تاریخ کشف آمریسیوم و کوریوم

شاید این تنها مورد در تاریخچه‌ی عناصر فرا اورانیوم است که عنصری با عددی بالاتر (96=Z) زودتر از عنصر قبل از خود (95=Z) شناسایی شده است. در ژوئیه 1944، سیکلوترون دانشگاه کالیفرنیا که بسیاری از عناصر مصنوعی، از جمله پلوتونیوم، را به جهان علم عرضه داشته بود درصدد سنتز عناصر فرا اورانیوم دیگری بود. سیبورگ و همکارانش هدفی از پلوتونیوم 239 را با ذرات آلفای شتابدار بمباران کردند. هرکس بسادگی می‌تواند حدس بزند که چون ذره‌ی آلفا (هسته‌ی هلیوم) دارای دو واحد بار مثبت است محصول واکنش می‌تواند ایزوتوپی از عنصر 96 باشد، با این فرض که هسته‌ی حاصل نوترون منتشر کند. اگر مکانیسم فرایند به گونه‌ای بود که به جای نوترون پروتون منتشر می‌شد، امکان سنتز ایزوتوپی از عنصر 95 وجود می‌داشت. به علاوه، مواد رادیوآکتیو گوناگون در هدف پلوتونیوم تهیه می‌شدند و در ابتدا تعیین هویت هر یک از این مواد مشکل بود. تنها تجزیه‌ی شیمایی ماهرانه روشن کرد که مخلوط مزبور قطعاً حاوی ایزوتوپ 24296 است. برای تأیید کشف همان ایزوتوپ، پلوتونوم 239، با دسته شعاع بسیار شدیدی از نوترون، زیر بمباران قرار داده شد به طوری که زنجیره‌ی واکنش زیر انجام پذیرفت:
پلوتونیوم، پس از جذب نوترون و در مسیر تباهی بتا، به عنصر 95 تبدیل شد و این عنصر با جذب یک نوترون به عنصر 96 تبدیل گردید.
این محصول نهایی شبیه همان عنصری بود که دانشمندان معتقد بودند باید ایزوتوپی از عنصر 96 با عدد جرمی 242 باشد. عنصری که جدیداً کشف گردید به افتخار خانواده‌ی کوری، کوریوم نامیده شد. دلیل دیگری نیز در مورد انتخاب این نام وجود داشت. در جدول مندلیف عنصر 96 به عنوان مشابهی از گادولینیوم متعلق به سری عناصر خاکهای کمیاب تلقی می‌شد. تاریخچه‌ی عنصر گادولینیوم با نام گادولین آغاز می‌شود. خانواده‌ی کوری، به نوبه‌ی خود، پیشتاز در زمینه‌ی مطالعه‌ی رادیوآکتیویته بود که تکامل آن نتایجی چنین شگفت‌انگیز به بار آورد.
در ژانویه‌ی 1945، عنصر 95 از بمباران نوترونی پلوتونیوم استخراج شد. عنصر مزبور به افتخار امریکا (و به خاطر شباهتش با اروپیوم از سری خاکهای کمیاب)، آمریسیوم نامیده شد.
اگر چه پژوهشگران تجربیات قابل توجهی در فرایندهای سنتز به دست آورده بودند، تولید آمریسیوم و کوریوم به طور غیر عادی توأم با مشکلات فراوان بود. مدت زیادی طول کشید تا آمریسیوم 241 و کوریوم 242 از یکدیگر تشخیص داده شدند. مسلم شد که هیچ یک از دو ایزوتوپ دارای طولانیترین عمر نیستند. ایزوتوپهای دارای طولانیترین عمر آمریسیوم 243 (با زمان نیمه عمر 7950 سال) و کوریوم 247 (با زمان نیمه 107×1/64 سال) بودند که، بالاخره، در دهه‌ی پنجم سنتز شدند. در عصر حاضر، کل یازده ایزوتوپ آمریسیوم و سیزده ایزوتوپ کوریوم شناخته شده‌اند. در اینجا باید به چند اتفاق دیگر در تاریخچه‌ی این عناصر اشاره شود. آمریسیوم خالص در سال 1945 استخراج شد و در سال 1951 به صورت فلزی تهیه گردید. در همان سال کوریوم فلزی نیز تهیه شد.
کشف کوریوم پایان بخش اولین دوره‌ی جهش در تاریخچه‌ی کشف و سنتز عناصر فرا اورانیوم بود. کشف نپتونیوم، پلوتونیوم، آمریسیوم، و کوریوم مهمترین اتفاق در جهان دانش محسوب می‌شود. برای اولین بار، دانشمندان مرزهای جدول تناوبی را به طور مصنوعی گسترش می‌دادند. بزودی ثابت شد که خواص این عناصر با خواص پیش‌بینی شده فرق دارد و شیمیدانان می‌بایست به طور جدی شروع به بررسی در مورد بهترین نحوه‌ی جاگذاری آنها در جدول تناوبی می‌کردند.
منبع مقاله :
تریفونوف، دیمیتری نیکولایویچ؛ تریفونوف، ولادیمیر؛ (1390)، تاریخچه‌ی کشف عناصر شیمیایی، برگردان: عبدالله زرافشان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم