مترجم: رزیتا ملکی‌زاده
منبع:راسخون



 

قصد این مقاله ارائه اطلاعاتی در خصوص علائم کمبود آهن در بدن انسان است، که می‌تواند تحت عوارض مختلف پزشکی و گروه‌های سنی مختلف خود را نشان دهد. آن را خوانده تا این علائم را شناخته و از بیماری‌های ناشی از کمبود آهن در مراحل اولیه جلوگیری کنید.

میزان مصرف روزانه‌ی آهن

در حالی که مصرف روزانه آهن برای مردان 8 میلی گرم در روز است، این میزان در زنان به 18 میلی گرم در روز و در کودکان به طور متوسط به 10 میلی‌گرم در روز می‌رسد.
هر ماده‌ی معدنی و مغذی که از طریق مصرف مواد غذایی جذب می‌شود، نقش مهمی در عملکرد کلی و تعادل بدن ایفاء می‌کند. آهن یک ماده معدنی به ویژه حیاتی به دلیل ارتباط مستقیم آن با هموگلوبین، یعنی انتقال دهنده‌ی اکسیژن برای بدن است. در نتیجه، عدم سطوح کافی از آهن در خون می‌تواند به مشکلات مهمی منجر شود. هدف از این مقاله ارائه فهرستی جامع از علائم کمبود آهن بوده، که ممکن است در مراحل مختلف رشد و شرایط مختلف تجربه شوند.

نقش آهن در بدن انسان

آهن نقش بسیار مهمی در آناتومی انسان در سطح سلولی ایفاء می‌کند. آهن جزء نخست هموگلوبین (ناقل اکسیژن و دی اکسید کربن) بوده، که به نوبه خود جزء سازنده‌ی سلول‌های قرمز خون می‌باشد. این ماده در بسیاری از فرآیندهای ساختاری سطح سلولی حیاتی اینچنینی نقش دارد. یکی از بیماریهایی که پایین بودن سطوح آهن می‌تواند موجب آن شود، کم خونی فقر آهن می‌باشد. بنابراین با توجه به نقشی که آهن در بدن دارد، حفظ ذخیره کافی آهن از طریق رژیم غذایی دارای اهمیت است. مجموع میانگین محتوای آهن بدن به حدود 8ر3 گرم در مردان تندرست و 3ر2 گرم در زنان سالم می‌رسد. در بیشتر موارد، علائم کمبود آهن با علائم کم خونی ناشی از فقر آهن روی هم قرار می‌گیرند.

علائم کمبود آهن در کودکان

نوزادان حدود 500 میلی گرم آهن در بدن خود دارند. با بزرگتر شدن و رسیدن به بزرگسالی نیاز به 5000 میلی‌گرم آهن جهت انجام راحت عملکردهای بدن در آنها به وجود خواهد آمد. کودکان روزانه به حدود 10 میلی‌گرم آهن از طریق رژیم غذایی خود نیاز دارند. در ادامه چندین علامت و نشانه‌ی کمبود آهن در کودکان تازه به را افتاده و کودکان بزرگتر آورده شده است:
• ضعف کلی
• پیکا یا ویار (هوس غذایی عجیب ـ خصوصاً برای خوردن مواد غیر خوراکی مانند گل و ...)
• کوتاه بودن مدت زمان تمرکز فکر
• تنگی نفس
• آهسته بودن روند رشد
• وجود خون در مدفوع
• شکننده بودن ناخن‌ها
• سپید مایل به زرد بودن چشم‌ها (گاهی اوقات با ته رنگ آبی)
• رنگ پریده بودن پوست
• پیشرفت آهسته‌ و کند مهارت‌های حرکتی
• تحریک پذیری یا زودرنجی مزمن
این علائم نشان دهنده‌ی کبود آهن می‌باشند که والدین بایستی مراقب آنها در فرزندان خود باشند. چنانچه هریک از این علائم مشاهده شدند، درمان مناسب بایستی بلافاصله پس از مشورت با یک پزشک آغاز شود. اقدام سریع ضرورت دارد، به این دلیل که تأخیر در انجام آن آسیب دائمی برجای خواهد گذاشت.

علائم پایین بودن میزان آهن در زنان

علائم نشان دهنده‌ی کمبود آهن در دوران بارداری در زنان نیاز است به دقت مورد بررسی قرار گیرند، به این دلیل که زنان باردار به سه برابر آهن بیشتر از حد معمول نیاز دارند (میزان توصیه‌ شده‌ی روزانه 27 میلی‌گرم در روز است). در این بخش برخی علائمی که نشان دهنده‌ی سطح پایین آهن در زنان است، آورده شده‌اند:
• رنگ پریدگی
• سردرد
• تنگی نفس در طول انجام حرکات ورزشی
• دست و پاهای سرد
• ضربان قلب سریع
• کاهش اشتها
• شکننده بودن ناخن‌ها
• ترمیم ضعیف زخم
• خونریزی شدید هنگام قاعدگی
• شکننده بودن استخوان‌ها
• پیکا (داشتن هوس مصرف غیر معمول برای مواد غیر غذایی)
• تغییر یافتن حس لامسه
• سندرم پاهای بی‌قرار
• انژین
علائم نشان دهنده‌ی کمبود آهن در خون زنان، ممکن است به طور مشترک و جمعی دیده نشوند. این علائم ممکن است متفاوت باشند، اما در صورت مشاهده‌ی هر یک از آنها، بهتر است فوراً با پزشک مشورت کنید. علت نخست کمبود آهن در زنان می‌تواند از دست دادن آهن از طریق خونریزی افزایش یافته قاعدگی باشد. همچنین ممکن است در نتیجه‌ی بارداری به دلیل میزان افزایش یافته‌ی آهن مورد نیاز جهت تغذیه با شیر مادر باشد.

علائم کمبود آهن در مردان

این بخش فرعی جزئیاتی از علائم کمبود آهن دیده شده در مردان را مورد بحث قرار می‌دهد. این علائم عبارتند از:
• افسردگی
• کاهش اشتها
• خستگی
• بیحالی
• ضعف حافظه
• از دست دادن اشتها
• گرفتگی عضلات پا
• سرگیجه
• تنگی نفس
• انحنای رو به بالا ناخن
• اشکال در بلع
• گرایش به ابتلا به آسم
• ریزش مو
• عفونت مزمن مثانه
• تغییر یافتن حس لامسه
• انژین
• سندرم پاهای بی‌قرار‌
چنانچه هر یک از این علائم مشاهده شدند، توصیه می‌شود به یک پزشک مراجعه کنید. علائم کمبود آهن در مردان ورزشکار ممکن است به دلیل فقر رژیم غذایی، از دست دادن آهن از طریق عرق و ادرار و یا خونریزی گوارشی ایجاد شود.

تشخیص، علل و درمان

اگر متوجه‌ی وجود این علائم در خود شدید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. تشخیص آن می‌تواند بر مبنای نتایج حاصله از آزمایش خون باشد. جهت تعیین علت زمینه‌ای این مشکل ممکن است به انجام آزمایشات بیشتر نیاز باشد. علتهای اصلی کمبود آهن، از دست دادن خون، زخم معده، سرطان رحم یا روده بزرگ و دریافت میزان پایین آهن از طریق رژیم غذایی می‌باشند. آلودگی به کرم‌های انگلی مانند کرم نواری، کرم قلاب‌دار، و کرم حلقوی نیز علت عمده‌ی کمبود آهن است. هر چند درمان بستگی به ماهیت علت بوجود آورنده‌ی بیماری دارد، اما درمان به طور کلی شامل مصرف مکمل آهن خواهد بود. توصیه می‌شود که دوز مکمل تنها توسط یک پزشک تعیین شود. تجویز دارو برای خود و یا خود درمانی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود، به این دلیل که میزان مصرف بالای آهن ممکن است به مسمومیت منجر شود.
بیماری‌ای که در آن عمدتاً این علائم وجود داشته باشند، کم خونی فقر آهن نام دارد. جهت جلوگیری از وقوع سطوح کم آهن، مصرف مواد غذایی غنی از آهن مانند لوبیا، بلغور جو دوسر، توفو، اسفناج و غلات و حبوبات توصیه می‌شود. بسیاری از بیماری‌ها، به غیر از انواع پاتوژنیک، به علت مازاد یا کمبود برخی از مواد مغذی و مواد معدنی ایجاد می‌شوند. به منظور برخورداری از سلامتی، پیروی از یک رژیم غذایی متعادل برنامه ریزی شده ضروری است. رژیم غذایی خود را با توجه به نیاز بدن‌تان برنامه‌ریزی کنید. اطلاع از این علائم همیشه کمک کننده می‌باشد. با این کار راهی طولانی در درمان یک بیماری درست از نقطه‌ی شروع طی خواهد کرد. بنابراین سالم بخورید، به بدن خود گوش کنید و نسبت به مسائل مربوط به سلامت آگاهی خود را حفظ کنید.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود.