كتاب؛ جام جهان نما (1)

كه در صورت عدم يادگيري نسبت به تأمين نيازهاي اوليه يعني تنفس، دفع مواد زايد، درجه حرارت محيط، تغذيه ادامه بقاء براي وي غيرممكن است. لذا يادگيري آموزي در تطبيق خود با شرايط بعد از تولد و عدم تأمين حداقل نيازهاي فيزيولوژيك منجر به مرگ جسمي او شده، به همين ميزان عدم توانايي در فراگيري و تغيير رفتار اجتماعي، فرهنگي، علمي، اخلاقي مذهبي نيز به قتل نفس وي مي انجامد. با علم به اينكه خداوند سبحان كليه موجودات را براساس فطرت سليم الهي خلق نموده است.
پيامبر اكرم(ص): «كل مولد يولد علي الفطره حتي يكون ابواه يهودانه و...» يعني همه موجودات براساس فطرت پاك و مطهر خداوند خلق شده اند و مربيان و پدران و مادران هستند كه سرنوشت آنها را تغيير داده واز مسيري به مسير ديگر سوق مي دهند به همين منظور وظيفه خانواده و مربيان در تربيت و تكوين شخصيت فرزند ازلحظه تولد به بعد يادگيري آموزي است يعني ايجاد تغييرات مطلوب نسبتاً پايدار كه از زمان تبلور شخصيت فرزند به بعد، خود او نيز در تربيت و تأديب خود، نيز نقش ايفا مي كند كه در صورت عادت صحيح به مطالعه و حكمت آموزي كمتر دچار لغزش شده بلكه انگيزه مي يابد و سطح برانگيختگي او با توجه به نيازي كه در او عملاً بر اثر برخوردهاي صحيح افزايش يافته و اين عادت براي وي ملكه شده و باور مي كند، به گفته شيخ اجل سعدي:
يعني هر چه به سمت و سوي مطالعه و علم اندوزي سوق يابد تشنه تر شده و چشمه هاي جوشان فطرت سليم او در كمال يابي و علم خواهي خروشان تر به مطالعه و كتابخواني ميل مي يابد.
وقتي اين خصلت نيكو در انسان عارض شود كمتر نياز به تذكر و اهرمهاي فشار جهت مطالعه احساس مي شود و به كتاب به عنوان معشوق مي نگرد كه در صورت جدائي عاشق از معشوق به انحاء مختلف در صدد يافتن معشوق خود خواهد بود و خويشتن پنداري را پيشه مي كند وجهت هويت يابي يعني چيستم و كيستم خويش لحظه اي از مطالعه و كتابخواني فاصله نخواهد گرفت. چون اثربخشي مطالعه از لحظه تولد تا مرگ را در زندگي و حيات خود مي چشد و خود را نيازمند به آن مي داند ان شاء الله در اين تحقيق، اثربخشي كتاب وكتابخواني در كودك و خانواده اشاره مي شود.
اهميت موضوع: معرفي رويكردهاي علمي و تربيتي و فرهنگي و اخلاقي و اجتماعي فرزندان وخانواده ها جهت بالفعل كردن بالقوه هاي آنها و قريب و دل نشين جلوه دادن جايگاه كتاب و كتاب خواني در اذهان عمومي و از غربت خارج نمودن كتاب از كتابخانه هاي عمومي و خصوصي با فرآيندهايي كه كتاب جايگزين سرگرميهاي بيهوده و عبث گردد و....
اهداف موضوع: ايجاد انگيزه در فرزندان و خانواده ها، بالا بردن سطح انگيزش و برانگيختگي خانواده ها، افزايش اطلاعات علمي متناسب با زمان، ايجاد تعادل و تعامل در خانواده ها و متعادل نمودن و تقويت بنيان خانواده، پويا نمودن اعضاي خانواده بالاخص فرزندان به جاي جزم انديشي، ايجاد تفاهم بين اعضاي خانواده به جاي تخاصم تا بال هم باشند نه وبال، بكارگيري سرمايه بشر (عمر) و احراز سودهاي مطلوب در مسير كمال يابي و مانع از خسران خانواده ها شدن و...
محدوديت ها: عدم گرايش خانواده ها جهت لحاظ نمودن حداقل زمان جهت مطالعه، متناسب نبودن قيمت كتابهاي مطلوب با وضعيت اقتصادي اقشار جامعه بالاخص اقشار آسيب پذير و كم درآمد. كمبود كتابهايي با زبان ساده و همگان فهم، كمبود كتابخانه هاي عمومي در سطح شهر، تئوري و نظري بودن اكثر كتابها وعدم انطباق عملي آنها با وضعيت موجود جامعه، عدم توانايي مالي بعضي از نويسندگان مجرب و متخصص در چاپ مكتوبات خود كه بيشتر جنبه عملي دارد، تكراري بودن اكثر مطالب كتابهاي بعضي ازنويسندگان كه رغبت گرايش و مطالعه خانواده ها را به كتابخواني كاهش مي دهد، عدم مكاني مناسب جهت جمع آوري مكتوبات كودكان و تهييج آنها نسبت به نوشتن آموخته هاي آنها جهت استفاده ديگران و تشويق كودكان نويسنده، پرحجم بودن مطالب حفظي كتابهاي درسي كه بعضاً اثربخشي و كارآمد نبوده وحتي عامل دل زدگي فرزندان از گرايش به كتابخواني شده است و...

اثر بخشي كتابخواني بر كودك

مي دانيم كه كودكان به محض تولد از حيث غريزي ميل به ادامه بقاء و از حيث فطري آمادگي جهت يادگيري دارند و به تعبير رسول اكرم(ص): (الناس المعادن لمعادن الذهب و الفضه) يعني انسان ها تشبيه شده اند به معدني مملو از ذخاير پرارزش (طلا) يا كم ارزش (فلزات ديگر) كه در صورت تربيت صحيح، ارزش واقعي يعني كمال مطلوب خود را مي يابند زيرا فرزندان نادانند نه ابله و جهت بيدار نمودن و بالفعل كردن بالقوه هاي آنها از زمان آشنايي با واژه ها و كلمات ونحوه تداعي كردن كلمات اشاره و راهنما و واژه هاي جديد مي توان با ارائه كتابهاي مطلوب رغبت به كتابخواني را در آنها ايجاد نمود به عنوان مثال در يادگيري اعداد، تداعي اشيايي مثل (عدد يك به درخت- دو به دوچرخه- سه به چراغ راهنما- چهار به چهارپايه- پنج به دستكش- شش به مكعب- هفت به اسلحه 7تير- هشت به نردبان- نه به ميخ سركج- ده به كاميون 10چرخ- يازده به تعداد بازيكنان فوتبال- دوازده به ساعت- سيزده به 13 رجب ميلاد علي(ع) - چهارده به ماه- پانزده به گلابي- شانزده به اوج بلوغ- هفده به نماز يوميه - هجده به طلا 18عيار- نوزده به تعداد صندلي هاي ميني بوس- بيست به شاگردان ممتاز) را بايد به آنها آموخت تا با روشهاي مشابه روش فوق به يادگيري آموزي آشنا شده و به كتابخواني ميل پيدا كنند. با بكارگيري اين روشها مي توان مطالعه كتاب را به آنها آموخت در حد وسع و شرايط سني و حتي جنسي و سلائق و علائق آنها كه در صورت علاقه مند شدن به مطالعه صحيح آنچه را كه بياموزند در حافظه درازمدت آنها ثبت خواهد شد و كمتر فراموش مي كنند. پيامبر اكرم(ص): (العلم في الصغر كالانقش في الحجر) آموختن علم در دوران كودكي همچون نقش است كه بر روي سنگ حك مي شود لذا وقتي كودك لذت كسب موفقيت را بچشد ميل به خودشكوفايي او افزون شده و احساس تفوق وعظمت مي يابد و جهت جلب توجه اطرافيان خود آموخته هاي خود را به انحاء مختلف بازگو مي كند كه مي توان بااستفاده از تقويت كننده هاي مثبت ازجمله گفتن آفرين، هديه دادن، در جمع تشويق كردن و... علاقه و انگيزه او را تقويت نمود تا محسنات كتابخواني را بهتر بياموزد و همانگونه كه قبلاً اشاره شد انگيزه يعني ظهور و تثبيت نياز، زماني كه كودك به گونه اي پرورانده شود كه در كنار تأمين نيازهاي فيزيولوژيك يعني جسم پروري قادر به روح پروري نيز مي شود يعني كودك احساس نياز به مطالعه پيدا مي كند. از همان دوران كودكي، كودك باور مي كند كه اگر كتاب نخواند نياز او برآورده نشده و در هر شرايطي خود را نيازمند به مطالعه كتاب مورد دلخواه مي داند. منظور از كتاب مورد دلخواه كتاب خوب است يعني كتابي كه متناسب با علائق و سلايق كودكان و هم چنين مصالحي كه خانواده ها احساس مي نمايند، با علم به اينكه نبايد خانواده ها انديشه هاي خود را به كودكان تحميل نمايند، بلكه اجازه دهند با گرايش به مطالعه خود بينديشند و تفكر كنند علي(ع): (من اكثر الفكر فيما تعلم اتقن علمه و فهم مالم يكن يفهم) يعني كسي كه تفكر كند راجع به آنچه آموخته است آموخته هاي او برايش متقن شده و در حافظه درازمدتش حك مي گردد و مي فهمد آنچه را كه فهميده است. بايد به كودكان آموخت كه بهترين دوست و راهگشاترين همراه كتاب است تا به باورهاي قلبي و دروني دست يابند هميشه خود را تشنه آموختن بدانند چون به تعبير بزرگان از جمله حافظ:
جامي:
سيديحيي وقعي: