التوحيد

نويسنده:محمد رضا ضميري

مؤلف:

شيخ صدوق ابو جعفر محمد بن علي بن حسين بن بابويه قمي (م 381 ق).

زندگينامه و اظهار نظرها:

ترجمه مؤلف در بخش كتب فقهي شيعه ذكر شده است.

معرفي اجمالي كتاب:

اين اثر مشهور به «توحيد صدوق» يا «توحيد ابن بابويه» است. موضوع كتاب، روايات حضرت رسول خدا(صلي الله عليه وآله) و ائمه معصوم(عليهم السلام) درباره توحيد، شناخت ذات، صفات، اسما و افعال خداوند متعال و ديگر مباحث مهم كلامي است. اين كتاب در شناخت خداوند متعال و معرفي ديدگاه شيعه درباره مباحث توحيد كتاب ارزشمندي است.
كتاب توحيد مانند ديگر كتابهاي شيخ صدوق پيوسته مورد توجه علما و فقهاي شيعه قرار داشته و از معتبرترين اصول روايي شيعه به شمار مي آيد. روايات آن نيز در بسياري از مجموعه هاي روايي شيعه مانند بحارالانوار آمده و به آنها استناد شده است. شيخ صدوق درباره انگيزه نگارش اين كتاب مي گويد: «امري كه موجب گشت تا اين كتاب را به رشته تحرير درآوردم، اين بود كه ديدم برخي از مخالفان به علماي شيعه نسبت تشبيه و جبر مي دهند. دليل آنها رواياتي بود كه در كتابهاي شيعه ديده بودند و با ناآگاهي از معاني و تفسير آنها، معاني غلط براي آنها بيان مي كردند و با اين كار چهره مذهب ما را در برابر مردم، زشت و ناپسند نشان مي دادند. من هم به قصد قربت به درگاه الهي اقدام به نگارش اين كتاب در توحيد و نفي تشبيه و جبر نمودم».
اين كتاب مشتمل بر 583 حديث است و مؤلف آن را در 67 باب تنظيم كرده است. بعضي از عناوين كلي كتاب عبارت اند از: پاداش يكتاپرستان و عرفا، يكتاپرستي و نفي تشبيه، معناي واحد، توحيد و موحد، معناي قل هو الله احد، اثبات جسم نبودن و صورت نداشتن خدا، رواياتي درباره ديدن خداوند، قدرت، صفات ذات و صفات افعال، تفسير (كل شي هالك الاّ وجهه)، تفسير آيه «و الارض جميعاً قبضته»[1]، نفي زمان و مكان و حركت از خداوند متعال، اسماء الله، اثبات حدوث عالم و مباحث مفيد و مهم فراوان ديگر.

شروح و تعليقات:

شرح قاضي محمد سعيد قمي شاگرد فيض كاشاني كه در سال 1099 ق به رشته تحرير درآمده است، شرح امير محمد علي نائب الصداره، شرح فارسي مولا محمدباقر سبزواري (م 1090 ق). شرح سيد نعمت الله جزايري.

وضعيت نشر:

اين كتاب، به زبان عربي توسط انتشارات جامعه مدرسين حوزه علميه قم، با تحقيق سيد هاشم حسيني تهراني در سال 1398 ق، به قطع وزيري چاپ شده است.

پی نوشت:

[1] . سوره زمر, آيه 67

منبع:کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي