مواد تشکیل دهنده‌ی رنگهای خوراکی

رنگهای خوراکی و یا افزودنی‌های رنگی، نوعی افزودنی خوراکی بوده که موجب رنگین شدن ماده‌ی غذایی و نوشیدنی می‌شوند. هم رنگهای افزودنی طبیعی و هم غیر طبیعی جهت بیشتر و بهتر ساختن رنگ و ظاهر غذا و نوشیدنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. از طریق این مقاله ترکیباتی که جهت ساختن این مواد افزودنی بکار می‌رود را مرور خواهیم کرد.
رنگ خوراکی ماده‌ای است که به مواد غذایی و نوشیدنی‌ها افزوده می‌شود تا آنها را خوش رنگ‌تر و اشتها برانگیزتر سازد. این رنگ نوعی افزودنی خوراکی است که می‌تواند در محصولات زیادی، از آب نبات گرفته تا خوراکی‌های پخته، انواع شیرینی، نوشیدنی‌ها و خامه‌های روی کیک بکار رود.
این افزودنی‌ها جدای از ایجاد یک رنگ جدید و یا بهتر کردن رنگ طبیعی، می‌توانند به محافظت از رنگ یک ماده‌ی غذایی و یا نوشیدنی در مقابل اثرات نور و درجه حرارت کمک کنند. به طور کلی، رنگ‌های افزودنی و یا رنگهای خوراکی به دو شکل وجود دارند ـ dye و lake. یک dye محلول در آب بوده، اما نامحلول در روغن است، در حالی که یک lake محلول در روغن بوده و با ثبات‌تر از رنگ می‌باشد.

ترکیبات رنگهای افزودنی

رنگهای افزودنی در دو نوع طبیعی یا مصنوعی یافت می‌شوند. رنگ‌های مصنوعی می‌توانند از پروپلی‌پروپیل پارابن و پروپیلن گلیکول، همراه با رنگهای افزودنی مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تشکیل شده باشند. رنگهای افزودنی عمدتاً از نفت خام و قطران زغال سنگ (آبگونه‌ى غلیظ‌ و سیاه‌ كه‌ از تقطیر زغال سنگ‌ به‌ دست‌ مى‌آید،) مشتق می‌شوند. سوزاندن قطران زغال سنگ، می‌تواند طیف وسیعی از رنگ را ایجاد نماید.
قرمز، زرد، و آبی سه رنگ اصلی بوده که می‌توانند با یکدیگر ترکیب شده تا طیف گسترده‌ای از رنگها را بوجود آورند. رنگهای افزودنی مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا معمولاً با اعدادی مانند قرمز 3، زرد 5، و غیره تفکیک می‌شوند. در ادامه مهمترین مواد تشکیل دهنده‌ای که در این رنگهای افزودنی دیده می‌شود، آورده شده است.

ترکیبات رنگ قرمز سینتتیک یا مصنوعی

رنگ قرمز مصنوعی شامل مواد ذیل است:
نکته: در کنار نام رنگهای شیمیایی یا مصنوعی حروف FD&C است که مخفف F به معنی غذا، D به معنی دارو و C به معنی مواد آرایشی بهداشتی است بدین معنی که استفاده از آن در غذا- دارو و مواد آرایشی- بهداشتی مجاز می‌باشد.
✧ پروپیلن گلیکول
✧ پروپیل‌پروپیل پارابن
✧ آب
FD&C ✧ قرمز 40
FD&C ✧ قرمز 3
پروپیلن گلیکول یک افزودنی خوراکی و حلّال است که می‌تواند مواد تشکیل دهنده یک محصول را تثبیت سازد. همچنین یک مایع بی‌رنگ بوده که از اکسید پروپیلن به دست می‌آید. از سوی دیگر پروپیل پارابن یک ماده نگهدارنده می‌باشد. FD & C قرمز 40 همچنین بنام الورا رد ای سی (Allura Red AC) شناخته شده و توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده به منظور استفاده در غذا، دارو و محصولات آرایشی ـ بهداشتی مورد تأیید قرار گرفته است. این رنگ ابتدا از قطران زغال سنگ مشتق می‌شد، اما امروزه این رنگ از نفت خام تولید می‌شود. FD&C قرمز 3، که همچنین به عنوان اریتروسین شناخته می‌شود، از فلورون مشتق می‌شود. این رنگ به طور معمول در ایالات متحده مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

ترکیبات رنگ سبز مصنوعی

مواد تشکیل دهنده اصلی رنگ سبز مصنوعی عبارتند از:
✧ پروپیلن گلیکول
✧ پروپیل پارابن
✧ آب
FD & C ✧ زرد 5
FD & C✧ آبی 1
FD & C زرد 5، که همچنین بنام تارترازین شناخته می‌شود، یک رنگ آزو (azo) است که رنگ زرد لیمویی را به مواد غذایی و دارویی می‌بخشد. این رنگ جهت رنگ بخشیدن به شیرینی، بستنی، نوشابه، مربا و ژله به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد. رنگ آبی درخشان یا بریلیانت بلو (Brilliant Blue FCF) و یا FD & C آبی 1 از هیدروکربن‌های آروماتیک به دست آمده در طول پالایش نفت، تولید می‌شود.
مواد تشکیل دهنده‌ی رنگ زرد مصنوعی
رنگ زرد مصنوعی خوراکی معمولا شامل مواد زیر است:
✧ پروپیلن گلیکول
✧ پروپیل پارابن
✧ آب
FD & C✧ زرد 5
FD & C✧ قرمز 40
مواد تشکیل دهنده‌ی رنگ آبی مصنوعی
رنگ خوارکی آبی معمولاً از FD & C آبی 1 یا «آبی درخشان» (بریلیانت بلو) و FD & C آبی 2 یا «ایندیگوتین»، به دست می‌آید. همانطور که قبلا ذکر شد، آبی 1 از نفت خام بدست می‌آید. از سوی دیگر، رنگ ایندیگوتین را می‌توان به عنوان نسخه‌ی مصنوعی رنگ نیلی خواند، که در طول تاریخ از گیاهان جنس ایندیگوفرا (گیاهان نیل‌دار) به دست می‌آمد.

ترکیبات رنگ سیاه مصنوعی

رنگ سیاه مصنوعی از ترکیب مواد زیر به دست می‌آید:
✧اسید فسفریک
✧ آب
✧ بنزوات سدیم
FD & C✧ قرمز 40
FD & C✧ آبی 1
FD & C✧ زرد 5
اسید فسفریک یک اسید غیر آلی است. اسید فسفریک خوراکی جهت اسیدی کردن غذاها و نوشیدنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنزوات سدیم از سوی دیگر، یک ماده نگهدارنده بوده که جای پروپیل پارابن در رنگ سیاه مصنوعی را می‌گیرد.

آیا رنگ‌های افزودی برای سلامتی شما ضرر دارند؟

رنگهای افزودنی مختلف به لحاظ بی‌ضرری و داشتن ایمنی توسط مسئولین مختلفی در سرتاسر دنیا مورد آزمایش قرار می‌گیرند، اما یافته‌های آنها از یکدیگر کاملاً متفاوت بوده است. رنگهای افزودنی مورد استفاده در ایالات متحده مود تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار گرفته و در اعداد FD & C اختصاص یافته به آنها نشان داده می‌شود.
با وجود تایید سازمان غذا و داروی آمریکا، رنگهای خوراکی مصنوعی یا ساختگی اغلب با تردید و بدگمانی روبرو می‌شوند. برخی مطالعات علمی انجام شده نیز اشاره دارند که برخی رنگهای خوراکی مصنوعی می‌توانند ارتباطی با افزایش بروز اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) در کودکان داشته باشند. آنها بر این باورند که استفاده از مواد شیمیایی نفتی (پتروشیمی)، مشتقات هیدروکربنی، و قطران زغال سنگ در رنگهای افزودنی مصنوعی می‌تواند با ابتلاء به چنین اختلالاتی در ارتباط باشد.
هچنین اعتقاد بر این بود که رنگهای خوراکی مصنوعی اثر سوء بر سیستم ایمنی بدن و باروری مردان، علاوه بر داشتن ارتباط با عوارضی مانند آسم و آلرژی می‌گذارند. رنگ افزودنی FD & C قرمز 3 حتی مشکوک به سرطان‌زا بودن می‌باشد. در ادامه برخی افزودنی‌های رنگی که اغلب با تردید به آنها نگاه می‌شود، آورده شده‌اند:
FD & C✧ آبی 1
FD & C✧ آبی 2
FD & C✧ سبز 3
FD & C✧ قرمز 3
FD & C✧ قرمز 40
FD & C✧ زرد 5
FD & C✧ زرد 6
✧ نارنجی B

افزودنی‌های رنگی طبیعی

رنگهای خوراکی طبیعی به عنوان جایگزین‌های قابل اعتماد و بی‌خطر برای افزودنی‌های رنگی مصنوعی در نظر گرفته می‌شوند. با نگرانی رو به رشد در مورد خطرات ناشی از مواد افزودنی رنگی مصنوعی، رنگ‌های خوراکی طبیعی در سراسر جهان محبوبیت فراوانی کسب کرده‌اند. برخی رنگهای خوراکی طبیعی همچنین به صورت تجاری تولید می‌شوند. به عنوان مثال، رنگ کاراملی عمدتاً از قند کاراملی شده تولید می‌شود، در حالی که رنگ نارنجی طبیعی معمولا از دانه‌ها به دست می‌آید. آناتو، رنگ نارنجی مایل به قرمز است، که از دانه‌های آشیوت (achiote) مشتق می‌شود. زعفران و برگ‌های گیاه خشخاش نیز می‌توانند جهت تولید یک رنگ نارنجی طبیعی مورد استفاده قرار گیرند.
رنگ سبز طبیعی به طور عمده از جلبک دریایی، جلبک کلرلا، و دیگر رستنی‌ها ساخته می‌شود. از سوی دیگر، پودر زردچوبه رنگ زرد طبیعی است که برای رنگ‌دار کردن مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. رنگ قرمز طبیعی معمولا از میوه و سبزیجاتی، مانند چغندر، هویچ، گیلاس، اقطی (elderberries)، و انگور فرنگی ساخته می‌شود. همچنین می‌تواند از حشره‌ی کشنیل یا قرمزدانه، معروف به داکتیلوپیوس کوکوس (Dactylopius coccus) بدست آید. حتی فلفل قرمز می‌تواند برای ساخت رنگ قرمز طبیعی مورد استفاده قرار گیرد. از سوی دیگر گل‌های نخود پروانه‌ای می‌توانند جهت تولید یک رنگ آبی مورد استفاده قرار گیرند.
در آخر بایستی گفت که تمام رنگهای خوراکی و یا افزودنی‌های رنگی یا از منابع طبیعی بدست می‌آیند، که شامل گیاهان، حیوانات، و ترکیبات آلی می‌باشند، و یا به طور مصنوعی سنتز می‌شوند. رنگدانه‌های مصنوعی اصولاً زغال سنگ و یا رنگهای مبتنی بر نفت می‌باشند. آنها ارزان‌تر از رنگهای خوراک طبیعی می‌باشند و می‌توانند رنگ یکنواختی را به مواد غذایی و نوشیدنی ارزانی کنند.