سلاح های شیمیایی در جنگ تحمیلی

هدف عراق از به كارگيرى سلاح هاى شيميايى جلوگيرى از پيشروى ناگهانى رزمندگان از مواضع و استحكامات عراق و مهار پيامدهاى سياسى استراتژيك آن بود. تاثيرات روحى و روانى سلاح هاى شيميايى و آثار كاربرد آن در ايجاد پراكندگى در نيروها و از ميان بردن قدرت مقاومت يا پيشروى آنها و اختلال در سازمان رزم مورد توجه عراق بود.
نظر به اينكه نقطه ثقل قدرت نظامى ايران شامل نيروهاى پياده و اجراى عمليات شبانه بود لذا به دليل اين كه عراقى ها قادر به دفاع در برابر اين تاكتيك ها نبودند براى جلوگيرى از پيشروى نيروها و ايجاد پراكندگى در ميان آنها از سلاح شيميايى استفاده مى كردند.رييس پيشين طرح هاى هسته اى عراق در مورد تاثير اين سلاح ها بر روى نيروهاى رزمنده ايران گفته است: «در جنگ طولانى عراق عليه ايران روشن شد كه به وحشت انداختن نيروهاى ايران از طريق استفاده از سلاح هاى شيميايى به مراتب موثرتر از تمام توپخانه و بمباران هوايى بود كه مى توانستيم به كار بريم.»
وفيق سامرايى نيز در اين باره گفته است: «اگر كار برد اين سلاح ها نبود اوضاع به ضرر ما شكل مى گرفت. تهيه و توليد سلاح هاى شيميايى و به كارگيرى آن در جنگ آن گونه كه اشاره شد بر پايه تحولات نظامى و نگرانى عراق از احتمال شكست نظامى، تغييرات قابل ملاحظه اى داشته است.

عوامل شيميايى

آن دسته از مواد يا تركيبات شيميايى را كه در صورت انتشار مناسب و تاثير شيميايى منجر به مرگ، آسيب و ناتوانى در انسان و حيوان يا از بين رفتن گياه مى شوند، عوامل شيميايى اند. وسايل كاربرد اين مواد را «جنگ افزار» شيميايى مى گويند. عوامل شيميايى با توجه به مشخصات و اثرات شيميايى چهار دسته عمده را شامل مى شود.
- ناتوان كننده ها كه سبب كاهش توان رزمى نيروهاى مقابل شده، قدرت جنگيدن را از نيروها سلب مى كند.
- عوامل زيان بخش كه موجب ايذا شده و آنها را به ستوه مى آورد و با ضايعات پوستى و اثرات درازمدت به ويژه سرطان زا همراه است.
- عوامل كشنده شامل اعصاب خفه كننده سمى خون است. گاز اعصاب سبب از كار افتادن نيروهاى محركه و مختل شدن سيستم اعصاب مى شود. خفه كننده موجب خفگى و مرگ مى شود و پس از جذب شدن در خون اثرات سمى خود را ظاهر مى كند.
عوامل ضد گياه روى درختان و گياهان اثر مى گذارد و آنها را خشك مى كند و از بارور شدن خاك و رويش گياهان جلوگيرى مى كند.

تهيه و توليد عوامل و جنگ افزار شيميايى

عراق براى دستيابى به اين توان از اقدامات زير بهره جست :
برقرارى مناسبات تجارى با كشورهاى غربى به منظور خريد فناورى، مواد و تجهيزات مربوط به جنگ افزار شيميايى
عقد قرارداد خريد تجهيزات فنى گوناگون با شركت توليدكننده وسايل شيميايى در آلمان
خريد تركيبات شيميايى مربوط به توليد عوامل اعصاب از غرب به ويژه آلمان و هلند
تاسيس كارخانه هاى ساخت و توليد جنگ افزاز شيميايى به ويژه در شهر سامرا
برنامه سلاح هاى كشتار جمعى عراق به گفته دكتر حسين شهرستانى از دانشمندان هسته اى از سال ۱۳۵۹ آغاز و در بخش شيميايى در سال ۱۳۶۱ به كمك تعدادى از شركت هاى آ مريكايى با استفاده از گاز اعصاب و سارين توسعه يافت. اقدام عراق براى كسب توانمندى بيولوژيك به نوشته دكتر گراهان پى ير سون ( از محققان ساخت عوامل جنگ هاى بيولوژيك در دپارتمان صلح دانشگاه برارد فورد انگليس ) از سال ۱۹۷۶ آغاز شد و يك سال بعد در عراق اجراى ۷۸ پروژه تحقيق و توسعه را در مركز آل سلمان آغاز كرد و سال ۱۹۸۵ قادر به توليد عوامل ميكروبى سياه زخم و سم بوتوليسم بود.
جيمز ويسى رئيس سابق سازمان سيا معتقد است، ميكروب سياه زخم در بسيارى از آزمايشگاه هاى آمريكا قابل دسترسى بود و از سوى كشورهاى مختلف از جمله عراق در دهه ۸۰ توزيع شد.
اقدام عراق براى دستيابى به تكنولوژى و ذخاير شيميايى متعاقب شكست هاى عراق و استفاده از جنگ شيميايى به عنوان يك راه حل ممكن براى مشكلات نظامى اش آغاز شد .

قربانيان اين سلاح

آن گونه كه پايگاه اطلاع رسانى قربانيان سلاح هاى شيميايى آورده است: در حال حاضر نزديك به ۴۵ هزار نفر جانباز شيميايى تحت پوشش درمانى و خدماتى سازمان بنياد شهيد و امور ايثارگران مى باشند كه براساس روش استاندارد و علمى تعيين شدت ضايعه و براساس معيارهاى مورد استناد منابع معتبر علمى و دانشگاهى شدت ضايعات ارگان هاى مختلف در اين افراد به چهار گروه طبيعى، خفيف، متوسط و شديد تقسيم مى گردد.
آخرين آمار موجود تعداد جانبازان شيميايى كشور به تفكيك نوع و شدت ضايعه مطابق جدول ذيل مى باشد:
جمعپوست چشم ريه شدت ضايعه
منبع: راهنماى بهداشت و سلامت جانبازان