان دارند) و می‌دانند كه حق با آنها است.
و از این سخن امام یعنی «آنان پیش از آنكه اتفاق بیفتد، می‌گویند اتفاق خواهد افتاد» حتمیت داشتن ندا فهمیده می‌شود و هم چنین از عبارت «او كه تنها فلانی امیر و فرمانروا است» نیز حتمیت داشتن ندا استنباط می‌شود و این ندا غیر از دو ندای حق و باطل است.
3- حسنه‌ی زراره در نعمانی (ص177) به اباعبدالله (علیه السلام) گفتم: خداوند تو را نیكو گرداند، شگفت زده شده‌ام. من از قائم در شگفتم كه چگونه با او می‌جنگند در حالی كه روایت‌هایی در مورد شگفتی‌های فرو رفتن سپاهیان در سرزمین بیدا و ندایی كه از آسمان خواهد بود، وجود دارد؟ فرمود:
شیطان آنها را رها نمی‌كند و دست به كار می‌شود و ندا سر می‌دهد. آن چنان كه روز بیعت عقبه به رسول الله ندا داد.
4- صحیحه‌ی هشام بن سالم، نعمانی (ص177) به اباعبدالله (علیه السلام) گفتم: جریری برادر اسحاق به ما می‌گوید: شما می‌گویید كه دو ندا خواهد بود. كدامیك از آنها راستین و كدامیك نادرست و باطل است؟ اباعبدالله (علیه السلام) فرمود:
به او بگویید كسی كه ما را بدان خبر داده است (صادق است) در حالی كه تو انكار می‌كنی كه این ندای صادق باشد.
5- روضه‌ی كافی (ص209/253) ابوعلی اشعری از محمد (بن عبدالجبار) از ابن فضال و حجال از داود بن فرقد گفت: مردی از عجلیة این بخش از حدیث را شنید:
در ابتدای روز منادی ندا سر می‌دهد، آگاه باشید فلانی پسر فلانی و پیروان او پیروز و رستگارند و در انتهای روز ندا داده می‌شود كه آگاه باشید تنها عثمان و پیروان او پیروز و رستگارند.
آن مرد گفت ما نمی‌دانیم كدامیك از نداها راستین و صادق و كدامیك كاذب است؟ فرمود:
كسی كه پیش از آنكه ندا داده شود آن را تصدیق می‌كند و بدان ایمان دارد خداوند عزوجل می‌فرماید:
أَ فَمَنْ یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لاَ یَهِدِّی إِلاَّ أَنْ یُهْدَى (1)
آیا كسی كه به سوی حق رهبری می‌كند، سزاوارتر است مورد پیروی قرار گیرد یا كسی كه راه نمی‌نمایاند مگر آنكه هدایت شود؟
6- صحیحه‌ی زراره، كمال الدین (ص610 و بحارالانوار، ج52، ص205) از اباعبدالله (علیه السلام) فرمود:
یك منادی به نام قائم (علیه السلام) ندا سر می‌دهد.
گفتم این ندا خاص است یا عام (برای عده خاصی است یا برای عموم مردم) فرمود:
عام است و هر مردمانی به زبان خود آن را می‌شنوند.
عرض كردم: پس چه كسی با قائم (علیه السلام) مخالفت می‌كند در حالی كه به نام ایشان ندا داده شده است؟ فرمود:
ابلیس مردم را رها نمی‌كند. او آخر شب ندا سر می‌دهد و مردم به شك می‌افتند.
علامه مجلسی گفته ظاهراً ندای ابلیس در آخر روز است... و شاید این اختلافات در حدیث از جانب نسخه نویسان كتاب باشد...
7- نعمانی (ص173) (بحارالانوار، ج52، ص292) موثقه‌ی عبدالله بن سنان گفت: در محضر اباعبدالله (علیه السلام) بودم، شنیدم مردی از قبیله‌ی بنی هَمْدان به ایشان گفت: این عامه (اهل تسنن) بر ما خرده می‌گیرند و به ما می‌گویند: شما می‌پندارید كه یك منادی از آسمان به نام صاحب این امر ندا سر می‌دهد. امام تكیه داده بودند، پس از شنیدن این سخن خشمگین شده و فرمودند:
این حدیث را از من روایت نكنید، آن را از پدرم روایت كنید و در آن اشكالی بر شما نیست. گواهی می‌دهم كه از پدرم شنیدم كه فرمود: به خدا سوگند، این امر در كتاب خداوند عزوجل در آنجا كه می‌فرماید:
إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّمَاءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِینَ‌ (2)
پس در آن روز كسی در زمین باقی نمی‌ماند مگر اینكه در برابر آن به خضوع سر فرود می‌آورد و اهل زمین زمانی كه صدای اول را از آسمان می‌شنوند، ایمان می‌آورند. آن صدا می‌گوید: آگاه باشید حق با علی بن ابی طالب و پیروان او است.
سپس آن حضرت فرمود:
فردای آن روز ابلیس آنقدر در آسمان بالا می‌رود كه از زمین دیده نمی‌شود (و از دیده‌ها پنهان می‌شود)، پس ندا می‌دهد: آگاه باشید حق با عثمان بن عفان و پیروان او است او مظلوم كشته شده پس به خونخواهی او بپردازید.
سپس امام فرمود:
خداوند كسانی كه به سخن صحیح و ثابت ایمان آورده‌اند، بر راه حق ثابت قدم و استوار می‌سازد و این ندای اول است. در آن روز كسانی كه مرض در دلهایشان است، به شك می‌افتند. به خدا سوگند مرض همان دشمنی با اهل بیت (علیهما السلام) است. آنان در آن وقت اعلام بیزاری می‌كنند و بدگویی می‌كنند می‌گویند حتماً منادی اول مسحور سحر و جادوی این اهل بیت (پیامبر) شده است.
پس اباعبدالله (علیه السلام) این آیه خداوند عزوجل را تلاوت فرمود:
وَ إِنْ یَرَوْا آیَةً یُعْرِضُوا وَ یَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ (3)
و هرگاه نشانه‌ای ببینند، روی بگردانند و گویند: «سحری دائم است.»
8- نعمانی (ص174) با سند صحیح به عبدالله بن سنان گفت مانند آن را كه در لفظ یكسان است.
9- نعمانی (ص174) حسنه عبدالعمد بن بشیر مانند آن را روایت كرده است. (4)

ندا به نام او یا به نام پدرشان

1- الغیبة طوسی (ص274 و بحارالانوار، ج52، ص290) فضل از ابی محبوب از ابی ایوب (الخراز) از محمد بن مسلم گفت:
یك منادی از آسمان به نام قائم (علیه السلام) ندا می‌دهد و همه‌ی مردم از مشرق تا مغرب آن ندا را می‌شنوند و كسی نمی‌ماند كه خواب باشد و بیدار نشود و هیچ نشسته‌ای نمی‌ماند مگر آنكه به پا می‌خیزد و تمام كسانی كه به پا خواسته‌اند و سرپا ایستاده‌اند، دست از كار می‌كشند و نشسته‌ای باقی نمی‌ماند مگر آنكه از آن صدا بر روی پاهایش می‌ایستد و آن صدا، صدای جبرییل است.
راویان این حدیث همگی ثقه و مورد اطمیناند و طریق شیخ طوسی به فضل در المشیخه صحیح است.
2- الغیبة نعمانی (ص178) موثقه‌ی عبدالله بن سنان گفت: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم فرمود:
یك منادی از آسمان به نام صاحب امر ندا سر می‌دهد آگاه باشید صاحب امر فلانی پسر فلانی است، پس جنگ و درگیری برای چیست؟
3- حسنه‌ی عبدالله بن سنان، نعمانی (ص178) از اباعبدالله (علیه السلام) شنیدم كه فرمود:
این امر كه انتظار و اشتیاق آن را دارید. نخواهد بود تا آنكه یك منادی از آسمان ندا دهد، آگاه باشید فلانی صاحب امر است، پس جنگ برای چیست؟
شیخ گفته این روایت حسنه است در حالی كه معروف است كه این روایت ضعیف است و از متن این روایت نیز حتمیت داشتن ندا استنباط می‌شود.
4- صحیحه‌ی عبدالله بن سنان، نعمانی (ص178) گفت: از اباعبدالله (علیه السلام) شنیدم فرمود:
مرگ و كشتار مردم را فرامی گیرد تا آنكه در آن زمان مردم به حرم پناه می‌برند. در بحبوحه جنگ یك منادی ندا می‌دهد؛ جنگ و كشتار برای چیست؟ صاحب امر و حاكم شما فلانی است.
5- حسنه‌ی ابوبصیر، نعمانی (ص186) این روایت (بنا به نظر عموم) به ضعف شهرت دارد اما شیخ طوسی آن را حسنه دانسته است. گفت: امام صادق (علیه السلام) برای ما روایت كرد:
به نام قائم ندا داده می‌شود كه‌ای فلانی پسر فلانی به پا خیز.
6- و در صحیحه‌ی زراره (حدیث شماره 6 باب ندا) آمده است:
یك منادی به نام قائم (علیه السلام) ندا می‌دهد.
7- موثقه‌ی زراره (حدیث شماره 2 باب ندا)‌:
یك منادی از آسمان ندا می‌دهد كه فلانی امیر و فرمانروا است.
8- موثقه‌ی مشهور جابر، نعمانی (ص178)...
و تشخیص صدا برای آنان دشوار نمی‌گردد، آنگاه كه به نام او و نام پدرشان و نام مادرشان ندا داده شود.
مطلبی كه از این روایت‌ها به روشنی فهمیده می‌شود، این است كه ندا به نام قائم و نام پدرشان خواهد بود. در اینجا این احتمال وجود دارد كه این ندا با دو ندای اولی یكی باشد و شاید هم این ندا غیر از آن نداها باشد. نگارنده اعتقاد دارد كه این نداها یكی نیستند در نتیجه یك صدا خواهد بود كه به نام قائم و نام پدرشان ندا می‌دهد و دو ندای دیگر خواهد بود: یكی «حقیقت این است كه تنها علی (علیه السلام) و پیروان او پیروز و رستگارند» و ندای دوم كه ندای ابلیس است. البته این احتمال با صحیحه‌ی زراره (حدیث شماره 6 باب ندا) در تعارض است.

صدا، صدای جبرئیل و صوت همان نداست

1- موثقه‌ی جابر:
آنگاه كه به نام او و نام پدرش و نام مادرش ندا داده شود، تشخیص و تمیز صدایی كه از آسمان است برای مردم سخت و دشوار نیست.
2- كمال الدین (ص628) ابوولید از صفار از یعقوب بن یزید از ابن ابی عمیر از ابان بن عثمان از ابان بن تغلب گفت: اباعبدالله (علیه السلام) فرمود:
نخستین كسی كه با قائم بیعت می‌كند جبرئیل است كه به صورت پرنده‌ی سفیدی ظاهر می‌شود و با امام بیعت می‌كند. سپس یك پای را بر بیت الله الحرام و پای دیگر خود را بر بیت المقدس می‌گذارد. آنگاه با صدایی رسا و شیوا به گونه‌ای ندا می‌دهد كه تمامی مخلوقات صدای او را می‌شنوند. او ندا می‌دهد كه: «امر خدا فرا رسیده، پس برای آن شتاب (بی‌تابی) نكنید.»
و در سند به ابن عمیر هیچ اشكالی وجود ندارد و ابان بن تغلب ثقه و مورد اطمینان است؛ اما مسئله و مشكل وثاقت ابان بن عثمان است. «كشّی» گفته است:
محمد بن مسعود گفت: علی بن حسن برای من روایت كرد و گفت: ابان بن عثمان از فرقه‌ی ناووسیه (5) بود.
سپس گفت:
این جماعت بر تصحیح آنچه از ابان صحیح است اتفاق نظر دارند و می‌گویند كه باید قائل به فقه، و علم ابان بوده به نظر من نظر درست‌تر این است كه باید روایتش را قبول كرد هرچند كه او بنابر اجماع و اتفاق نظر ذكر شده در بالا، مذهبی نادرست و فاسد داشته است (6) نگارنده می‌گوید كه بنابر قول ایشان این روایت موثقه است و تنها خداوند آگاه به حقیقت همه امور است.
3- در حدیث محمد بن مسلم در كتاب الغیبة طوسی (ص274) آمده است:
یك منادی به نام قائم ندا می‌دهد... از آن صدا و آن صدای جبرئیل روح الامین است.
4- و در الغیبة نعمانی (ص173) موثقه‌ی عبدالله بن سنان:
... شما می‌پندارید كه یك منادی از آسمان به نام صاحب این امر ندا سر می‌دهد... در آن روز كسی در زمین نمی‌ماند مگر آنكه در برابر آن (به نشانه قبول) سر فرود آورد و اهل زمین آنگاه كه صدا را از آسمان بشنوید ایمان می‌آورند. آن صدا می‌گوید: آگاه باشید كه حق با علی بن ابی طالب (علیه السلام) و پیروان او است...
نعمانی مانند این را با سند صحیح روایت كرده است (ص174).
5- و در حسنه‌ی ابن بشیر، نعمانی (ص174) مانند آن را گفته است:
... شما ادعا می‌كنید و می‌گویید كه صدایی از آسمان خواهد بود.
امام فرمود:
آن را از من روایت نكنید. آن را از پدرم روایت كنید... سپس همه‌ی اهل زمین به صدای اول ایمان می‌آورند و آن را تصدیق می‌كنند... سپس ندا سر می‌دهد...
6- موثقه‌ی ابن ابی یعفور، نعمانی (ص172) اباعبدالله (علیه السلام) به من فرمود:
با دستانت به هلاكت رسیدن فلانی و خروج سفیانی و كشته شدن نفس زكیه و سپاهی كه در زمین فرو می‌روند و صوت را بشمار.
عرض كردم: آیا صوت، صدای همان منادی است؟ فرمود:
بله و با آن صدا صاحب این امر شناخته می‌شود.
سپس فرمود:
فرج به طور كامل به هلاكت رسیدن فلانی از بنی عباس است.
نگارنده معتقد است مطالبی كه با این روایت‌های معتبر روشن و آشكار می‌شود، این است كه این صدا، همان صدای منادی است و آن صدا، صدای جبرییل (علیه السلام) است و آن صدا كه از آسمان می‌آید، به گوش همه‌ی مخلوقات می‌رسد و كسی در زمین نمی‌ماند كه آن را نپذیرد و بدان گردن ننهد، آن صدا به نام صاحب امر و نام پدرش (علیه السلام) خواهد بود.
ما می‌دانیم كه احادیث و اخبار نسبت دادن صدا یا امور خارق العاده و غیر طبیعی و حتی امور عادی به یكی از فرشتگان امری عادی و مألوف است و نسبت دادن این امور به یكی از واسطه‌ها و یا معلولهاست، در نتیجه مانعی نیست كه صدا و چیزهای دیگر معجزه نباشد.
و در نتیجه این امر (صدا) باید از كارهای بشری باشد و در نسبت دادن آن به جبرییل هم مانعی نیست. و این احتمال هست كه یاران مهدی (علیه السلام) همان كسانی باشند كه قدرت ایجاد این صدا را به دست آورده باشند. به همین جهت گفته شده كه آن سحری از سحرهای این اهل بیت (علیه السلام) است یا آن سحری مداوم است.

پی‌نوشت‌ها:

1. سوره‌ی یونس (10)، آیه‌ی 35.
2. سوره شعرا (26)، ‌آیه 4.
3. سوره قمر (54)، آیه‌ی 2.
4. نگارنده معتقد است این حدیث اشاره به احتمال پیشین آمدن یك نزاع فقهی یا عقیدتی و یا احتمال گفتمان یا كنفرانسی برای بحث و بررسی در مورد وحدت مسلمانان یا امور دیگر دارد كه گروهی آن را برگزار می‌كنند.
5. فرقه‌ای از شیعه كه پیرو عجلان یا عبدالله ناووس بصری هستند. آنان امام جعفر صادق (علیه السلام) را مهدی منتظر و قائم آل محمد می‌دانند.
6. رواة اردبیلی، ج1، ص 12.

منبع مقاله :
فقیه، محمد، (1387)، سفیانی و نشانه‌های ظهور، ترجمه‌ی: سید شاهپور حسینی، تهران: موعود عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، چاپ سوم