نویسنده: علی غفوری




 

حمله هولاگو به بغداد

تولی، پسر چنگیزخان و فاتح مرو نیشابور، اگرچه سربازی قوی بود، اما عیاشی وی مانع از تداوم فتوحات مغولان گردید. اما وی سه پسر داشت که فتوحات پدربزرگ خود را با قدرت ادامه دادند: منگو، قوبیلای و هولاگوخان.
هولاگو در تاریخ غرب آسیا بسیار مؤثر بوده و حضور او سبب نابودی بسیار از دولت‌های کوچک خاورمیانه شد.
هولاگو ابتدا در 1252 میلادی با سپاه زبده‌ای از صحرای قراقروم حرکت کرده و قصد او برانداختن بنیان فرقه اسماعیلیه بود. وی در 1256 به قلاع اسماعیلیه رسید و آن‌ها را به کلی نابود کرد. اما در سال بعد پس از رسیدن به غرب ایران تصمیم گرفت که به بغداد حمله کند.
المستعصم بالله، آخرین خلیفه عباسی، به جای جمع‌آوری نیرو، خود را به امورات جزئی مشغول کرده و شاید باور نمی‌کرد که پایتخت بزرگ عباسی و شهری که 7 قرن محل اداره حکومت‌های بزرگ اسلامی بوده، به سادگی از پای درآید.
در پاییز 1257 هولاگوخان با کمک لشکریان کمکی که به او رسید، خود را به نزدیکی بغداد رسانده و آماده هجوم نهایی به این شهر شد.

نبرد تکریت

در حالی که بغداد مملو از ثروت و نفوس بود، به دلیل سستی خلیفه تنها 20 هزار نیرو را به مقابله با سپاه مغول فرستاد. حال آن که در این زمان سربازان مغول افزون بر 100 هزار سرباز بودند.
سپاه عرب برای جلوگیری از پیشروی مغولان پل دجله را در تکریت خراب کردند، اما مغولان از دجله عبور کرده و پس از شکست دادن سپاه عرب بار دیگر در دجیل با نیروهای عرب درگیر شده و آن‌ها را به کلی تار و مار کردند.
مغولان برای فتح بغداد زحمت زیادی نکشیدند و خلیفه‌ی سست بنیه‌ی عباسی با کم‌ترین مقاومت شهر را تقدیم مغولان کرد. البته مغولان به وی رحم نکردند و او را داخل پارچه‌ای پیچیده و زیر سم اسبان انداختند. به گفته مورخان، بغداد یک هفته تمام غارت شد و صدها هزار انسان بی‌گناه کشته شدند و این شهر برای همیشه اهمیت و بزرگی خود را به عنوان شهر اول شرق نزدیک از دست داد.

نتیجه فتح بغداد

بغداد آن‌قدر ثروت و جمعیت داشت که اگر خلیفه‌اش، مردی باجُربزه و مدیر بود، می‌توانست بین‌النهرین را علیه مغولان بسیج کند، اما بی‌تصمیمی آخرین خلیفه عباسی این فرصت طلایی را از پایتخت بزرگ مسلمانان گرفت.
فتح بغداد را می‌توان پایان یک دوران دانست، پایان700 سال قدرت اعراب مسلمان. پس از این تاریخ دیگر اعراب در صحنه‌ی تاریخ جهان نقش مهمی را بازی نکردند.
هولاگو بعدها تا حلب پیش رفت و تنها ممالیک مصر بودند که پیشروی او را به سمت فلسطین و مصر متوقف کردند.
می‌توان سقوط بغداد را حادثه‌ای مانند سقوط رُم غربی دانست، در حقیقت سقوط بغداد پایان یک دوران بود.
منبع مقاله :
غفوری، علی؛ (1386)، 100 جنگ بزرگ تاریخ، تهران: هیرمند، چاپ دوم