جامع المقاصد في شرح القواعد

مؤلف:
شيخ علي بن حسين کرکي، معروف به محقق ثاني (م 940 ق).
زندگينامه و اظهار نظرها:
وي در قريه کرک واقع در شهر بعلبک لبنان به دنيا آمد. اين عالم امامي، مجتهد و اصولي که از علماي لبنان است، در سفري به مصر از علماي آن ديار نيز کسب علم نمود. او به ايران هم سفر کرد و مورد لطف شاه طهماسب صفوي واقع شد و لقب شيخ الاسلام گرفت. وي در ترويج مذهب جعفري بسيار کوشش نمود و موصوف به مروّج المذهب و المولي المروج شد.[1]
وي از مفاخر و دانشمندان نامي شيعه و مجتهدان عاليقدر است. احاطه او بر علوم ديني و فقه اسلامي چنان بوده که تمام علما و فقهاي شيعه تقدم او را بر خويش مسلم دانسته و شخصيت ممتاز او را در علم و عمل ستوده اند. استادي و مهارت وي در فقه استدلالي از انبوه تصانيف و تأليفات ارزنده اش به خصوص کتاب جامع المقاصد به خوبي آشکار مي شود. آراي محکم و نظريات ناب او در اغلب کتب فقهي مورد توجه خاص فقهاي بعد از او قرار گرفته است. به همين جهت او را همچون محقق اول و علامه حلي دانسته اند. محقق ثاني در نجف اشرف درگذشت.
استادان:
شيخ شمس الدين محمد بن خاتون عاملي، احمد بن حاج علي عاملي عينائي، زين الدين جعفر بن حسام عاملي، شيخ شمس الدين محمد بن داود بن مؤذّن جزيني، علي بن هلال جزائري، ابن فهد حلي.
شاگردان:
شيخ علي بن عبدالعالي ميسي عاملي، شيخ عبدالنبي جزائري، شيخ علي منشار عاملي، شيخ زين الدين فقعاني، شيخ احمد بن محمد بن ابو جامع معروف به ابن ابو جامع، شيخ نعمت الله بن احمد بن خاتون عاملي، شيخ برهان الدين ابراهيم بن علي خوانساري اصفهاني.
تأليفات مهم:
جامع المقاصد، حواشي بر ارشاد، شرح لمعه، حواشي بر شرايع، حواشي بر مختصر النافع، حواشي بر مختلف، رساله جعفريه، صيغ العقود و الايقاعات، اسرار اللاهوت في الجبت و الطاغوت، شرح الفيه شهيد اول در فقه، رساله نجميه در کلام، رساله در عدالت، رساله در حج، رساله در غيبت، حواشي بر دروس.
معرفي اجمالي کتاب:
معروف ترين اثر گرانقدر محقق ثاني همين کتاب است. اين کتاب، که تا مبحث نکاح قواعد است، از مدارک مهم فقه شيعه و مرجع و مستند فقها و مجتهدان بزرگ شيعه است. محقق ثاني را به سبب تأليف همين کتاب، صاحب جامع المقاصد هم مي گويند.
جامع المقاصد سرشار از تحقيقات عالي علمي و تدقيقات لطيف فقهي و پيراسته از تطويل و تکثير فروع مي باشد و از نظر معني، نگارش و محتوا، يکي از بهترين و نفيس ترين و متقن ترين متون فقهي شيعه است. در بسياري از متون فقهي، فقها فتاوي خود را مستند به رأي محقق ثاني نموده اند.
در اهميت اين کتاب صاحب جواهر گفته است: «هر مجتهدي که جامع المقاصد و وسائل الشيعه و جواهر را داشته باشد، براي فهم و استدلال و استنباط و نگارش فقه نيازي به کتاب ديگري ندارد» [2].
اين کتاب از کتاب طهارت شروع مي شود و به کتاب نکاح مبحث «تفويض البضع» پايان مي يابد.
وضعيت نشر:
اين کتاب در 13 جلد به زبان عربي، به همت مؤسسة آل البيت - عليه السلام - لاحياء التراث، در قم چاپ و منتشر شده است.

پى نوشت ها:

[1]. فرهنگ بزرگان اسلام و ايران، ص 354؛ مفاخر اسلام، ص 438 ـ 439.
[2]. مستدرك الوسائل، ج 3، ص 432.

منبع:کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي