سکته مغزي

از سکته مغزي چه مي دانيم؟!

سکته مغزي به معناي تخريب ناحيه اي از مغز يا ساقه ي مغز دليل اختلال در خون رساني آن منطقه است.
بيشترين حالت اختلال خون رساني؛ گرفتگي رگ و يا رگ هاي رساننده ي خون به مغز است، البته پاره شدن يک رگ و خونريزي در محل نيز حالت هاي ديگر است.
در بيشتر مناطق دنيا سکته مغزي سومين عامل مرگ و مير - پس از سکته قلبي و سرطان - به شمار مي آيد، و شايع ترين علت ناتواني جسمي نيز هست. با توجه به شيوع اين بيماري و عوارض مهم حاصل از آن و نيز احتمال بروز آن در سن جواني (حدود 5% موارد) اين مبحث را انتخاب نموديم. به ياد داشته باشيم که عوامل زمينه ساز سکته مغزي در ميان سالي يا پيري از سال ها قبل و به تدريج ايجاد مي شود، از اين رو بايستي پيش گيري هاي لازم از سال هاي جواني و حتي کودکي آغاز گردد.

عوامل بروز سکته مغزي

آن گونه که گفته شد؛ دليل سکته مغزي يا بسته شدن رگ، نازک شدن جدار رگ و پاره شدن و خونريزي آن است. خونريزي مغزي از سکته مغزي ناشي از انسداد رگ شايع تر است، و عامل عمده ي آن فشار خون بالا است. انسداد رگ؛ معمولا به دليل تنگ شدن تدريجي فضاي داخلي آن در اثر تغييرات ديواره ي داخلي رگ بوده که به آن «آترواسکلروز» مي گويند. اين تغييرات با رسوب کلسترول و تشکيل مواد لخته زاي خون ظاهر مي شود، و به تدريج باعث تنگ شدن رگ و اختلال در خون رساني به منطقه ي تحت شرب رگ شده که منجر به سکته مغزي مي گردد. شايع ترين عوامل زمينه ساز اين تغييرات رگ، بيماري قند و فشار خون بالا است. ساير عوامل مستعد کننده ي کلسترول بالاي خون؛ سيگار کشيدن، برخي از بيماريهاي خوني ، بيماري قلبي که به نام بيماري بافت هاي پيوندي شناخته مي شود و نيز مصرف قرص هاي ضد بارداري به خصوص به مدت طولاني و در سن بالاي 40 سال مي باشد.
شکل ديگر انسداد رگ، بسته شدن ناگهاني آن به دليل ورود به مواد خارجي به رگ ها است. شايع ترين موارد آن لخته جدا شده از ديواره قلب و يا ديواره ي يک رگ بزرگ تر و دورتر از آن است.
بيماري هاي قلبي از قبيل : بيماري هاي دريچه اي و نامنظم بودن ضربان يا اختلال عملکرد قسمتي از ديواره آن علل مهم تشکيل لخته در قلب و فرستاده شدن آن به رگ هاي مغزي و سکته مغزي است.
به هر يک از موارد مستعد کننده ي سکته ي مغزي ، همچون: بيماري هاي قلبي ، بيماري قند، فشار خون، سطح بالاي کلسترول خون، مصرف سيگار و... «عامل خطر» گفته مي شود. جمع شدن چند عامل خطر در يک فرد احتمال سکته مغزي را ا فزايش مي دهد.
از جمله نکات بسيار مهم و ضروري که بايد مورد توجه خانم ها قرار گيرد؛ اثرات مخرب قرص هاي ضد بارداري، به خصوص سکته ي مغزي است.
مصرف اين قرص ها افرادي را که زمينه ي ديگري ، همچون: فشار خون بالا، کلسترول بالاي خون، سردرد ميگرني و سن بالاي 40 سال دارند، مستعد ابتلا به سکته مغزي مي نمايد.

شکل هاي باليني سکته مغزي

بر حسب اين که اختلال عروق در کدام يک از رگ هاي مغز اتفاق افتاده باشد، سکته مغزي مي تواند شکل هاي باليني متفاوت داشته باشد.
عروق خون رسان به مغز را به دو دسته ي کلي شريان خون قدامي و خلفي تقسيم مي نمايند.
عروق خون رسان به مغز را به دو دسته ي کلي شريان خون قدامي و خلفي تقسيم مي نمايند.
زماني که اختلال در شريان خون قدامي مغز اتفاق مي افتد، معمولا فرد گرفتار ضعف يا اختلال حس يک طرف بدن (سمت راست يا چپ) و مشکلات گفتاري مي گردد. و چنانچه شريان خون خلفي مغز آسيب ببيند، اختلالات بينايي يا دوبيني ، سرگيجه، اختلال تعادل و بلع بروز مي کند.

پيش در آمد يا هشدار دهنده هاي سکته مغزي

پيش در آمد بسيار مهمي که توجه به آن مي تواند از سکته مغزي جلوگيري نمايد، حالتي است که به آن حمله ي موقتي کم رساني خوني (TIA) مي گويند. در اين وضعيت فرد به طور موقت - که ممکن است از چند دقيقه تا چند ساعت طول بکشد (کمتر از 24 ساعت) - حالتي شبيه به سکته مغزي پيدا مي کند و دچار ضعف نيمه اي از بدن، اختلال گفتاري، اختلال تعادي يا بينايي مي شود. بروز چنين حمله اي نشان از در راه بودن سکته مغزي دارد که بايد به سرعت علت يابي و درمان گردد.
متأسفانه بسياري از افراد به اين هشدارها توجه نمي کنند و بهبودي زود هنگام موقتي را مساوي با رفع مشکل و درمان کامل مي شمارند، و حال آن که بايد اختلال خون رساني به مغز جدي گرفته شود و در همين مرحله، درمان گردد.

درمان

«پيش گيري از بروز عوامل خطر» بهترين و اولين گام است.
ترک سيگار، کنترل فشار خون، کنترل کلسترول و قند خون، پياده روي و ورزش، الفباي پيشگيري به شمار مي آيند.
مصرف سبزي جات، ميوه جات، نان هاي حاوي سبوس، روغن زيتون، روغن برزک و روغن رپس (Raps) ، کاهش مصرف قند و نمک ، مصرف نمودن ماهي و غذاهاي دريايي از جمله توصيه هاي (Lintro) پزشکي است.
درمان حملات کم رساني خون موقت به مغز (TIA) بيشترين رسالت پزشکان است، تا بتوان از سکته مغزي پيش گيري نمود.
در صورت وقوع سکته مغزي بايد بيمار را در اولين فرصت به مرکز درماني مناسب انتقال داد تا درمان مرحله ي حاد و درمان هاي حمايتي انجام شود و از توسعه و گسترده شدن منطقه ي آسيب ديده مغزي و عوارض ثانوي سکته مغزي جلوگيري گردد.
يادآوري اين نکته بسيار مهم است که ؛ هنگام وقوع سکته مغزي معمولا فشار خون فرد بالاتر از معمول مي شود. در چنين حالتي مکانيسم جريان مغز براي خون رساني به منطقه ي آسيب ديده ي مغز که هنوز تخريب نشده است، فعال است. چنانچه در اين شرايط افراد ناآشنا (معمولا نزديکان بيمار و متأسفانه گاهي افرادي که در مراکز اورژانسي بيمار را ياري مي رسانند) فشار خون بيمار را با داروي ضد فشار خون پايين بياورند، سکته مغزي وسعت مي يابد و منطقه ي بزرگ تري از مغز تخريب مي گردد.
همچنين اگر بيمار دچار اختلال بلع شده باشد، خورانيدن مواد غذايي و مايعات باعث ورود غذا به مجاري تنفسي و به دنبال آن عفونت ريوي و عوارض ديگر و گاه منجر به مرگ مي گردد.

نتيجه گيري

1. با توجه به وجوب حفظ سلامتي و احتمال بسيار زياد ناتواني هاي ذهني و جسمي ناشي از سکته مغزي ، پيش گيري از بروز سکته مغزي با کنترل عوامل خطر، ضروري است.
2. در صورت بروز سکته مغزي يا حمله ي موقت کم رساني خون به مغز، لازم و ضروري است که در اسرع وقت بيمار به مرکز درماني مناسب انتقال داده شود تا متخصص بيماري هاي مغز و اعصاب مراحل رسيدگي و درمان را هر چه زودتر آغاز نمايد. بديهي است که مراجعه ي به موقع ياري رسانيدن به بيمار است.
منبع: نشريه جامعه الزهرا (عليهاالسلام)