تأثير تغذيه بر جسم و جان با توجه به برخي آداب آن از نگاه اسلام

غذا و پي آمدهاي آن بر جسم وجان

حضرت علي عليه السلام فرمود: «اقلل طعاما تقلل سقاما؛ خوراکي را کم کن تا بيماري را کم کني.»(1) در دين مبين اسلام، بارها پرخوري و زياده روي در خوردن و آشاميدن نکوهش شده است. زياده روي در خواب و خوراک، از کمبود آن زيان بخش تر است؛ زيرا اسيد استيک موجود در مواد غذايي، در کبد، کلسترول توليد مي کند و با فرستادن کلسترول به خون، هر چه بيشتر بخوريم، کلسترول بيشتري توليد مي شود. اين مسئله سبب آزردگي رگ هايي است که شادابي و عمر آدمي به آنها بستگي دارد. جمله معروفي است که: هر خوراکي کمش دوا، اندازه اش غذا، و زيادش بلاست. در قرآن کريم اسراف در خوردن و آشاميدن، به طور مطلق نهي شده و حتي براي عسل يا انگور باآنکه بارها ستوده شده اند، استثنايي وجود ندارد. در بدن انسان غده هاي کوچکي هست که کم کاري يا پرکاري آنها، بر رفتارهاي وي اثر مي گذارد. براي مثال، خوب کار نکردن غده تيروئيد گاه شخص را کودن و خمود مي کند و او را به گوشه نشيني وامي دارد. بدين ترتيب، در تکاليف ديني و پاکيزگي خود سستي مي ورزد. غذا تأثير انکارناپذيري بر روي شخصيت دروني انسان دارد. دليل خلق وخوي هيتلر را کارشناسان تغذيه و روان پزشکان، زياده روي در خوردن شيريني جات دانسته اند. و بارها از علاقه بي اندازه او به شيريني سخن گفته اند. رژيم قندي، ذخيره ويتامين هاي گروه B را از بين مي برد و با نابودي عناصر آرام بخش اعصاب، ستيزه خويي و هيجان هاي ناخوشايند را در شخص پديد مي آورد. همچنين کودکي که همواره با غذاي نجس و حرام تغذيه مي کند، اين گونه غذاها در اخلاق و صفات او اثر بدي مي گذارد. به باور برخي پزشکان، علت و ريشه ناداني وکم فهمي، در نوع تغذيه فرد نهان است. علي عليه السلام در کلامي راه گشا فرمود: « قله الغذاء اکرم للنفس؛ کم خوردن غذا، براي نفس انساني گرامي تر است.»(2) هم اکنون، علم پزشکي به 22 مورد از ناهماهنگي هاي مغزي پي برده که ريشه و عامل اصلي آن، در تبديل و استحاله غيرعادي مواد غذايي نهفته است. در قرآن کريم نيز آنجا که همسر ابراهيم به فرشتگان گفت: « نازا هستم، سخن از خوردن گوشت بريان شده گوساله به ميان آمده است. اين مسئله، هنوز به بررسي و پژوهش فراوان احتياج دارد. با توجه به اين سخن، شايد روزي دانشمندان تغذيه بتوانند از کودکان عادي، مرداني بزرگ بسازند، همان گونه که زنبورهاي عسل از يک تخم، به کمک غذاهاي مخصوصي که خود مي شناسند، ملکه کندو را پرورش مي دهند.
2- به کمک غذاي مناسب، پاکيزه و حلال، هم مي توان جسم را درست پرورش داد و هم عقل و روح را به رشد مناسب آن رساند.

چگونگي اثر پذيري روح و دل انسان از خوراک

حضرت علي عليه السلام مي فرمايد: «من اقل اکله صفي فکره؛ کسي که خوراکش اندک باشد، فکر و انديشه اش پاک شود »(3) اين روايت زيبا يادآور آن است که عواطف انسان در حالت گرسنگي، اندک، رقيق تر و هوش و حواس او بيدارتر است. در واقع، يکي از عواملي که رشد فکري را متوقف مي کند، زياده روي در تغذيه است. اگر بيش از اندازه مواد غذايي وارد معده شود، ترشحات بسيار همراه با تعداد زيادي گلبول سفيد، از ديواره هاي معده، براي هضم غذا به معده سرازير مي شوند. در نتيجه، خون بيشتري در دستگاه هاضمه جريان مي يابد. بدين ترتيب، دستگاه کنترل خون از سهم خون رساني به مغز مي کاهد و اکسيژن و مواد غذايي کمتري به مغز مي رسد و اين گونه از قدرت خلاقه و حس ابتکار و درک مطالب کاسته مي شود. بيماري هي «پسيکو سوماتيک » که در پي ناراحتي هاي روحي پديد مي آيد، با توجه به نوع مواد غذايي مصرفي ايجاد مي شود. اسلام در 14 قرن پيش، به ارتباط نماز با غذا و بهداشت بدن و لباس و تغذيه و تمرکز قواي دماغي اشاره کرده است.
لقمان حکيم به پسرش فرمود: « با پرخوري، فکر به خواب مي رود و زبان حکمت گنگ مي شود و اعضا از انجام دادن وظيفه عبادتي خود بازمي ماند.»(4) درباره موريانه نوشته اندکه چون به کمبود نفرات در يکي از قسمت ها مثل (انباردار - سرباز و نظافتچي ) برمي خورد، با دادن غذاي مخصوص، همان نوع ويژه از نفرات موردنظر را به وجود مي آورد. امروزه نيز اين فرضيه مطرح است که آيا بشر مي تواند با نوع غذا، فرزنداني هشيارتر و باايمان پرورش دهد يا نه. البته در اسلام، اين موضوع به اثبات رسيده است که انسان مي تواند، با انتخاب غذاي حلال و منزه، ويژگي هاي شخصيتي دلخواه را در فرزندان خود ايجاد کند.
مولوي

سبب سفارش اسلام به بعضي خوراکي ها

در قرآن کريم از خرما و انگور به عنوان رزق نيکو نام برده شده است. غذاهايي مثل خرما و کشمش قند خون را فوري به بدن مي رساند و با تأمين گلوکز سلولهاي مغز، عواطف انسان را تحريک مي کند. بدين گونه، انسان بدون تحمل حجم زياد از غذا در معده، به انرژي لازم دست مي يابد. همچنين خداوند در قرآن وقتي از خوردني هاي خام نام مي برد، آن را منحصر به انسان و حيوان مي داند و شگفت انگيز اين است که نام آدمي را پيش از حيوان مي آورد و او را براي خام خواري مقدم بر حيوان و سزاوار تر مي داند. ب
در قرآن کريم در اين باره مي خوانيم:
سپس زمين را به نيکي برشکافته ايم و در آن دانه ها رويانيده ايم. نيز انگور و سبزي ها و درخت زيتون و خرما بوستان هاي انبوه و ميوه و علف براي برخورداري شما و چارپايانتان. در اهميت غذاي خام يا گياهي همين بس که در برابر ده ها غذاي گياهي اي که در قرآن نامشان مي رود، تنها به تعداد کمي طعام پخته بسنده مي شود (5)
اينکه در آيه هاي قرآن و روايت هاي اهل بيت عليهم السلام نام برخي از خوراکيها به ويژه غذاهاي خام آورده شده، عنايت اسلام به اين گونه خوراکي ها را مي رساند و اينکه اين شکل از غذاها براي بدن انسان سودمند هستند.

توصيه به برخي آداب تغذيه

در دين اسلام، درباره جويدن کامل غذا دستور آمده و به کنايه و اشاره بدان توجه شده است. مولاي متقيان حضرت علي عليه السلام به فرزند گرامي اش امام حسن عليه السلام فرمود:
مي خواهي چند چيز تو را بياموزم که از طب بي نياز شوي ؟ عرض کرد: بفرماييد. فرمود: بر غذا منشين، مگر گرسنه باشي؛ از غذا برنخيز، مگر اشتهايي باقي باشد و در جويدن غذا مراقبت کن و غذا را به طور کامل بجو!(6) امروزه ثابت شده است که با جويدن هر چه بيشتر غذا، پروتئين هاي بيشتري به اسيد هاي آمينه تبديل و با شدت بيشتري جذب مي شوند. بنابراين، کساني که خوب نمي جوند، حتي اگر به مقدار متعادل غذا خورده باشند، بدنشان هميشه در حال گرسنگي به سر مي برد. حال آنکه با کمتر از اين مقدار مواد غذايي نيز البته با خوب جويدن مي توان انرژي لازم بدن را تأمين کرد. جويدن، آسان ترين و ارزانترين راه ضد عفوني کردن و سبب شادابي و زندگاني دراز است. داروهايي که امروزه براي نابودي ميکروب ها به کار مي رود، «آنتي بيوتيک » نام دارد، مانند: پني سيلين و آموکسي سيلين. به تازگي پژوهشگران موفق شده اند، همين مواد را در بزاق انسان پيدا کنند که هنگام جويدن غذا، با غذا عجين مي شود. مقداري «سولفور سيانور دوپتاسيوم » براي ضد عفوني کردن مواد غذايي در بزاق انسان وجود دارد که اگر مواد غذايي به خوبي جويده شوند، بدن انسان در برابر بسياري از بيماريها در امان خواهد ماند.(7)
پرخوري، سرچشمه بيماري ها و خوب جويدن، مانع از پرخوري است.
خوب نجويدن غذاها، نوعي اسراف است که زودتر از هر اسرافي، نتيجه ويران گري جسمي و روحي خود را بر انسان نشان مي دهد.

پی نوشتها:.

1- ابن تميمي آمدي، غررالحکم و دررالکلم، به قلم: محلاتي، ج 1، ص 85. بخشي از مقالات ارسالي اين ماه برداشتي از کتاب تغذيه در اسلام، حميد يزديا است و پژوهش ها وتجربه هاي مطالعاتي گذشته من در دانشگاه شيراز.
2- همان، ج 1، ص 85.
3- همان.
4- محمد محمدي ري شهري، حکم لقمان، ص 95.
5- همان، ص 87.
6- شيخ صدوق، خصال، ج 2، ص 187.
7- شيخ صدوق، خصال، ج 2، ص 187.

منبع: ماهنامه طوبي

---

معرفي سايت مرتبط با اين مقاله