بمب هاي خوشه اي ؛ يادگار ما در سراسر دنيا

چکيده :

در سايه استفاده گسترده نيروهاي غربي از بمب هاي خوشه اي از زمان جنگ هاي جهاني اول و دوم تا جنگ هاي بالکان ، ويتنام ، افغانستان ، عراق و لبنان ، ما همچنان شاهد قربانيان کاربرد اين سلاح هاي مرگبار در اين مناطق هستيم . اين بمب ها که معمولا در صد زيادي از آنها پس از استفاده ، منفجر نمي گردند ، تا دهها سال ، همچنان باعث تلفات و مجروحيت شهروندان غير نظامي در مناطق استفاده شده مي گردند . نويسنده اين مقاله با يادآوري اين که آمريکا به عنوان بزرگترين توليد کننده اين بمبها ، تاکنون به هيچيک از پيمان هاي منع ساخت و گسترش اين تسليحات کشتار جمعي نپيوسته است ، خاطر نشان مي کند که شليک 1/200/000 بمب خوشه اي کوچک به خاک لبنان در72 ساعت پاياني جنگ اخير لبنان و اسراييل را بايد به عنوان فاجعه اي بشري و ضد انساني ، به شمار آورد.
تنها در طول يک هفته از ماه اکتبر گذشته ، يک سري از انفجارات بمب در خاک آلمان به وقوع پيوست . در شهر (( هانوفر )) نيز بيش از 22/000 نفر ، با کشف سه بمب باقيمانده از جنگ هاي جهاني ، بهت زده شدند . چند روز بعد هم يک گروه يابنده تسليحات و بمب با کشف و خنثي سازي يک بمب 500 پوندي در نزديکي يک بزرگراه ، خبرساز شد. به علاوه ، در فرانکفورت نيز برخورد دستگاه حفاري و خاک برداري يک کارگر با يک بمب خنثي نشده ، به مرگ وي منجر گرديد .
اين بمب ها توسط تروريست ها کار گذاشته نشده اند و انگيزه برپايي جنگ هاي بعدي نيز نخواهند بود. اما هنوز هم پس از گذشت 60 سال از پايان جنگ دوم جهاني ، به عنوان يکي از چالش هاي زندگي ما ، محسوب مي گردند . يکي از مسؤولان يک مؤسسه خنثي سازي بمب هاي باقيمانده از جنگ هاي جهاني مي گويد : (( ما براي 100 تا 120 سال آينده ، کار تضمين شده اي در اختيار خواهيم داشت . ))
بمب هاي خوشه اي که معمولا وزني کمتر از 500 پوند دارند ، مي تواند تا ده ها سال - و حتي قرن ها - ما را به خود مشغول نمايند . از ويتنام تا لائوس و کامبوج و تا کشورهاي بوجود آمده از فروپاشي دولت سابق ، يوگسلاوي ، افغانستان ، عراق و لبنان ، نبردهاي مدرن در سايه استفاده از اين بمب ها ، همچنان تا سال ها پس از پايان اين برخوردها، قرباني مي گيرد . البته 98 درصد اين قربانيان نيز غير نظامي اند . و همچنان نيز تلاش هاي بين المللي در جهت محدود نمودن استفاده از بمب هاي خوشه اي همانند اتفاقات روي داده در مورد مين هاي جنگي ، به دليل عدم مشارکت دولت آمريکا در اين بخش ، ناکام مانده است . و دولت آمريکا به جاي تلاش در جهت کشف و خنثي سازي بمب هاي قديمي باقيمانده ، همچنان به فروش اين بمب هاي مرگبار به متحدانش در سراسر دنيا ، ادامه مي دهد.

بمب خوشه اي چيست ؟

علي رغم وجود تفاوت هايي در اندازه و شکل ، اين بمب ها عموما 13 پا درازا و حدود 2/000 پوند وزن دارند و با انبوهي از بمب هاي کوچک تعبيه شده در داخل آن ، پر گرديده اند . اين بمب ها که توسط هواپيماهاي بمب افکن ، جنگنده و يا هلي کوپتر و حتي توپهاي جنگي ، راکت ها و موشک ها شليک مي گردند، محوطه اي گسترده برابر با مساحت دو يا سه زمين فوتبال را به اين بمب هاي کوچک ، آلوده مي نمايند. نيروهاي نظامي سراسر دنيا ، توجه ويژه اي به اين بمب ها دارند؛ چرا که استفاده از حتي يکي از اين بمب ها مي تواند پيشرفت نيروهاي دشمن را متوقف نموده و پايگاه ها و فرودگاه ها و سايت هاي موشکي زمين به هوا را به صورت کامل ، غير قابل استفاده نمايد . اما اين سلاح ها هميشه همانطور که طراحي گرديده اند، به کار نمي رود. تيم هاي اکتشاف مين ، کارگران به کار گرفته شده در دوره پس از جنگ ، فرماندهان نظامي و حتي شرکت هاي توليد کننده تسليحات جنگي ، شرايطي آب و هوا و خاک به همراه سوء عملکرد مکانيکي احتمالي آنها و يا اشتباه انساني ، همگي مي توانند نرخ انفجار اين بمب ها را به حدود 40 درصد برسانند ..

جنگ اسراييل عليه لبنان و کاربرد گسترده بمب هاي خوشه اي

جنگ اخير لبنان و اسراييل نشان داد که قوانين بين المللي حاکم بر جنگ ها نظير کنوانسيون ژنو تا چه حد ، غير دقيق و ناکارا هستند . بدين ترتيب اگر چه اين دو کشور در 14 آگوست 2006 ميلادي ، پيمان صلح خويش را پس از يک جنگ 34 روزه امضاء نمودند ، اما همچنان اين جنگ ، در حال گرفتن قرباني است . چرا که از آن زمان تاکنون ، صدها شهروند غير نظامي لبناني به دليل انفجار اين بمب ها ، کشته ، زخمي و يا معلول شده اند.
در اين ميان اگر چه سخنگوي وزارت دفاع اسراييل اعلام نموده بود که همه تسليحات به کار گرفته شده در اين جنگ ، بر اساس قوانين بين المللي ، قانوني مي باشد، اما خانواده (( رامي شيبله )) پسر 11 ساله لبناني کشته شده در اين جنگ ، هرگز اين اظهارات را باور نخواهد نمود ، چرا که وي در نزديکي خانه اش و در حال دستکاري يک شيء راکت مانند ، در اثر انفجار يک بمب عمل نکرده خوشه اي کشته شد .
دولت آمريکا با توجه به صنعت قدرتمند نظامي خويش و کمک هاي سالانه چند ميليارد دلاري به دولت اسراييل ، عملا در اين کشتارها مشارکت دارد .
بر اساس آمار رسمي ، در سه روز پاياني جنگ اخير ، دولت اسراييل حدود 1/200/000 بمب کوچک را عليه لبنان مورد استفاده قرار داد . يکي از کارشناسان سازمان هاي بين المللي صلح با ابراز نگراني از اين اقدام مي گويد : (( اين امر کاملا شوک برانگيز است که علي رغم قطعي شدن انعقاد پيمان صلح ، دولت اسراييل ، ظرف 72 ساعت ، 1/2 ميليون بمب را که 90 درصد بمب هاي استفاده شده را نيز شامل مي گردد ، به سوي خاک لبنان شليک نمود . )) لذا با توجه به اينکه حدود 40 درصد اين بمب ها در زمان برخورد به هدف منفجر مي گردند ، از هر سه بمب پرتاب شده ، يک بمب همچنان در منطقه مورد نظر ، باقي مي ماند.
گفته مي شود که دولت اسراييل در نظر داشته تا با اين اقدام ، ضربه اي مهلک به حزب الله در آخرين دقايق جنگ بزند . به همين دليل نيز ، کليه مناطق جنوب اين کشور را با فرشي از بمب ، پوشانده است . اين بمب ها فعاليت هاي کشاورزي شهروندان لبناني را تقريبا متوقف نموده و برداشت تنباکوي تابستاني ، گندم ، ميوه و محصولاتي نظير زيتون در کنار کاشت محصولات زمستاني در سال 2006 ميلادي ، به صورت تقريبا کامل از سوي کشاورزان لبناني متوقف گرديده است. به علاوه ، بسياري از قربانيان بمب هاي خوشه اي را کشاورزان و خانواده هايشان تشکيل مي دهند.

بمب هاي خوشه اي در منظر جهانيان

با توجه به استفاده ارتش اسراييل از بمب هاي خوشه اي در خاک لبنان و ناکامي قوانين بين المللي ممنوع کننده استفاده از بمب هاي خوشه اي و مين هاي جنگي ، اجماع جهاني در جهت تغيير اين وضعيت ، رو به گسترش است. تاکنون چندين کشور اعلام نموده اند که ديگر از بمب هاي خوشه اي بهره نخواهند برد. همچنين بسياري از سازمان هاي غير دولتي در صدد ممنوعيت جهاني استفاده از مين هاي جنگي در سراسر دنيا هستند . اما از سوي ديگر ، ايالات متحده جزء 151 دولتي که به معاهده منع استفاده از مين هاي جنگي پيوسته اند، نيست.

تسليحات خوشه اي ايالات متحده : مرگبار ، همه کاره و بي رحم

در حالي که دولت ايالات متحده به هيچ يک از پيمان هاي بين المللي محدود کننده کاربرد اين تسليحات نپيوسته و حتي مسؤوليت بخشي از کشتارهاي ناشي از جنگ افزارهاي خود را نيز نپذيرفته است، پنتاگون نگراني خود را نسبت به کاربرد تسليحات خوشه اي اعلام کرده است . (( سازمان ديده بان حقوق بشر )) ( HRW) در گزارش اخير خود تخمين زده است که در زرادخانه ايالات متحده ، حدود 1 ميليارد بمب خوشه اي قديمي غير قابل اعتماد و غير دقيق ، وجود دارد . البته اگر چه تعدادي از اين تسليحات به اصطلاح (( قانوني )) ، تاکنون منهدم گرديده اند ، اما بخش زيادي از آنها نيز در اختيار کشورهاي دوست گذاشته شده است .
نيروي زميني ، نيروي دريايي و ساير بخش هاي ارتش ايالات متحده ، از دولت آمريکا در خواست نموده اند که يک بودجه چند صد ميليون دلاري جهت بازسازي بمب هاي خوشه اي موجود ارتش آمريکا ، اختصاص دهد. هوشمند نشدن اين بمب ها و افزايش احتمال موفقيت اين بمب ها ، جزء دو هدف اصلي اين نيروها به شمار مي رود . بدين ترتيب علي رغم همه تلاش هاي بين المللي کنوني ، هشت ابر شرکت آمريکايي توليد کننده اين بمب هاي خوشه اي ، که نام هاي شناخته شده اي نظير تکسترون ، جنرال دايناميکس ، ال تري کاميونيکيشنز ، لاکهيد مارتين و نور ثروپ گرومن نيز در ميان آنها به چشم مي خورد ، همچنان به توليد اين سيستم ها ادامه مي دهند و ارتش آمريکا نيز همچنان به سياست هاي خود در مورد تداوم استفاده از اين تسليحات، ادامه مي دهد.

بمب هاي آمريکايي در صحنه عمل

پنتاگون در گزارش سال 2004 ميلادي خويش ،اعلام کرد که به دليل خطرات بالقوه اين سلاحها براي جان غير نظاميان ، اين سازمان برنامه هايي را جهت کاهش تلفات غير نظاميان و کاربرد اين سلاح ها در مناطق غير مسکوني ، در دست اجرا دارد. اما در واقع ، ما شاهدپيشرفت هاي قابل ذکري در اين زمينه نبوده ايم . تنها نگاهي به مناطق مختلفي که اين بمب هاي خوشه اي در 20 سال اخير در خاک آنها به کار رفته است ، کافيست که اجماعي جهاني عليه اين سلاح هاي کشتار جمعي و مرگبار ، بوجود آيد. به عنوان مثال ، در سال 1999 ميلادي و به دنبال حمله ايالات متحده و همپيمانانش به يوگسلاوي سابق ، بين 90 تا 150 شهروند غير نظامي به دليل کاربرد بمب هاي خوشه اي جان خويش را از دست دادند و بسياري ديگر نيز مجروح گرديدند که عامل مرگ 23 درصد از مجموع غير نظاميان کشته شده در اين جنگ را اين بمب ها تشکيل مي دهد. هر چند اين بمب هاي خوشه اي استفاده شده از سوي نيروهاي مهاجم ، تنها 6 درصد کل بمب هاي استفاده شده در اين جنگ را تشکيل مي داد.
چند سال بعد از جنگ بالکان و در کشور افغانستان ، هدف مهاجمان متفاوت بود، اما نتايج به وجود آمده مشابه جنگ هاي پيشين بود. از اکتبر 2001 ميلادي تا مارس 2002 ميلادي و در جهت سرنگوني جنبش طالبان ، ار تش آمريکا از 1/228 بمب خوشه اي بهره برد که اين تعداد بمب ، 5 درصد کل بمب هاي استفاده شده ارتش آمريکا در خاک افغانستان را در آن فاصله زماني تشکيل مي داد. اما اين سلاح ها موجبات مرگ و زخمي شدن و معلوليت صدها زن و مرد و کودک افغان را که اکثريت آنان نيز غير نظامي بوده اند ، فراهم نموده است .

عراق ؛ ريزش باراني از بمب هاي مرگبار

در 15 سال اخير ، کشور عراق ، قرباني کاربرد گسترده انواع بمب هاي خوشه اي بوده است . در جنگ اول خليج فارس ، تخمين زده مي شود که ارتش آمريکا 47/167 بمب خوشه اي را عليه دولت صدام حسين به کار برد که در مجموع 13 ميليون بمب کوچک را شامل مي شود. تنها در يک روز ( 21 فوريه 1991 ميلادي ) پرسنل ارتش آمريکا 220/248 بمب کوچک ام 77 (m77)را با استفاده از سيستم هاي پرتاب راکت چندگانه ساخته شده توسط شرکت لاکهيد مارتين به سوي مناطق مختلف عراق ، شليک نمودند. در طول جنگ نيز ، علي رغم اينکه جنگ هوايي دو طرف، تنها 43 روز بهه طول انجاميد ، اما 4/000 نفر به دليل جراحت هاي ناشي از اين تسليحات ، جان خود را از دست دادند ، البته مردم عراق تنها قربانيان اين تسليحات نبوده اند ، چرا که 80 سرباز ارتش ايالات متحده نيز به دليل انفجار اين بمب ها ، تاکنون جان خود را از دست داده اند.
در سال 2003 ميلادي ، يکي از اولين گزارش ها در مورد استفاده از بمب هاي خوشه اي عليه مردم منطقه (( الهيلا )) عراق که به مرگ 33 نفر و مجروحيت 109 نفر غير نظامي انجاميد ، انتشار يافت . بر اساس گزارش سازمان عفو بين المللي ، زخمياني که از اين حمله جان سالم به در برده بودند به خبرنگاران توضيح داده اند که چگونه شاهد ريزش اين بمب ها همچون دانه هاي انگور از آسمان بوده و چگونه اين بمب ها در کنار درها و پنجره هاي خانه هايشان ، پيش از انفجار ، به بالا و پايين مي جهيده اند .

استفاده از همه اين سلاح ها را متوقف کنيد

اين بمب هاي خوشه اي به دليل ويژگي هاي خاص خود ممکن است سال ها پس از پرتاب ، باعث مرگ يک سرباز ، يک کشاورز و يا يک کودک گردد. هر چند مسؤوليت جراحت هاي ناشي از اين تجهيزات به سادگي قابل پيگيري نخواهد بود. تجارب اخير در عراق و لبنان و مناطقي ديگر، نشان مي دهد که آثار مرگبار اين تسليحات ، به دليل فقدان قوانين بين المللي مناسب ، همچنان ادامه دارد. اين سلاح ها به گونه اي غير قابل تمايز ، شهروندان غير نظامي را حتي پس از گذشت سال ها از پرتابشان ، مي کشند و مطمئنا کاربرد اين تجهيزات برخلاف همه مقررات و کنوانسيون هاي پذيرفته شده بين المللي و وجدان انساني مي باشد .

پي نوشت :

1-Frida Berrigan: پژوهشگر (( مرکز تجارت اسلحه )) و عضو مؤسسه سياست هاي جهاني ( WPI) ايالات متحده .

منبع: کتاب سياحت غرب

---

معرفي سايت مرتبط با اين مقاله