مترجم: رزیتا ملکی‌زاده
منبع:راسخون




 

سوء تغذیه بیماری جدی و خطرناکی است که در آن بدن دچار کمبود مواد مغذی مورد نیاز می‌شود. اجازه دهید نگاهی به علل این بیماری ناراحت کننده انداخته و ببینیم هنگامی که در شخصی این حالت رخ می‌دهد، چه اتفاقی می‌افتد.
هنگامی که صحبت از سوء تغذیه می‌شود، بسیاری افراد بلافاصله آن را با کمبود تغذیه‌ای (کمبود دریافت مواد مغذی) ارتباط می‌دهند، در شرایطی که در واقع دو مورد مهم در مورد آن وجود دارد. این دو مورد کمبود تغذیه‌ای (undernutrition) و دریافت بیش از حد مواد مغذی یا بیش خواری (overnutrition) را شامل می‌شود. کسانی که از کمبود تغذیه‌ای رنج می‌برند، به اندازه‌ی کافی مواد مغذی و پروتئین که جهت رشد و عملکرد مؤثر بدن اهمیت دارند، دریافت نمی‌کنند.‌ مورد دوم یعنی دریافت بیش از حد مواد مغذی هنگامی است که شخصی پرخوری کرده و از توده‌ی بدنی بیش از میزان طبیعی برخوردار باشد. این وضعیت سوء تغذیه، ذیلِ «تغذیه‌ی بد» قرار می‌گیرد، و زمانی اتفاق می‌‌افتد که بدن یا مواد غذایی کمتر و یا بیشتر از حد و یا مواد غذایی ناسالم بسیاری دریافت کند.
این امر همچنین علت عفونتی است که موجب می‌گردد بدن مواد مغذی حیاتی خود را به دلیل عدم توانایی در جذب آن از دست بدهد. هنگامی که سوء تغذیه علت ابتلاء به اسهال و یا بیماری باشد، آن را به عنوان «سوء تغذیه ثانویه» می‌شناسند. چنانچه یک رژیم غذایی حاوی مقدار مناسبی از کالری و پروتئین نباشد، منجر به «سوء تغذیه‌ی پروتئین انرژی» می‌شود که شامل بیماری‌هایی مانند ماراسموس و کواشیورکور می‌باشد. سوء تغذیه ویژگی‌ مشترک مردم واقع در شمال آفریقا، به ویژه جوانان و نوزادان است.

علل

علل این بیماری بسته به عوامل موقعیتی و یا عوامل مرتبط با سلامت تفاوت می‌کند.

• داشتن اشکال در بلع غذا
• بی اشتهایی
• پانکراتیت
• روزه‌داری در طی یک دوره زمانی طولانی
• ناتوانی جسمی
• عفونت
• زخم
• سرطان
• سوء جذب مواد مغذی
• تغییر پرزهای چشایی
• مشکلات بهداشت دهان و دندان
• بیماری التهابی روده
• بیماری سلیاک
• برخی داروها
• افسردگی
• سوء مصرف دائم الکل
• شکستگی یا سوختگی
• اضطراب
• فقر
• گرسنگی
• پرخوری
• دیابت شیرین

انواع

این‌ها بیماری‌های مختلفی هستند که فرد ممکن است دچار آنها شده که منجر به تظاهر علائم سوء تغذیه می‌شوند.

ماراسموس یا تحلیل جسمانی

این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که فرد متحمل یک دوره گرسنگی شود و منجر به کاهش وزن سریع و احساس ضعف یا تحلیل انرژی در بیشتر مواقع می‌شود.

بری بری

این بیماری به دلیل کمبود ویتامین ویتامین B1 و تیامین به وجود می‌آید.

اسکوروی

بیماری اسکوروی (Scurvy) به دلیل کمبود ویتامین Cبه وجود می‌آید و سیستم ایمنی بدن را ضعیف و مستعد عفونتهای مختلف می‌کند.

کواشیورکور

این بیماری منجر به بادکردگی شکم می‌شود. و به دلیل کمبود پروتئین رخ می‌دهد.

پلاگرا

این بیماری به دلیل کمبود ویتامین B3 و نیاسین رخ می‌دهد.
راشیتیسم یا نرمی استخوان
موجب می‌شود استخوانهای فرد ضعیف و شکننده شوند که به علت کمبود ویتامین D این بیماری بوجود می‌آید.

علائم

علائم آن به ویژه در مواردی که این وضعیت کنترل سیستم فرد را به طور کامل در اختیار بگیرد، بسیار محسوس می‌باشند.

• غده تیروئید متورم شده و به طور غیر طبیعی بزرگ می‌شود.
• خطوطی در اطراف دهان وجود خواهد داشت که در طول زمان به زخم تبدیل می‌شوند.
• غشاء مخاطی کمی از دهان بیرون زده و قابل مشاهده خواهد بود.
• لب‌ها سرخ شده و در گوشه‌ی دهان ترک‌هایی بوجود آمده که همراه با زخم هستند.
• زبان قرمز می‌شود.
• پرزهای چشایی شروع به ناپدید شدن می‌کنند.
• پلکها متورم شده، که در آن لایه بیرونی عنبیه نرم می‌شود.
• چشمها ظاهری سفید روشن به خود گرفته بطوریکه موجب می‌شود دیدن مویرگهای خونی سخت ‌شود.
• پلک‌ها ضخیم‌تر می‌شوند.
• ظاهر چشم کدر و بی‌فروغ می‌شود.
• بالای لب فوقانی پوسته پوسته شده زرد رنگ می‌شود
• زخم‌هایی در دهان ظاهر می‌شوند.
• تکه‌های قارچ بر روی زبان تشکیل می‌شود.
• حافظه مبهم و نامشخص می‌شود.
• خستگی احساسی معمول خواهد بود
• از دست رفتن و کاهش عضلات مشهود خواهد بود.
• بدن ظاهری اسکلتی به خود می‌گیرد
• رنگ صورت زرد می‌شود.
• به علت موردی بنام خشکی زدگی، پوست چین و چروک می‌افتد.
• وزن بدن کاهش می‌یابد.
• دندان‌ها شروع به پوسیدن می‌کنند.
• کم خونی ایجاد خواهد شد
• ریزش مو به وجود می‌آید
• سرگیجه ایجاد خواهد شد
• استخوان‌ها شکننده می‌شوند.
• موردی از هیپرکراتوزیس فولیکولی رخ می‌دهد بطوریکه در آن پوست به نظر دانه دانه می‌آید (مانند زمانی که موی بدن از ترس و هیجان سیخ می‌شود)
• ناخنها قاشقی شکل می‌شوند
• ورم ایجاد می‌شود
• زخم‌ها به سرعت کم بهبود می‌یابند
• مفاصل و استخوان درد می‌گیرند.
• اسهال رخ می‌دهد
• روند رشد آهسته می‌شود.
• رنگدانه مو از بین می‌رود.

تشخیص

به منظور تشخیص این مشکل، پزشکان معاینات و آزمایش‌های خاصی را انجام داده به این منظور که متوجه شوند که آیا بیمار از سوء تغذیه رنج می‌برد یا خیر و علت آن چیست.
• مشکلات روانی به عنوان دلیلی برای این بیماری در وهله اول مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
• آزمایش ادرار و خون گرفته می‌شود.
• علتهای کاهش وزن بررسی می‌شوند.
• هر بیماری زمینه‌ای که باعث سوء تغذیه می‌شود، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• توزیع چربی بدن تعیین می‌شود.
• BMI یا شاخص توده‌ی بدن محاسبه می‌شود.
• اشعه X برای ارزیابی تراکم استخوان گرفته شده است.
• اشعه X نیز برای قلب و ریه‌ها گرفته می‌شود تا مشخص شود آیا هرگونه آسیبی به آنها رسیده یا خیر.
پس از ارزیابی کامل، به منظور جبران مواد از دست رفته، بیمار را تحت یک رژیم تغذیه‌ای قرار می‌دهند. به منظور مشاهده‌ی بهبودی، او را مورد بررسی قرار می‌دهند و به دقت مراقب خواهد بود که آیا سوء تغذیه‌ علتی بوده که توسط خود شخص به وجود آمده است یا خیر.