قلدری در کودکان چه معنایی دارد؟

کشورهای اسکاندیناوی نخستین بار برای مسائل ارتکاب قلدری یا «قلدری/ قربانی (1)»، از عبارت «دارودسته پرخاشگر» (2) استفاده شد. این کلمه با چندین معنای متفاوت و معانی ضمنی بکار رفته است. این کلمه دارودسته (3) ریشه می‌گیرد که اغلب بر یک گروه بزرگ و ناشناخته از افراد دلالت می‌کند که به قصد آزار و اذیت و ایجاد مزاحمت به دیگران حمله می‌کنند (هینمان، 1972؛ الویوس، 1973).
همچنین، این اصطلاح در مورد فردی که دعوا به راه انداخته و دیگران را آزار و اذیت نموده و به ستوه می‌آورد نیز به کار برده می‌شود. حتی این کاربرد با جنبه‌ی مصداق زبان شناختی انطباق کامل ندارد، و آنچه باید پذیرفت و مهم است این است که محتوای مفهوم‌دار و دسته یا قلدری به وضعیتی مربوط می‌شود که یک فرد، به سبب تحریک و تأیید گروهی و رهبری فردی دیگر، مورد آزار و اذیبت و یا حمله قرار می‌گیرد. مجموعه مطالعات اخیر نشان می‌‌دهد تعداد زیادی از دانش‌آموزان قربان (35 تا 40%) ابتدا توسط یک دانش‌آموز مورد تهدید و آزار و اذیت قرار می‌گیرد.
بنابراین، از نظر ماهیت، باید منشأ قلدری از جانب یک دانش‌آموز را به یگ گروه وابسته دانست که با وجود تفاوتهای ظاهری میان آن دو، رابطه‌ی بسیار نزدیکی با پدیده مذکور دارد. در موارد خاص، انتظار آن است که قلدری از سوی چند همسال که موجب آزار و اذیت و احتمالاً آسیب به قربانی می‌گردد، انجام گیرد.
ارتکاب قلدری یا قربانی تهدید و ارعاب را می‌توان بدین صورت مورد تعریف قرار داد: «قلدری/ قربانی عبارت است ازاین که یک دانش‌آموز به سبب فشار و فعالیتهای منفی (4) یک یا چند دانش‌آموز دیگر، به تکرار مرتکب قلدری شود و یا به عنوان قربانی در مقابل رفتارهای قلدری، مورد تهدید آزار و اذیت قرار گیرد» (الویوس، 1986، 1991).
معنای «فعالیتهای منفی» عبارت است از این که کسی با قصد و عمد سعی کند فرد دیگری را ناراحت کند و یا به وی صدمه برساند که می‌توان آن را به عنوان رفتار پرخاشگرانه تعریف کرد (الویوس، 1973). فعالیتهای منفی می‌تواند به شکل کلامی با عبارتهایی نظیر طعنه‌زدن، تهدید کردن، دست انداختن و بددهنی، توصیف شود. زمانی، فعالیت منفی می‌شود که کسی با برخورد فیزیکی اقدام به ضربه زدن، هل دادن، لگد زدن یا فشار آوردن کند و سد راه فردی دیگر شود. همچنین فعالیت منفی ممکن است بدون استفاده از کلمات یا برخورد فیزیکی، از طریق حالات چهره یا ژستهای مستهجن، به طورعمد مانع وارد شدن فرد در یک گروه و یا پذیرفته شدن خواهش فرد به سبب درخواست دیگران، ظاهر شود.
هر چند در رابطه با تعریف فعالیتهای منفی تأکید بر مکرر بودن و اغلب اوقات بودن آن است حتی یک آزار و اذیت سخت و بسیار جدی در تحت شرایط خاص می‌تواند قلدری محسوب گردد.
البته، باید فعالیتهای منفی غیرجدی را که ممکن است در یک زمان خاص و گاه و بیگاه در موقعیتی خاص و متفاوت، توسط یک دانش‌آموز بر ضد دیگری اعمال شود، از این قاعده جدا کرد.
اقدام به قلدری می‌تواند توسط یک فرد یا یک گروه انجام گیرد. هم چنین هدف قلدری می‌تواند یک فرد به عنوان قربانی یا یک گروه باشد. در موقعیت قلدری در مدرسه، معمولاً هدف یک دانش‌آموز است. داده‌های حاصل از مطالعه برگن نشان می‌دهد در بیشتر موارد، قربانی توسط یک گروه دو یا سه نفره از دانش‌آموزان، مورد تهدید و آزار و اذیت قرار می‌گیرد.
تأکید می‌شود که اصطلاح قلدری، هنگامی که دو دانش‌آموز تقریباً با توانایی یکسان (جسمی یا روانی) با یکدیگر درگیر شده و یا نزاع می‌کنند، در مورد آنها به کار برده نشود. به عبارتی، اصطلاح «قلدر» در مواقعی باید استفاده شود که «توازن در قدرت» وجود ندارد (براساس یک رابطه سلطه‌گرانه). دانش‌آموزی که فعالیتهای منفی را ظاهر می‌کند، در شناخت خود مشکل دارد و تا حدی در مقابل دانش‌آموزی که وی را مورد تهدید و حمله‌های مکرر قرار می‌دهد، درمانده است.
تفاوت‌گذاری میان «قلدری مستقیم» که تا حدی با حمله‌های آشکار به قربانی همراه است و «قلدری غیرمستقیم» که به شکل انزوای اجتماعی (5) و طرد عمدی از گروه بروز می‌کند، بسیار سودمند است. دومین نکته‌ی مهم مورد توجه این است که رفتار قلدری بیشتر پنهانی است.

پی‌نوشت‌ها:

1. Bully/ victim
2. (در سوئد و فنلاند) Mobbning و (در نروژ و دانمارک) Mobbing
3. Mob
4. Negative actions
5. Social isolation

منبع مقاله :
الویوس، دان؛ (1392)، شناخت دنیای کودکان، ترجمه‌ی نادر باقری؛ مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، شرکت به‌نشر، چاپ دوم