نویسندگان: دیمیتری نیکولایویچ تریفونوف و ولادیمیر تریفونوف
برگردان: عبدالله زرافشان



 

سلنیوم نیز یکی دیگر از عناصری است که شیمیدانان سالها قبل از کشف واقعی‌اش با آن مواجه شده بودند ولی به دلیل پنهان شدن در ورای عناصر مشابه دیگر در شناسایی آن با شکست مواجه مش دند. سلنیوم سالها زیر نقاب گوگرد و تلور مخفی ماند. تنها در سال 1817، نشانه‌ای از این عنصر در برابر شیمیدان سوئدی، برزلیوس، و دستیارش، گاهن، ظاهر شد. آنان در بازدیدی که روز 23 سپتامبر از یک کارخانه تهیه اسید سولفوریک، واقع در گریپسهولم (1) به عمل آوردند مقدار کمی از رسوبی که نیمی از آن قرمز و نیمی دیگر قهوه‌ای روشن بود در اسید سولفوریک پیدا کردند. با گرم کردن رسوب مزبور روی شعله چراغ ابتدا بوی ضعیفی شبیه تربچه متصاعد شد و سپس رسوب به فلز ناخالصی شبیه سرب با جلای فلزی تبدیل گردید. به اعتقاد کلاپروت، بوی تربچه حاکی از وجود تلور در سنگ معدن بوده است. بویی مشابه با بویی که در معدن فالون (2) نیز وجود داشت. از این معدن پیریت لازم برای تولید اسید استخراج می‌شد. کنجکاوی و اشتیاق برای یافتن این فلز کمیاب در رسوب قهوه‌ای رنگ، برزلیوس را به کاوش و تحقیق در پیریت یاد شده واداشت. در هر صورت، وی موفق به کشف تلور نشد. برزلیوس به جمع‌آوری رسوباتی که طی چندین ماه از احتراق گوگرد برای تولید اسید سولفوریک حاصل شده بود پرداخت. وی مقدار زیادی از این رسوبات را تهیه کرد و با تجزیه‌ی دقیق نتیجه گرفت که سنگ معدن مزبور حاوی فلزی ناشناخته با خواصی مشابه خواص تلور است فلز جدید به طریقی مشابه با تلور (که از کلمه‌ی یونانی سیاره زمین مشتق شده بود) سلنیوم نامیده شد. این نام از کلمه‌ی یونانی سلنوس (3)، به معنی ماه، گرفته شده است برزلیوس بسیاری از خواص سلنیوم را مطالعه کرد و نتایج به دست آمده را، در سال 1818، در مقاله‌ای تحت عنوان «مطالعه‌ی جسم معدنی جدید یافته شده در گوگرد استخراجی از فالون»، در نشریه‌ی «اخبار سالیانه‌ی شیمی و فیزیک» منتشر کرد.

پی‌نوشت‌:

1. Gripsholm.
2. Falun.
3. Selenus.

منبع مقاله :
تریفونوف، دیمیتری نیکولایویچ؛ تریفونوف، ولادیمیر؛ (1390)، تاریخچه‌ی کشف عناصر شیمیایی، برگردان: عبدالله زرافشان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم