گزارشی از چهارمین همایش سراسری وقف و امور خیریه
گزارشی از چهارمین همایش وقف و امور خیریه همزمان با گرامیداشت هفته ی وقف در شهر کرمان را در این مطلب بیان می کنیم
اشاره
چهارمین همایش وقف و امور خیریه همزمان با گرامیداشت هفتهی وقف در روزهای هشتم و نهم خردادماه در شهر کرمان که از غنای وسیع فرهنگی وقف و ایثار برخوردار است .
با حضور جمع کثیری از واقفان، متولیان، هیأتهای امنای مراکز خیریهی درمانی و غیر درمانی سراسر کشور، کارشناسان مسایل اجتماعی، مشاوران ریاست جمهوری، معاونان و مدیران کل وزارت بهداشت و درمان و دانشگاههای علوم پزشکی، سازمان بهزیستی کشور، سازمان تأمین اجتماعی، کمیتهی امداد امام برگزار گردید.
پس از تلاوت آیاتی از کلام الله مجید پیام جامع و ارزشمند ریاست محترم جمهوری اسلامی در ارتباط با »گسترش وقف و امور خیریه متناسب با نیازهای زمان و جلب اعتماد مردم به عنوان بهترین شیوه ی مشارکت همگانی« توسط حجت الاسلام والمسلمین امام جمارانی مشاور محترم رئیس جمهوری قرائت شد. آنگاه به ترتیب امام جمعهی کرمان، معاون سیاسی - امنیتی استانداری، نمایندهی ولی فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریه، وزیر بهداشت - درمان و آموزش پزشکی، رییس سازمان بهزیستی کشور و جمعی از اندیشمندان و مسؤولان اجرایی امور خیریه طی دو روز سخنان مبسوطی حول محور وقف و امور خیریه ایراد کردند.
ما در اینجا گزیدهای از مطالب ارایه شده را جهت اطلاع خوانندگان گرامی منتشر میکنیم و امیدواریم که مورد بهرهبرداری و استفادهی علاقمندان قرار گیرد.
متن پیام ریاست محترم جمهوری سید محمد خاتمی
بسم الله الرحمن الرحیم
سنت وقف در تاریخ پرافتخار اسلام منشأ آثار عمیق بوده و در دورانهایی از تاریخ، موقوفات، پشتوانهای ارزشمند در گسترش آیین، فرهنگ و دانش بوده است.
تعاون و تکامل گرچه ریشه در سرشت و فطرت آدمی دارد ولی در پرتو تابش آیین حیاتبخش و همه سو نگر اسلام به صورتی نو، متکامل، پویا و هدفمند عرضه شده است .
و این نیروی متراکم درونی در خدمت اهداف متعالی انسانی - الهی درآمده است. بیتردید سنت اسلامی وقف در میان تمامی عناوین نیکوکاری به دلیل ساختار ویژهی آن و شاکلهی نظاممند حقوقی واقتصادیش از موقعیتی ممتاز برخوردار است.
یکی از راهکارهای ممتاز جلب مشارکتهای مردمی در رفع معضلات اجتماعی و تأمین عدالت اجتماعی، توجه به سنت وقف است.سنت وقف در دورانهایی که جامعه و حکومت بصورت گستردهی کنونی نبوده است یا حکومتها مانع حضور و همبستگی مردم بوده ا ند.
یکیاز بهترین شیوه ها را در مشارکت مستقیم مردم در احیای ارزشهای معنوی و خدمت به جامعه عرضه داشته است. در دنیای امروز نیز این سنت نیکو میتواند دولت و ملت را در عرضهی خدمات مطلوب به جامعه یاری کند بیآنکه هزینهای را به بودجهی عمومی کشور تحمیل کند.
امید است شرکت کنندگان در همایش وقف و امور خیریه با تبادل نظر و استفاده از اندیشهها و تجربههای یکدیگر و کشف راهکارهای جدید خدمت رسانی با رویکرد دینی، فرهنگی و اجتماعی گامهای مؤثری در جهت رسیدگی به وضع محرومان، اشتغالزایی، بهداشت و درمان، احداث و نوسازی مراکز آموزشی، تأسیس و تجهیز کتابخانهها و تقویت پایههای دین و دانش و فرهنگ بردارند
و موجبات خشنودی پروردگار مهربان و شادی ارواح واقفان و بانیان خیر را فراهم سازند و با جلب اعتماد مردم هر روز شاهد وقفهای جدید منطبق با نیازهای روز جامعهی اسلامی و گسترش مراکز خیریهی فرهنگی، درمانی، خدماتی و رفاهی بیشتر در جای جای میهن اسلامی باشیم.
»... با توجه به امکانات بالقوه و بالفعل که در جامعهی اسلامی وجود دارد، ما باید بتوانیم مشارکت مردم و قشرهای مختلف را در ادارهی امور جامعه جلب کنیم تا همانطور که در گذشته انگیزه وقف وجود داشته است در جمهوری اسلامی نیز به مراتب این انگیزه قویتر باشد.
تشویق مردم به کارهای خیر و جلب مشارکتهای مردمی در صورتی که مقررات و ضوابط دست و پاگیر در این زمینه برداشته شود و با افرادی که نسبت به کارهای خیریه پیشقدم هستند،
در مراجعه به ارگانها و ادارات حسن برخورد شود و همچنین واقفان و بانیان خیریهها بدانند که موقوفهشان و عمل خیرشان به احسن وجه به مصرف تعیین شده خواهد رسید، رغبت عمومی نسبت به انجام اینگونه کارها افزایش خواهد یافت و در نتیجه مشارکت مردم در امور خیریه نیز گسترش پیدا خواهد کرد.
نعمتهای الهی هنگامی زایل میشود که ما شکر نعمتها را آنچنان که حق آن است بجا نیاوریم و یکی از راههای شکرگزاری همین صدقات، انفاق و انجام کارهای خیر و خدمت به مردم است.
آنچه محبت و دوستی مردم و جامعه را نسبت به انسان جلب میکند، سخاوت و بخشندگی است و هر چقدر انسان دارای این کرامتهای اخلاقی باشد، سیادت و آقایی و بزرگی او در نزد مردم بیشتر خواهد بود.
نقش مدیریت در اداره کارها بر هیچ کس پوشیده
نیست، اگر در همهی نهادها و ادارات مدیران کل از شایستگی لازم برخوردار باشند و اگر عزل و نصبها براساس معیارهای درست و صحیح انجام شود، از همهی امکانات نیز بخوبی استفاده خواهد شد و به اصطلاح مسأله بهرهوری به نحو احسن انجام میشود.
من در اینجا لازم میدانم از مدیریت اوقاف و امور خیریه در استان کرمان که تلاش زیادی در جهت حفظ و احیای موقوفات داشته است و همچنین از برگزار کنندگان همایش سراسری وقف و امور خیریه تقدیر و تشکر کنم«.
»... استان کرمان با داشتن بیش از یک چهارم از باغات کشور و با همهی تواناییها و استعداد بالقوه و بالفعل خود حرف برای گفتن بسیار دارد.
در سطح استان کرمان 2200 موقوفه داریم که شامل 25000 رقبه وقفی میشود و نزدیک به چهار پنجم شهر کرمان جزء موقوفات است ولی در عین حال جمع درآمد وقفیات استان سالانه به یک و نیم میلیارد تومان نمیرسد و این نشان میدهد که ما در حفظ و احیای موقوفات هنوز راه زیادی در پیش داریم.
تعداد 27 درمانگاه و بیمارستان خیریه در استان کرمان وجود دارد که بعضی از آنها مانند بیمارستان نوریه با سابقهای یک صد ساله و یا بیمارستانهای رازی و ارجمندی با سابقهای 60 یا 70 ساله از اهمیت بالایی برخوردار هستند.
همچنین باید از مرکز درمان خیریهی ثامن الحجج (ع) در کرمان به عنوان یکی از الگوهای خوب مشارکت مردمی در امور خیریه نام ببرم. امیدوارم که برگزاری این همایش در استان کرمان، آثار مبارک و میمونی را به همراه داشته باشد و روز به روز شاهد بهرهوری هر چه بیشتر از این مجموعههای خیریه باشیم«.
حجت الاسلام والمسلمین آقای نظامزاده نمایندهی ولی فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریه
»ابتدا از شرکت کنندگان در این همایش بالاخص وزیر بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، علماء و روحانیون، هیأت امناء و گردانندگان مؤسسات خیریه بهداشتی،درمانی و دیگر واقفان و متولیان موقوفات و بقاع متبرکه تقدیر و تشکر میکنم.
وقف ریشه در فطرت و سرشت پاک هر انسانی دارد و بر همین اساس سابقه وقف به دورانهای تاریخی بسیار دور بر میگردد ولی با ظهور دین اسلام، وقف به عنوان یک حکم امضایی مورد تأیید اسلام و پیغمبر اکرم (ص) قرار گرفت و به عنوان یک نهاد بالنده و متکثر در خدمت مکتب، فرهنگ، انسان و آحاد جامعهی اسلامی قرار گرفت.
نمونه هایی از موقوفات در ادوار مختلف اسلامی از جمله بیمارستان موقوفه ابنتولون در قرن سوم هجری
در مصر، بیمارستان عضدی در قرن چهار در بغداد و دانشکدهی پزشکی و بیمارستان موقوفه ربع رشیدی در قرن هشتم هجری در تبریز، نشانهی توجه مسلمین به امر بهداشت و درمان میباشد.
مسلمانان در 1000 سال قبل اولین بیمارستان و دانشگاه پزشکی را در اندلس (اسپانیای فعلی) پایهگذاری کردند و همهی اینها بهترین گواه بر اهتمام همیشگی مسلمانان در ادوار گذشته نسبت به وقف و انجام کارهای خیریه بوده است که آثار و برکات آن هنوز در جای جای سرزمینهای اسلامی باقی است.
در هر زمانی نابسامانیهای اجتماعی وجود دارد و تنها دولتها قادر نیستند که همهی مشکلات را برطرف کنند و بسیاری از مواقع مشارکت عمومی و جلب کمکهای مردمی راه حل اساسی بشمار میرود.
و ما در جمهوری اسلامی با این معنا بخوبی آشنا هستیم و بارها دیدیم که حمایتها و حضور مردم چگونه اعجاز میکند، در جنگ و دفاع هشت ساله ملت ایران و در سازندگی میهن اسلامی همواره مشارکتهای مردمی و پشتیبانیهای مردم نقش اساسی و تعیین کننده داشته است.
در سطح ایران 95000 موقوفه داریم، بخش عظیمی از این موقوفات مربوط به سالهای دور است که مصارف مختلف از قبیل تعمیر و نگهداری مساجد، کمک به فقرا و مستمندان، برگزاری مجالس سوگواری حضرت خامس آل عبا و دیگر ائمه معصومین علیهمالسلام،
بهداشت و درمان و درمانگاههای وقفی، نشر معارف اسلامی، ادارهی ایتام و خانوادههای بیسرپرست، کمک به طلاب و اهل علم و تأسیس مدارس علمیه و دارالحکمهها و بسیاری از نیازهای دیگر جامعه اسلامی اختصاص یافته است.
البته در سالهای اخیر زمینههای زیادی برای حضور مردم در کارهای خیریه و اوقاف پدید آمده است ولی آنچه که مهم است و در پیام رییس جمهوری نیز مطرح شده است اعتمادسازی و جهتدهی در امر وقف است تا موقوفات جدید متناسب با نیازهای زمان باشد.
بطور مثال هم اکنون مشکل ازدواج جوانان، تورم، اعتیاد، بیکاری و کمبود خوابگاههای دانشجویی از جمله مواردی هستند که افراد خیر مناسب است دولت را در رفع این مشکلات یاری کنند.
اگر مردم به مسؤولان اعتماد داشته باشند و نهادهایی مانند سازمان اوقاف و متولیان را امین و با کفایت در ادارهی موقوفات بدانند، طبعا گرایش بیشتری به وقف و تأسیس مراکز خیریه خواهند داشت و در رفع نیازهای جامعه تشریک مساعی بیشتری خواهند نمود.
یکی از وجوه جلب اعتماد مردم آن است که متولیان و متصدیان امر وقف نهایت سعی خود را داشته باشند تا نیت واقفان در حریم وقف محترم شمرده شود و در ادارهی موقوفات و انجام نیت واقف از هیچ تلاشی فروگذاری نکنند.
وقفهای جدید باید سعی شود منطبق با نیازهای روز باشد و واقفان محترم سعی نمایند موقوفات خود را در قالب وقف شرعی و طی مراحل قانونی به انجام رسانند تا دوام و حفظ و حراست از موقوفه و نظارت بر انجام نیات واقفان از طریق این سازمان عملی باشد.
هم اکنون هفت صد هزار رقبه وقفی در کشور وجود دارد، بعضی از این موقوفات مانند بیمارستان حضرت آیت الله العظمی گلپایگانی (ره) از مراکزی است که پناهگاه مردم و بیماران محسوب شده؛ بطوری که فقط در سال گذشته براساس آمار ارایه شده تعداد 448,803 نفر به این مرکز درمانی مراجعه داشته اند.
امیدوارم با هدایت صحیح کمکهای مردمی و با همت و تلاش مسؤولان با کفایت، بسیاری از مشکلات و کمبودهای جامعهی اسلامی از طریق وقف مرتفع گردد«.
دکتر فرهادی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
»گردهمایی امروز شما همایش عاطفهها و نموداری از عواطف و احساسات عالی بشری و تجلی مهرورزی و صفاست.
شما انسانهای پاک نهاد و مؤمن که گروه خیریهها و واقفان را تشکیل میدهید با تحمل شدائد و مشقات زیاد تلاش در تأمین سلامت و رفاه و آسایش دیگران دارید و شما بزرگان قطعا تنها به خاطر خود زندگی نمیکنید بلکه پناهی برای دردمندان و گرفتاران میباشید. تفکر واقفان و خیراندیشان از دو منظر و دیدگاه قابل بررسی و بحث است.
دیدگاه اول بر این اصل استوار است که تأمین سلامت فکری و جسمی هر فرد در گرو سلامتی روح و روان کل جامعه است و بخصوص در مورد بیماریها حذف بیماری منوط به برطرف کردن عوامل بیماریزا میباشد و بدین لحاظ اهتمام خیراندیشان بر احداث فضاهای بهداشتی درمانی متمرکز گردیده است.
در اینجاست که سازمان بهداشت جهانی برای ریشهکن کردن بیماریهای واگیر اصل مشارکت عمومی مردم را لازم میداند.
مؤسسات و موقوفات اثرات ثمربخش خود را در عرصهی خدمات پزشکی به دو شیوه نمودار ساخته اند.
1. ارایهی خدمات بهداشتی و درمانی به عنوان ثمره فوری از اقدام به وقف و مشارکت در امور خیر.
2. بیمارستانهای خیریه و موقوفه علاوه بر تدارک بهداشت و درمان به دانشکدههای پزشکی تبدیل شده و آموزش و تربیت پزشکان و پیراپزشکان را به عهده گرفتند.
از آنجا که دانش پزشکی پیشرفته امروزی مرهون خدمات برجستهی پزشکان متفکر مسلمان در دوران تمدن طلایی اسلام بوده و از طرف دیگر این موقوفات و مؤسسات خیریه بودند که در آن زمان منابع تأمین کننده هزینه لازم برای این حرکت بزرگ گردیدند بخوبی مبرهن میشود.
که پزشکی غرورآفرین فعلی پایههایی بر دوش موقوفات بهداشتی - درمانی دارد. از کل خدمات بیشمار مسلمانان به دانش پزشکی با استفاده از ابزارهای وقفی و خیریه به چند مورد مختصر اشارهیی میکنم:
1. مدارس موقوفهی بخارا بخصوص دانشکدهی پزشکی بنیسعد از جمله موقوفاتی هستند که علم پزشکی قویا مرهون آنها میباشد زیرا که نابغهی بزرگ شرق فیلسوف بزرگ ایرانی حکیم ابوعلی سینا در دامان این موقوفات پرورش یافته است.
2. مخارج کرسیهای پزشکی در قرطبه توسط موقوفات تأمین میشد و دکتر سیدنی فیشر دانشمند انگلیسی این مرکز را نخستین دانشکدهی پزشکی اروپا میداند و اخیرا دکتر گارسیا رییس فعلی کالج پزشکان کوردوبا یعنی همان مرکز قبلی در مصاحبه با رادیو دولتی آن کشور منصفانه اعلام کرد که باید اعتراف کنیم که نخستین کالج پزشکی اروپا را مسلمانان ایجاد کردند.
طی قرن اخیر دهها بیمارستان و درمانگاه در سراسر مملکت ایجاد شده و در اختیار بخش دولتی قرار داده شدند که امروزه مراکز پزشکی بسیار مهم و آبرومندی هستند و دانشگاههای علوم پزشکی برای آموزش از آنها استفاده میکنند نمونه اینها بیمارستان مرحوم نمازی و مرحوم خلیلی در شیراز و بیمارستانهای فیروزآبادی، امیرالمؤمنین و نظایر اینها در تهران می باشد.
در گذشته و بخصوص قبل از انقلاب اسلامی عمده مشارکتها در امر بهداشت و درمان احداث فضاهای درمانی و واگذاری به دولت بود. پس از انقلاب اسلامی شور و شعف مردم برای مساعدت به دولت مانند سایر بخشها در امور بهداشت و درمان بسیار چشمگیر و درخور ستایش بوده است.
این مشارکتها علاوه بر سرمایه گذاری مردمی به شکلی درآمده که نیکوکاران عزیز در قالب هیأتهای امنا به احداث و تکمیل فضاهای بهداشتی درمانی و تجهیز و راهاندازی و اداره کردن آنها به هدایت دانشگاههای علوم پزشکی اقدام کرده اند .
این پدیده گرانقدر انقلاب مورد توجه مسؤولان نظام مقدس جمهوری اسلامی قرار گرفته و قانونگذار در مادهی 10 قانون تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواستار ایجاد تسهیلات لازم جهت جذب مشارکتهای مردمی گردید
و اخیرا این وزارتخانه آییننامهی ایجاد این گونه مراکز را به دانشگاههای علوم پزشکی ابلاغ کرده است.
براساس گزارش دفتر خدمات خیریهی بهداشتی - درمانی در حال حاضر 64 بیمارستان خیریه با حدود 11000 تخت بیمارستانی با اخذ مجوز لازم و پروانهی تأسیس احداث و تجهیز گردیده و اکثر آنها سالها به ارایهی خدمات مشغولند. علاوه بر آن حدود 340 مرکز بهداشتی - درمانی سرپایی و مراکز تشخیصی خدمات خود را تقدیم عموم بیماران بویژه نیازمندان می
کنند.
براساس همین گزارش اکثر این مراکز خدمات بهداشتی رایگان شبیه بخشهای دولتی ارایه میدهند و افراد نیکوکار در سالهای اخیر با هدایت دفتر موفق به ساختن خانههای بهداشت در نقاط محروم میهن اسلامی گردیدهاند.
علاوه بر اینها افراد خیر در ترکیب هیأت امنای بیمارستانهای دانشگاهی مددکار مستقیم واحدهای دولتی میباشند. بدینگونه با یک امعان نظر دقیق میتوان عظمت مشارکت مردم و مساعدت مؤثر آنان به بخش عمومی را درک نمود.
اینان با درک مشکلات کاملا ملموس در درمان بیماران بخصوص افراد بیبضاعت و ناتوان طی یک اقدام مشترک با مسؤولان دانشگاهی یکی از بهترین شیوهها را برای از بین بردن تنگناهای درمان به نمایش گذاشته و از فشار و سنگینی هزینه های درمان به بخش دولتی بطور محسوسی کاستهاند.
در مقطع حساس کنونی به دلیل درک این مسؤولیت مشترک مردم و دولت و امکان همدلی و هماهنگی متناسب بر اهداف خدمات خیریه ایجاب میکند که با تفاهم کافی که نیاز به ثمر نشاندن اهداف متعالیتر است
بکوشیم گامهای مؤثرتری برداشته شود و با هدایت دفتر هماهنگ کننده خیریهها انگیزههای مشارکت مردم به سوی نیازهای واقعی جامعه هدایت شود تا از اتلاف سرمایههای خیریه جلوگیری به عمل آید. از طرفی مسؤولان محترم دولتی با بررسیها و اطلاعات علمی سنجیده نیاز واقعی را در اختیار دفتر خدمات خیریه قرار دهند و دفتر نیز با اقدام ظریف تفکرات خیریه را سمت و سویی بخشد که رافع مشکلات حاد باشد.
اینجانب به عنوان مسؤول بهداشت و درمان مملکت دست شما عزیزان خدمتگزار که با صفای باطن زلال محبت خویش را نثار هممیهنان گرفتار میکنید به گرمی میفشارم و به عموم همکاران عزیزم در دانشگاههای علوم پزشکی توصیه میکنم.
این معدن گرانبها را که دلهای مشتاق خدمت و انگیزههای لطیف مشارکت مردمی است با سعهی صدر و لطافت استخراج نمایند و مشکلات دست و پاگیر از سر راه مردم برگیرند تا دلگرمی و علاقهمندی آنان فزونی گیرد«.
ضمن اظهار تشکر و قدردانی از مقام محترم وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی که با قبول رنج سفر امروز در جمع هیأت امنای مراکز بهداشتی - درمانی و بیمارستانهای خیریه حضور یافتند و موجب تشویق و ترغیب نیکوکاران در جهت گسترش دامنه فعالیتشان گشتند،
برای شناخت بیشتر از تفکر وزیر دانشمند و بزرگوار اشاره میکنم به پینوشت نامهای که رییس هیأت مدیره جامعه درمانگاههای استان خراسان تقدیم حضورشان کرده و از مشکلاتی که در امر داروخانه مراکز درمانی آن استان ایجاد شده گلایه داشته اند، مقام محترم وزارت مرقوم فرموده اند: »
هیچکس حق ندارد خیریههای بهداشتی - درمانی را اذیت کند بخصوص که این مراکز به زایرین حضرت ثامن الائمه خدمت میکنند.« بنابراین در چنین جمعی صمیمی پارهای از مسایل و مشکلات مراکز خیریه درمانی را به سمع ایشان میرسانیم.
قبل از هر چیز به این مطلب مهم توجه عموم شرکت کنندگان عزیز را جلب میکنم که خدمات خیریه درمانی بایستی از بالاترین کیفیت برخوردار باشد و نیز توجه داشته باشیم که اینگونه خدمات بایستی در درجهی اول به نیازمندان عزیز تقدیم شود.
اینک به مواردی از تنگناهای موجود سر راه افراد خیر اشاره میکنم:
1. اشکال فاصله مراکز خیریه با سایر مراکز؛ بر اساس آییننامهای که سالها قبل از انقلاب تهیه شده فاصله درمانگاهها بایستی 400 متر باشد و امروزه در بعضی جاها دانشگاههای علوم پزشکی در احداث مرکز خیریه ایراد میگیرند و در نتیجه از امر خیر جلوگیری میشود
در حالیکه پیدایش درمانگاههای خیریه عمدتا یک پدیده بعد از انقلاب است یک آییننامه نظام قدیمی نمیتواند مانع خدمات رسانی به محرومین گردد، از این گذشته درمانگاه خیریه در نزدیکی یک مرکز خصوصی دو ثمره شخصی دارد
اولا باعث تعدیل در نرخ خدمات بخش خصوصی میشود
و ثانیا خود مرکز بایستی از نظر کیفیت خدمات خود را ارتقاء بخشد، بعلاوه گسترش مراکز درمانی خیریه باعث جذب تعداد کثیری از فارغالتحصیلان و پزشکان جوان میشود که این خود نیز یکی از مشکلات وزارت بهداشت است.
2. سقف گذاری برای مراجعان بیمه خدمات درمانی در بعضی از استانها که فیالمثل به فلان درمانگاه در هر ماه بایستی به تعدادی مشخص بیمار مراجعه کند، صرفنظر از اینکه بیماران به این شیوه از حق انتخاب پزشک محروم میشوند، اما اجراء آن هم برای مراکز مشکلاتی میآفریند که پس از چند روزی که از هر ماه گذشت، دیگر نمیتوانند بیماران بیمه را بپذیرند.
3. مشکل عقد قرارداد سازمان خدمات درمانی تأمین اجتماعی که در دو سال گذشته انجام نگرفته که با عنایت مسؤولان جدید امیدواریم این مهم نیز برطرف شود.
4. مشکل داروخانه در درمانگاههای خیریه که علیرغم ابلاغ آییننامه جدید تأسیس داروخانه و تبصره ذیل مادهی 26 آن متأسفانه دانشگاههای علوم پزشکی اقدامی در این مورد بعمل نمیآورند. و اکثرا اظهار میدارند که داروخانه را به پزشک داروسازی که مجوز دارد واگذار کنید و این امر مغایر اصول کلی خیریه است که سرمایه گذاری خصوصی را در بخشی خیریه نقض غرض اصلی بحساب میآورد.
امیدواریم مقام محترم وزارت نمایندهای از خودشان در مجمع خیریهها داشته باشند و با دستور خودشان که در سخنرانی امیدبخش و جامع ایراد شد بیاری خداوند متعال راه برای گسترش انگیزه مشارکت مردمی هر چه بیشتر باز کرده و مردم و دولت در کنار یکدیگر مشکلات درمان مملکت را از میان بردارند.
دکتر صلاحالدین دلشاد،فوق تخصص جراحی کودکان و عضو هیأت علمی دانشگاه
»جای بسی خوشحالی است که در دههی اخیر رشد خیریههای بهداشتی - درمانی به حد قابل توجهی رسیده است. در بین مراکز درمانگاهی و بیمارستانی خیریه بیمارستانهای فوق تخصصی خیریه همانند نگینی درخشندگی و جلوهی خاصی پیدا کرده است.
باز هم جای بسی خوشحالی است که بیتوجهی مطلق به خیریهها در سالهای گذشته جای خود را به برنامهریزی در سالهای اخیر داده و توجه خاص مسؤولان عالیقدر را به خود جلب نموده است. بسیار خوشحالیم که تا سال 75 در آمار کشور نامی از خیریههای بهداشتی - درمانی وجود نداشت ولی در آمار سال 77 کلمهی خیریه و اوقاف در لیست آمار جایگاه پیدا کرده است.
در کتاب تازههای آمار زمستان 77 که توسط مرکز آمار ایران منتشر شده است آمده است: جمع کل تختهای بیمارستانی در سراسر کشور 96148 تخته میباشد و در سه ستون تقسیمبندی شده است.
در ستون اول آمار تختهای بیمارستانهای وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به تعداد 70158 و در ستون دوم تختهای بیمارستانهای خصوصی به تعداد 9576 و در ستون سوم تختهای سایر مراکز به تعداد 16414 قید شده است.
در هامش همین صفحه در توضیح »سایر« آمده است: شامل انجمن خیریه، تأمین اجتماعی، اوقاف و غیره، علت خوشحالی ما این است که در کتاب آمار سال 75 مرکز آمار ایران که تختهای بیمارستانی کشور باز هم در سه ستون تقسیمبندی شده بود، در توضیح کلمه »سایر« آمده بود: تأمین اجتماعی اوقاف و غیره و نامی از خیریهها وجود نداشت.
در حال حاضر یازده هزار تخت بیمارستانی متعلق به خیریهها در سراسر کشور وجود دارد در حالیکه در آمار سال 65 تعداد این تختها فقط دو هزار عدد بوده است. یعنی بیش از 400% رشد نموده است
و این نشاندهنده رشد سریع و قابل توجه خیریهها در مقایسه با سایر تختهای بیمارستانی و بخصوص بخش دولتی که در سال 65 حدود شصت هزار بوده است و در حال حاضر به 70158 رسیده است که رشدی معادل 12% داشته است.
این تحول و رشد در خیریهها در شرایطی است که بسیاری از مقررات دست و پاگیر هنوز وجود دارد و قوانین تسهیل کننده و راهگشای کار خیر برای افراد نیکوکار تدوین نشده است که اگر چنین اتفاق بیفتد و برخی از قوانین مورد اجرا در بعضی از کشورها نظیر معافیت از مالیات به میزان سرمایه گذاری در کارهای خیر را میداشتیم،
شکوفایی خیریهها در کشورمان زیباترین جلوه مشارکت مردمی را به جهانیان عرضه میکرد و اعتماد مردم به مسؤولان و همکاری آنان در حل معضلات اجتماعی و اقتصادی چند برابر میشد و از آنجائیکه یکی از شاخصهای مهم رشد جوامع بشری از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت رشد تشکلهای مردمی (غیردولتی) (NGO= Non Government Organisation) میباشد، رشد جامعهی ما دیده جهانیان را خیره میکرد.
حال مراکز درمانی در سه بخش دولتی، خصوصی و خیریه را در ابعاد مختلف، بررسی میکنیم:
1. انگیزه: در بخش دولتی برنامهریزی کلان توسط وزارتخانه و به میزان بودجه مصوب و تا حدود زیادی براساس نیازهای مناطق صورت میگیرد. بیتردید نقش نمایندگان مجلس و تأثیرگذاری آنان در تعیین اولویتها بر کسی پوشیده نیست چه در جهت کسب حمایت منتخبین خود سعی میکنند
امکانات دولتی را به منطقه خود گسیل دهند. در بخش خصوصی سرمایه گذاران و وامهای بانکها نقش ایفا میکنند. در حالیکه در بخش خیریه انگیزه کمک به همنوعان و کسب رضای حق تعالی و تقرب به اهل بیت علیهمالسلام و در یک کلام تجلی روح همکاری و کمک به نیازمندان که در فطرت انسانها نهادینه شده است
و از فطرت الهی سرچشمه میگیرد عامل اصلی میباشد. در بسیاری از خیریههای بهداشتی - درمانی کشور شاهد شاخههای مختلف خیر در کنار مراکز درمانی شامل صندوق قرضالحسنه، حمایت از ایتام، کمک به ازدواج، پوشش مالی نیازمندان و غیره وجود دارد که در هر شهری از شهرهای کشورمان نمونههای زیادی از این مجموعهها بچشم میخورد.
2. میزان خدمات: این امر در بخش دولتی همیشه به میزان بودجه مصوب و امکانات تعبیه شده میباشد و در صورت عدم جایگزینی امکانات مستهلک چه بسا ممکن است شاهد کاهش خدمات نیز باشیم.
در بخش خصوصی میزان خدمات به میزان سرمایه مرکز از یک سو و دریافتی از مراجعان از سوی دیگر بستگی دارد.
در حالیکه در بخش خیریه بعلت استقبال نیکوکاران و همکاری همه جانبه آنان خدمات محدودیت ندارد و همیشه روزافزون است. مراکزی که به عنوان یک درمانگاه خیریه کارش را شروع کرده بود پس از زمان کوتاهی به عنوان یک بیمارستان مجهز تخصصی در خدمت مردم قرار میگیرد.
3. نحوهی خدمات: در مراکز دولتی احساس غالب پرسنل این است که در مقابل حقوق دریافتی موظف به ارایه یک سری خدمات هستند و از بعد مدیریتی در مراکزی که خاص بیمه شدگان میباشد حالتی دارد که خود را موظف به ارایه خدمات در مقابل قراردادهای منعقده میبینند.
در بیمارستانهای آموزشی علیرغم اینکه اکثر خدمات درمانی کشور را به دوش دارند و پیچیدهترین درمانها در آنها صورت میگیرد ولی به علت غالب بودن طبع آموزش بیمار ابتدا در اختیار دانشجو و رزیدنت است
تا پس از معاینههای پی در پی دانش پژوهان، متخصصان مربوطه حضور پیدا کرده دستور نهایی را برای درمان میدهند این برهه زمانی گاه به ساعتها میانجامد، در حالیکه در بخش خصوصی بیمار مستقیما توسط پزشک معالج ویزیت و درمان میشود. اما برخورداری از این نعمت برای هر کس میسر نمیباشد مگر اینکه توان پرداخت هزینههای کلان آن را داشته باشد.
در مراکز خیریه خدمات درمانی و تشخیصی به قیمت بسیار ارزان ارایه میشود که با توجه به بخشنامههای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حداکثر به قیمت خدمات دولتی بوده و علیرغم امکانات و کیفیت بسیار خوب در اکثر مراکز خیریه، آنچه که دیده میشود تعرفه اکثرا نصف دولتی و یا کمتر از آن است و برای افراد کم بضاعت و بیبضاعت تا حد رایگان تقلیل مییابد.
4. رشد مراکز درمانی: با توجه به آمار ارایه شده در مطلع این مقاله رشد خیریهها در طول زمان 1365 تا 1377 به میزان بیش از 400% در مقایسه با بخش دولتی که حدود 12% بوده و یا بخش خصوصی که کمتر از بخش دولتی میباشد .
نشاندهنده این واقعیت است که افراد خیر علیرغم همه تنگناهای اقتصادی حاضرند بدون هیچ چشم داشتی جز رضای خالق منان سرمایههای عظیم خود را در جهت رشد و شکوفایی خیریهها بکار بگیرند تا ضمن کمک به مردم بار سنگینی از دوش دولت بردارند.
5. بارمالی: مؤسسات دولتی کاملا با بودجه دولتی تأسیس و تجهیز میشوند و در بسیاری از موارد بخشهای دولتی با کمک افراد خیر تأسیس، تکمیل و یا تجهیز میگردند.
معمولا تأمین بودجه مراکز درمانی دولتی منوط به درآمد دولت بوده که با توجه به نوسانات بودجه بسیاری از برنامههای درمانی تحت تأثیر آن قرار گرفته و در زمان مقرر عملی نمیگردند و با تأخیرهای ممتد تحقق مییابند در بخش خصوصی علاوه بر سرمایههای مؤسسان از وامهای بانکی استفاده میشود در حالیکه در خیریهها بار مالی برای دولت در حد صفر می باشد.
6. تأثیرگذاری فرهنگی: معمولا برخورد افراد شاغل با مراجعان و بیماران میتواند در اثرگذاری فرهنگی نقش ویژهای داشته باشد. در نظام جمهوری اسلامی پرورش روح خداشناسی و عواطف انسانی و کمک به همنوعان میبایست جزو اهداف هر نوع خدمات باشد.
این حالت در بخشهای درمانی دولتی زیاد محسوس نیست مگر اینکه افراد با انگیزه های شخصی و اعتقادی از خود ابراز نمایند که معمولا بسیار کم است.
در بخش خصوصی اثر فرهنگی معمولا وجود ندارد و حتی ممکن است در برخی مراکز اثرات منفی دیده شود در حالی که در مراکز درمانی خیریه با توجه به انگیزههای موجود در مؤسسان و کارکنان آن که علاوه بر ارایه ی خدمات درمانی معمولا بخشهایی همچون قرض الحسنه، کمک به ایتام و افراد بیسرپرست و فعالیتهای فرهنگی - مذهبی دیگر نیز دیده میشود، اثرات بسیار مطلوب فرهنگی بر مراجعان میگذارد چه بسا در صورت رشد و شکوفایی خیریهها امکان ریشهکن نمودن بسیاری از معضلات جامعه همچون اعتیاد و بیکاری میسر خواهد بود.
7. درصد اشغال تخت: براساس آمار رسمی موجود متوسط میزان اشغال تخت در بیمارستانهای دولتی کشور حدود 55% است این رقم در بخش خصوصی حدود 70% و در خیریهها نزدیک 100% می باشد.
با توجه به این حقیقت جا دارد به جایگاه خیریهها بطور اعم و بهداشتی - درمانی بطور اخص توجه نمود و راههای گسترش هر چه بیشتر آنها و دسترسی افراد خیر به اهداف نیک خود از یک سو و دسترسی مردم به این خدمات شایسته و ارزان از سوی دیگر فراهم شود.
برای تحقق این هدف لزوم تشکیل سازمان و یا بنیاد خیریههای بهداشتی - درمانی بعنوان یکی از شاخههای مدیریتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ضروری به نظر میرسد
تا دفاتر خیریههای بهداشتی - درمانی در سراسر استانها همانند تهران راهاندازی گردند و ارتباط تنگاتنگ این مدیریت و دفاتر با سازمان اوقاف و امور خیریه و ادارات تابعه آن در استانها هدایت و تسهیل کنندهی کار افراد خیر و نیکوکار در این زمینهها گردند.
در قطعنامهی همایش خیریههای بهداشتی و درمانی سراسر کشور که در خردادماه سال 77 در مشهد مقدس و همچنین در قطعنامه سومین همایش در شهر شیراز نیز از مقام محترم وزات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درخواست شده بود.
در جهت تحقق مادهی 10 قانون تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مصوب سال 65 مبنی بر تشکیل سازمان و یا بنیاد خیریه در آن وزارتخانه جامهی عمل بپوشانند.
علیرغم تلاش چشمگیر وزارتخانه در حل معضلات خیریهها با دستورالعملهای مقطعی معاونت محترم درمان و دارو، بعلت نبودن اعتقاد و انگیزه کافی در برخی مدیران ردهای پائینتر متأسفانه اثر آنچنانی نداشته است.
در همایش خرداد ماه 79 در شهر کرمان باز هم این خواسته تکرار شده است که امیدوارم با توجه به حضور مقام محترم وزارت و ایراد سخنرانی، شاهد رشد خیریهها از خلال مقالات و آمار ارایه شده، این بار شاهد تحقق این خواسته باشیم«.
آیت الله عمید زنجانی
»بررسی مسؤولیتهای دولت در زمینهی مسایلی که امروز مراکز خیریه کشور درگیر آن هستند و نقد عملکرد مسؤولان و سازمانهای دولتی که به نحوی با این مراکز در ارتباط هستند،
هر چند میتواند در یافتن راه حلهای مشکلات، مفید و راهگشا باشد، لکن ما همه میدانیم که نه تنها امکانات دولتی محدود است، بلکه کثرت و سنگینی مسایل و وظایف مراکز دولتی مربوطه ما را بر آن میدارد به جای انتظار دریافت امکانات و مساعدتهای دولتی باید در اندیشه رفع مشکلات دولتی و بر دوش گرفتن برخی از آنها باشیم.
مسؤولیت دولت در شرایط غیرفعال بودن مراکز خیریه، خود بحث سیاسی و حقوقی مفصلی را میطلبد که مجالی در این فرصت به پرداختن آن نیست. همچنین پرداختن به »انتقاد از خود« و بررسی نقطه ضعفهای متعددی که مراکز خیریه با آنها دست به گریبان میباشند و همین نقطه ضعفها موجب بروز بخش قابل توجهی از مشکلات نیز محسوب میشود،
هر چند راهحلی برای از میان بردن موانع و مشکلات میباشد، لکن در بررسی نهایی به این نتیجه میرسیم که در پایان این راه هم - اگر پیموده شود - باز مراکز خیریههای بهداشتی و درمانی با مشکلات عدیدهیی مواجه هستند.
در این میان توسعه مراکز خیریه بطور منطبق با مقررات و همسو با ضوابط ضروری خود بتدریج در حل بخشی از مشکلات مؤثر خواهد بود، زیرا مشکلات مراکز خیریه بهداشتی و درمانی را به سه دسته میتوان تقسیم نمود:
الف. کمبود وسایل و تجهیزات که بالاخره به کمبود امکانات مادی و سرمایههای زیربنایی مراکز خیریه باز میگردد، بدیهی است با توسعهی مراکز خیریه، بویژه توسعه به مفهوم کیفی بتدریج میتوان از این مشکل گذشت.
ب. موانع و مشکلاتی که با اعمال ضوابط و مقررات دولتی در انجام وظایف مراکز خیریه توسط مسؤولان دولتی بر سر راه فعالیتهای این مراکز به وجود میآید که گاه از آنها به مقررات دست و پاگیر تعبیر میشود.
راهحل این نوع مشکلات، شکستن ضوابط و زیرپا گذاردن مقررات نیست، زیرا گاه این ضوابط در راستای بهینهسازی اهداف و فعالیتهای خیریهها میباشد. راهحل صحیح آن است که با مطالعه ی دقیق و کارشناسی حساب شده، ضوابط و مقررات تعدیل شود .
و بدینوسیله هم فعالیتهای مراکز خیریه منطبق با ضوابط اسلامی و موازین علمی باشد و هم از دست و پاگیری این مقررات کاسته شود. بیگمان مقررات حاکم باید متناسب با شرایط و امکانات موجود باشد و همهی استانداردها با پیشرفتهای علمی شکسته و با روی کار آمدن تکنولوژی جدید، همهی تازهها کهنه و غیراستاندارد تلقی میشود.
ج. نارضایتی مردم از مراکز خیریه که بخاطر برداشت عمومی از مفهوم خیریه بر این مراکز سایه افکنده و یک مشکل دو لبه به وجود آورده، در تحلیل نهایی به یکی از دو نوع مشکل الف و ب باز میگردد و شاید توسعهی مراکز خیریه به نوعی در حل این نوع مشکلات مفید و مؤثر باشد.
برای توسعهی مراکز خیریه که به نوعی نمایانگر نهادهای مردمی و نمادی از مشارکت و خصیصهی جامعهی دینی میباشد، ناگزیریم از نهادهای موجود در فرهنگ دینی خود استفاده نماییم، شاید شیعه در این فرهنگ پیشگامترین مذاهب باشد، زیرا ریشههای عمیق این توسعه را در تعالیم اهل بیت (ع) میتوانیم مشاهده نماییم.
امام علی (ع) نخستین بنیانگذار وقف و صدقات در تاریخ اسلام است و درآمدهای امام از این رهگذر بطوری که برخی از مورخان ذکر کردهاند، اعجاب انگیز است.
توسعهی نهاد وقف، سرمایههای عمومی را در جامعه توسعه و نقاط کور جامعه و بحرانهای اقتصادی و فرهنگی را میپوشاند، لکن مشروط بر آنکه از گذر و تنگنای برآمده از گذشته تلخ وقف بگذریم و پیرایههای منفی آن را بزداییم.
یکی از راهکارهای این گذر، نهادینه کردن وقف در بطن تعاون امکانپذیر است. آنچه که امروز از شکل و محتوای تعاون داریم در حقیقت نوعی شرکت سهامی با کاهش سود است،
در حالی که تعاون براساس وقف میتواند فک سرمایه و موجب کاهش تورم و انحصار و تملک اختصاصی و توسعهی منافع حاصل از آن باشد و سرمایهها را به جای آنکه در خدمت اشخاص و مالکان باشد در خدمت جامعه قرار دهد.
همچنین توسعهی مراکز خیریه که خود راهحلی برای رفع مشکلات آنها میباشد، میتواند از طریق حبس مال انجام گیرد. گاه حبس مال مفیدتر و سازندهتر از وقف میباشد و میتوان جایگاه این دو را به تفاوت صدقه و قرضالحسنه تشبیه نمود.
که طبق روایات متعدد اجر قرضالحسنه هجده برابر صدقه است، زیرا قرضالحسنه ضمن اینکه راهحلی برای مشکلات مادی دیگران محسوب میشود، در نهایت به مالک آن باز میگردد. حبس نیز برای مدت معینی در خدمت جامعه و رفع مشکلات عمومی به کار میرود و سرانجام پس از انقضای مدت معین به مالکیت شخص باز میگردد.
توجه به روشهای توصیه شده در نصوص اسلامی ما را به توسعه مراکز خیریه فرا میخواند، در تصدی مسایل عمومی شرط اصلحیت در تعالیم اسلامی به چشم میخورد، در حالی که در تصدی امور خیریه چنین شرطی به چشم نمیخورد.
امام علی (ع) فرمودهاند: »لا یقولن احدکم ان غیری اولی بفعل الخیر منی« این سخن که در کلمات قصار نهجالبلاغه آمده بدان معنی است که در انجام خیر نباید در انتظار افراد اصلح و اولی بود و همچنین مفاد آیه شریفه (تعاونوا علی البر والتقوی) بدان معنا است که بسیاری از امور خیریه در قلمرو مستحبات قرار دارد،
لکن هنگامی که گامی برای شروع این امر برداشته میشود، دیگر این اعمال برای دیگران که تمکن مشارکت دارند، دیگر مستحب محسوب نخواهد بود و طبق امر صریح در آیه، مشارکت در اعمال خیری که توسط دیگران آغاز شده واجب خواهد بود.
ما در این مقال درصدد کوچکنمایی مشکلات مراکز خیریه نیستیم و راهحلهای دیگر را نیز نمیتوان نفی کرد و یا به آنها بهای کمتر داد، بلکه به نظر میرسید اتخاذ راهحل مثبت بهتر از درگیر شدن با راهحلهایی است که مشکلات ناشی از آنها کمتر از خود مشکلاتی نیست که در صدد راه یافتن به حل آنها هستیم.
توسعهی مراکز خیریه به عنوان راهحل مؤثر برای حل مشکلات و موانع خیریهها را با ذکر حدیثی از پیامبر اسلام (ص) پایان میبرم: »لا تزال امتی بخیر ما اذا قالت صدقت و اذا حکمت عدلت و اذا استرحمت رحمت« مادام که امت اسلام بر سه مهم پایبند است،
همواره با خیر و نیکبختی قرین است، آنگاه که لب به سخن میگشایند صادقانه بگویند و هنگامی که به قضاوت مینشینند به عدالت رفتار نمایند و اگر از آنها رحمت خواسته شود به بذل آن بشتابند«.
دکتر مجتبی سالاریفر، قائم مقام معاون درمان و مدیر کل خدمات اورژانس کشور نگاهی به گذشته وقف و امور خیریه در کشور ما حکایت از توجه واقفان و افراد نیکوکار به نکات زیر دارد:
1. همواره نیاز جامعه را در نظر داشتهاند و سعی بر پوشاندن نقاط ضعف و حل مشکلات و چالشهای زمان خود داشتهاند در این زمینه گاهی بیمارستان و درمانگاه و گاهی مرکز آموزشی ساختهاند. زمانی به بیماران روانی توجه داشتهاند.
مقطعی از زمان کمک به زنان شیرده، معالجه بیماران فقیر، معالجه زایران عتبات و وقف سیلزدگان و زلزلهزدگان را مدنظر قرار دادهاند بنابراین در وقف و کارهای نیک باید به نیازهای زمان توجه داشت.
2. سرمایهگذاری برای تأسیس بنیادهای نیکوکاری، ساخت بیمارستانها و مراکز درمانی و... یکی از مظاهر وقف است. در این حالت واقف برای ساخت و تجهیز مراکز سرمایهگذاری نموده و آن را تحویل دستگاههای دولتی جهت اداره میدهد. در حال حاضر با توجه به هزینههای جاری بسیار بالای مراکز درمانی این امر به تنهایی نمیتواند کافی باشد.
3. در این حالت علاوه بر سرمایهگذاری، واقف، درآمد مستمری را برای ادارهی جاری مراکز در نظر میگیرد و ادارهی مستمر آن را تضمین مینماید. بسیاری از بیمارستانهای وقفی در گذشته در کشور ما دارای موقوفات جهت ادارهی آن بودهاند.
4. در مورد مراکز درمانی، رایگان بودن خدمات جهت افراد بیبضاعت یکی از ویژگیهای اصلی اینگونه مراکز است با توجه به آنچه بعنوان ویژگیهای وقف در گذشته تاریخی مشاهده مینماییم وارد بحث اصلی خود که سرمایهگذاری وقف در موارد اورژانسی میباشد، میشوم.
بیماریهای اورژانس به مواردی گفته میشود که در صورت عدم ارایه اقدام به موقع امدادی و درمانی جان بیمار در معرض خطر است و یا عوارض جسمی و روحی غیرقابل جبران بر جای خواهد ماند.
موارد اورژانس ممکن است برای هر فرد (صرفنظر از موقعیت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و...)، در هر زمان و در هر مکان و حالت اتفاق بیافتد.
خدمات اورژانس باید به هنگام، دقیق و علمی و مؤثر باشد. در صورتیکه این خدمات دیر ارایه شود سودی نخواهد داشت و در صورتیکه علمی و مؤثر نباشد ممکن است عوارض بیشتری برای بیمار داشته باشد با توجه به اهمیت اورژانس در دنیا یک سیستم خدمات پزشکی جهت موارد اورژانس سازماندهی شده است که به آن سیستم خدمات پزشکی اورژانس (EMS) گفته میشود.
این سیستم دارای اجزاء و مراحل مختلفی است که به اختصار شرح داده میشود. وقتی یک بیمار یا مصدوم دچار عارضهای میشود با تعریفی که از اورژانس ارایه شد در هر زمان، مکان و موقعیتی ممکن است اتفاق افتد، بنابراین اولین مرحله نحوهی برخورد اطرافیان با چنین صحنهای است که به آموزش همگانی و اطلاعرسانی بستگی دارد.
آیا افراد جامعه از نحوهی احیاء و اقدامات اولیه امدادی آگاهی دارند؟ آیا روش اطلاعرسانی به سیستمهای امدادی را میدانند؟
مرحلهی بعد وجود سیستم آمبولانس و اورژانس پیش بیمارستانی است که پس از اطلاع از وضعیت بیمار به کمک وی بشتابد، این سیستم نیاز به آمبولانس، تجهیزات و نیروی انسانی کارآمد و ماهر دارد.
مرحلهی سوم اورژانس بیمارستانها میباشد که آن هم نیازمند نیروی انسانی، تجهیزات و روش مدیریتی مناسب است. مرحلهی چهارم بخشهای ویژه ICU و CCU بیمارستانها میباشد.
از مرحلهی چهارم به بعد اقدامات درمانی و توانبخشی در بیمارستانها را شامل میشود. در کشور ما مراحل اولیه خدمات اورژانس مورد بیتوجهی قرار گرفته است و در حال حاضر نیازهای ما در امر اورژانس پیش بیمارستانی - اورژانس بیمارستانها و بخشهای ویژه (ICU و CCU) بسیار چشمگیر میباشد
کمک به امر اورژانس عمل به آیهی شریفهی »من احیاها فکانما احیا الناس جمیعا« میباشد چرا که مصداق بارز احیاء نفوس در خدمات اورژانس تجلی مییابد. بنابراین موارد اورژانس بعنوان یکی از نقصهای سیستم بهداشتی - درمانی باید مورد توجه وقف قرار گیرد. من امیدوارم سال آینده بتوان در چنین نشستی گزارشی از عملکرد وقف و امور خیریه در امر اورژانس ارایه داد.
طبق برآورد برنامهی پنجساله، نیاز کشور به آمبولانس 1000 دستگاه میباشد و اهداء آمبولانس نیز از نیازهای اورژانسی میباشد.
اما مهمتر از تأسیس پایگاه و اهداء آمبولانس تأسیس و ادارهی جاری مراکز اورژانسی میباشد. در این زمینه اورژانس کشور این آمادگی را دارد که افراد نیکوکار ضمن سرمایه گذاری و تأسیس پایگاه اورژانس ادارهی مستمر آن را از طریق موقوفات تضمین نمایند.
و بتوانند به این کار استمرار بخشند. بطور مثال مراکز خیریه میتوانند اورژانس یک منطقه شهری و جادهای را بعهده گرفته و تحت مدیریت کلی اورژانس کشور به ارایه خدمات بپردازند.
... بنیاد امور بیماریهای خاص در سه محور فعالیت دارد: آموزش، پیشگیری و توسعهی مراکز ارایهی بیماریهای خاص.
در امر آموزش، بنیاد امکانات وسیعی را با استفاده از اساتید دانشگاه و آخرین پدیدههای علمی بکار گرفته و مطالبی را برای بیماران، خانوادهی آنان، گروه پزشکی و آحاد جامعه بصورت فیلم، پوستر، مجله، نشریه، جزوه و کتاب تهیه و انتشار میدهد و ثمرات زیادی از این اقدام بدست آمده است.
محور دوم فعالیت پیشگیری است، وقتی بیمار آموزشهای لازم را بگیرد، بطور طبیعی از برنامههای پیشگیری استقبال میکند، بنیاد امور بیماریهای خاص طرح غربالگری دانشآموزان را مطرح کرد که در چند سال گذشته بصورت مقطعی در وزارت بهداشت اجرا شد و اخیرا مثل اینکه وزارت بهداشت مجددا مصمم به اجرای این طرح در دبیرستانها میباشد که بنیاد از آن استقبال خواهد کرد.
و به هر میزان که وزارت بهداشت آمادگی داشته باشد بنیاد همکاری خواهد نمود. کار دیگری که برای پیشگیری انجام شده پیشنهاد آزمایش قبل از ازدواج است که خوشبختانه جای خود را در جامعه پیدا کرد،
واحدهای مشاورهای در وزارت بهداشت و دانشگاههای علوم پزشکی بهداشت و دانشگاههای علوم پزشکی و خیریهها میتوانند با تقویت این مراکز و پیگیری امور زوجهایی که هر دو ژن معیوب تالاسمی را دارند از تولد نوزاد تالاسمی ماژور جلوگیری بعمل آورند.
در مورد هموفیلی کار به این سادگی نیست، اما مشاوره نقش مهمی در راهنمایی زوجین و جوانان آماده ازدواج دارد.
در زمینه ی توسعه ی مراکز بیماریهای خاص بنیاد اعتقاد دارد بیماران خاص در هر کجا که هستند حق دارند با مراجعه به نزدیکترین مرکز خدمات پزشکی، اطلاعات لازم را دریافت نمایند. بنیاد آمادگی دارد در هر کجا که وزارت بهداشت مجوز توسعه و احداث مرکز بیماریهای خاص را میدهد، امکانات و تجهیزات مورد نیاز را تأمین نماید
و در این چند سال با همکاری وزارت بهداشت تاکنون دهها مرکز بیماریهای خاص تالاسمی، هموفیلی، کلیوی، دیابت و شیمی درمانی راهاندازی شده است. امروز در کرمان شاهد راهاندازی یک مرکز دیالیز در یک مجموعهی خدمات پزشکی به نام ثامنالحجج (ع) بودیم
که نیکوکاری به نام حاج آقا شمسنیا با جلب همکاری و مساعدت نیکوکاران منطقهی مرکز ارایهی خدمات به بیماران خاص را بصورت آبرومند ایجاد نموده است که بنیاد در تجهیز آن مساعدت لازم بعمل آورده است.
من در پایان عرایضم سه پیشنهاد دارم:
یکی اینکه سازمان اوقاف بودجهی مخصوص درمان بیماران بیبضاعت و بودجهی مخصوص کمک معیشتی خانوادههای کم بضاعت را با هماهنگی با وزارت بهداشت و بنیاد صرف درمان بیماران خاص بیبضاعت نماید.
دوم اینکه نیکوکارانی که مایل به احداث مرکز بیماریهای خاص در هر نقطهای از کشور میباشند
و یا هر بودجه ای را برای هر کار بهداشتی و درمانی می خواهند صرف کنند با بنیاد مشاوره نمایند، بنیاد این آمادگی را دارد که اطلاعات دقیق نیازها را در اختیار علاقمندان قرار دهد، باشد که از این راه بودجه ها هرز نرود و استفاده ی بهینه از آنها بشود،
سوم اینکه برای اشتغال بیماران خاص کاری مشابه سازمان بیمه انجام گیرد، آن سازمان، مرکزی در تهران، مشهد و یزد دائر نموده و آموزشهای فنی حرفهای به بیماران خاص و معلولین جسمی میدهد،
سازمان آموزشهای حرفهای و وزارت کار آن را پذیرفته و پروانه اشتغال میدهند و نمونهی آن کارگاههای خوداشتغالی در ضلع شمالی پارک لاله تهران است و این یکی از مهمترین خدماتی است که میتوان برای بیماران خاص انجام داد.
1. آقای حاج حسین داودی از استان آذربایجان شرقی.
2. سرکار خانم صدیقه ماهوری از استان آذربایجان شرقی.
3. سرکار خانم خاتون میرزایی از استان اصفهان.
4. آقای حاج یدالله بهرامی از استان اصفهان.
5. سرکار خانم عذرا کاظمصنایع از استان تهران.
6. آقای ابوالفضل شاهجعفری از استان تهران.
7. آقای اسماعیل فشمی از استان تهران.
8. آقای ابراهیم صادقی از استان سیستان و بلوچستان.
9. آقای سیدنورالدین مجتهدزاده از استان خوزستان.
10. آقای احمد داورزنی از استان خراسان.
11. آقای محمد فضیلت از استان کرمان.
12. سرکار خانم فاطمه خزایی از استان همدان.
13. آقای حسن بهاری از استان یزد.
14. آقای میرزا محمد امینیان ندوشن از استان یزد.
همچنین در این مراسم به 11 نفر از متولیان، اعضای هیأت امنای موقوفات، مدرسهسازان و نمایندگان مؤسسات خیریه بهداشتی - درمانی و غیردرمانی به شرح ذیل لوح تقدیر اعطا شد که به سفر حج عمره نیز مشرف خواهند شد:
1. آقای غلامرضا مردانی، واقف محترم 10 مدرسه.
2. نمایندهی مؤسسهی خیریه شهدای کربلا از شیراز.
3. نمایندهی مؤسسهی خیریهی حضرت امیرالمؤمنین (ع) از کرمانشاه.
4. نمایندهی درمانگاه خیریهی امام حسن مجتبی (ع) از تهران.
5. نمایندهی بیمارستان خیریهی موسی ابنجعفر (ع) از مشهد.
6. نمایندهی درمانگاه خیریهی شهدای مسجد جامع ضرابخانه از تهران.
7. آقای محمدرسول خراسانی متولی موقوفهی مرحوم محمدعلی از استان گلستان.
8. آقای سید عبدالکریم کازرونی متولی موقوفهی ثلث مرحوم حاج سید محمدرضا کازرونی از استان بوشهر.
9. آیت الله مروج متولی موقوفهی حوائجی از استان اردبیل.
10. نمایندهی هیأت امنای امامزاده زید ابنعلی (ع) از استان لرستان.
11. نمایندهی هیأت امنای امامزاده سید ابراهیم (ع) از استان زنجان.
قابل ذکر است در این مراسم علاوه بر موارد فوق از آقایان محمدباقر دانشنیا (واقف 4 باب مدرسه (، علیاکبر حاج بابا (واقف 7 باب مدرسه)، حسنعلی علیپور (واقف 50 باب مدرسه) و حاجیه خانم زمانی (واقف 4 باب مدرسه) تجلیل به عمل آمد.
همچنین از 30 مؤسسهی خیریه بهداشتی و درمانی به سبب خدمات گسترده به شرح زیر تکریم و تجلیل شد و لوح تقدیر توسط حجتالاسلام والمسلمین سید مهدی امامجمارانی و حجتالاسلام والمسلمین محمدعلی نظامزاده به آنان تقدیم گردید:
1. آقای حاج عباس جابرانصاری، بانی و مؤسس بیمارستان خیریه الغدیر در تهران.
2. آقای حاج علی شمسینیا، نمایندهی مرکز خیریهی بیماریهای خاص در کرمان.
3. دکتر منوچهر ارجمند، بانی و مؤسس بیمارستان خیریهی ارجمند در کرمان.
4. آقای حاج ماشاءالله دانشی، بانی بیمارستان خیریهی قلب و عروق حضرت جوادالائمه در مشهد.
5. هیأت امنای بیمارستان خیریهی حضرت آیت الله العظمی گلپایگانی (ره) در قم.
6. آقای عطا احمدی، بانی تعدادی از مراکز فرهنگی و بهداشتی در کرمان.
7. هیأت امنای بیمارستان خیریه امام زمان (عج) در مشهد.
8. هیأت امنای بیمارستان و درمانگاه خیریهی شهدای لرزاده در تهران.
9. هیأت امنای درمانگاه خیریهی حضرت سیدالشهدا (ع) در تهران.
10. هیأت امنای انجمن حمایت از جذامیان کشور.
11. هیأت امنای بیمارستان خیریهی سوم شعبان در تهران.
12. هیأت امنای درمانگاه خیریهی حضرت علی (ع) در تهران.
13. هیأت امنای مؤسسهی درمانی حضرت جوادالائمه (ع) در کرمان.
14. هیأت امنای بیمارستان خیریهی پیامبران در تهران.
15. هیأت امنای بیمارستان خیریهی گودرزی در یزد.
16. هیأت امنای بیمارستان خیریهی امام حسن عسگری (ع) در تهران.
17. هیأت امنای مرکز درمانی خیریهی مهدیه در همدان.
18. هیأت امنای مرکز درمانی خیریهی مهدیه در کرمانشاه.
19. هیأت امنای دارالشفا خیریهی آل محمد (ص) در قم.
20. هیأت امنای درمانگاه خیریهی شهید چمران در تهران.
21. هیأت امنای درمانگاه خیریه حاج عبدالوهاب تهرانی در تهران.
22. هیأت امنای درمانگاه خیریهی حاج والیالله در تهران.
23. هیأت امنای درمانگاه خیریهی مکتب الزهرا (ع) در تهران.
24. هیأت امنای بیمارستان خیریهی عسگریه در اصفهان.
25. هیأت امنای مرکز تشخیص خیریه در اصفهان.
26. هیأت امنای درمانگاه خیریهی رئوف در تهران.
27. هیأت امنای درمانگاه خیریهی امام جواد (ع) در تهران.
28. هیأت امنای درمانگاه خیریهی امام سجاد (ع) در تهران.
29. هیأت امنای درمانگاه خیریهی شهید عراقی در تهران.
30. هیأت امنای درمانگاه خیریهی شهید رضایی در تهران.
منبع:
میراث جاویدان
این مقاله در تاریخ 1403/5/20 بروز رسانی شده است
با حضور جمع کثیری از واقفان، متولیان، هیأتهای امنای مراکز خیریهی درمانی و غیر درمانی سراسر کشور، کارشناسان مسایل اجتماعی، مشاوران ریاست جمهوری، معاونان و مدیران کل وزارت بهداشت و درمان و دانشگاههای علوم پزشکی، سازمان بهزیستی کشور، سازمان تأمین اجتماعی، کمیتهی امداد امام برگزار گردید.
پس از تلاوت آیاتی از کلام الله مجید پیام جامع و ارزشمند ریاست محترم جمهوری اسلامی در ارتباط با »گسترش وقف و امور خیریه متناسب با نیازهای زمان و جلب اعتماد مردم به عنوان بهترین شیوه ی مشارکت همگانی« توسط حجت الاسلام والمسلمین امام جمارانی مشاور محترم رئیس جمهوری قرائت شد. آنگاه به ترتیب امام جمعهی کرمان، معاون سیاسی - امنیتی استانداری، نمایندهی ولی فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریه، وزیر بهداشت - درمان و آموزش پزشکی، رییس سازمان بهزیستی کشور و جمعی از اندیشمندان و مسؤولان اجرایی امور خیریه طی دو روز سخنان مبسوطی حول محور وقف و امور خیریه ایراد کردند.
ما در اینجا گزیدهای از مطالب ارایه شده را جهت اطلاع خوانندگان گرامی منتشر میکنیم و امیدواریم که مورد بهرهبرداری و استفادهی علاقمندان قرار گیرد.
متن پیام ریاست محترم جمهوری سید محمد خاتمی
بسم الله الرحمن الرحیم
سنت وقف در تاریخ پرافتخار اسلام منشأ آثار عمیق بوده و در دورانهایی از تاریخ، موقوفات، پشتوانهای ارزشمند در گسترش آیین، فرهنگ و دانش بوده است.
تعاون و تکامل گرچه ریشه در سرشت و فطرت آدمی دارد ولی در پرتو تابش آیین حیاتبخش و همه سو نگر اسلام به صورتی نو، متکامل، پویا و هدفمند عرضه شده است .
و این نیروی متراکم درونی در خدمت اهداف متعالی انسانی - الهی درآمده است. بیتردید سنت اسلامی وقف در میان تمامی عناوین نیکوکاری به دلیل ساختار ویژهی آن و شاکلهی نظاممند حقوقی واقتصادیش از موقعیتی ممتاز برخوردار است.
یکی از راهکارهای ممتاز جلب مشارکتهای مردمی در رفع معضلات اجتماعی و تأمین عدالت اجتماعی، توجه به سنت وقف است.سنت وقف در دورانهایی که جامعه و حکومت بصورت گستردهی کنونی نبوده است یا حکومتها مانع حضور و همبستگی مردم بوده ا ند.
یکیاز بهترین شیوه ها را در مشارکت مستقیم مردم در احیای ارزشهای معنوی و خدمت به جامعه عرضه داشته است. در دنیای امروز نیز این سنت نیکو میتواند دولت و ملت را در عرضهی خدمات مطلوب به جامعه یاری کند بیآنکه هزینهای را به بودجهی عمومی کشور تحمیل کند.
امید است شرکت کنندگان در همایش وقف و امور خیریه با تبادل نظر و استفاده از اندیشهها و تجربههای یکدیگر و کشف راهکارهای جدید خدمت رسانی با رویکرد دینی، فرهنگی و اجتماعی گامهای مؤثری در جهت رسیدگی به وضع محرومان، اشتغالزایی، بهداشت و درمان، احداث و نوسازی مراکز آموزشی، تأسیس و تجهیز کتابخانهها و تقویت پایههای دین و دانش و فرهنگ بردارند
و موجبات خشنودی پروردگار مهربان و شادی ارواح واقفان و بانیان خیر را فراهم سازند و با جلب اعتماد مردم هر روز شاهد وقفهای جدید منطبق با نیازهای روز جامعهی اسلامی و گسترش مراکز خیریهی فرهنگی، درمانی، خدماتی و رفاهی بیشتر در جای جای میهن اسلامی باشیم.
»... با توجه به امکانات بالقوه و بالفعل که در جامعهی اسلامی وجود دارد، ما باید بتوانیم مشارکت مردم و قشرهای مختلف را در ادارهی امور جامعه جلب کنیم تا همانطور که در گذشته انگیزه وقف وجود داشته است در جمهوری اسلامی نیز به مراتب این انگیزه قویتر باشد.
تشویق مردم به کارهای خیر و جلب مشارکتهای مردمی در صورتی که مقررات و ضوابط دست و پاگیر در این زمینه برداشته شود و با افرادی که نسبت به کارهای خیریه پیشقدم هستند،
در مراجعه به ارگانها و ادارات حسن برخورد شود و همچنین واقفان و بانیان خیریهها بدانند که موقوفهشان و عمل خیرشان به احسن وجه به مصرف تعیین شده خواهد رسید، رغبت عمومی نسبت به انجام اینگونه کارها افزایش خواهد یافت و در نتیجه مشارکت مردم در امور خیریه نیز گسترش پیدا خواهد کرد.
نعمتهای الهی هنگامی زایل میشود که ما شکر نعمتها را آنچنان که حق آن است بجا نیاوریم و یکی از راههای شکرگزاری همین صدقات، انفاق و انجام کارهای خیر و خدمت به مردم است.
آنچه محبت و دوستی مردم و جامعه را نسبت به انسان جلب میکند، سخاوت و بخشندگی است و هر چقدر انسان دارای این کرامتهای اخلاقی باشد، سیادت و آقایی و بزرگی او در نزد مردم بیشتر خواهد بود.
نقش مدیریت در اداره کارها بر هیچ کس پوشیده
نیست، اگر در همهی نهادها و ادارات مدیران کل از شایستگی لازم برخوردار باشند و اگر عزل و نصبها براساس معیارهای درست و صحیح انجام شود، از همهی امکانات نیز بخوبی استفاده خواهد شد و به اصطلاح مسأله بهرهوری به نحو احسن انجام میشود.
من در اینجا لازم میدانم از مدیریت اوقاف و امور خیریه در استان کرمان که تلاش زیادی در جهت حفظ و احیای موقوفات داشته است و همچنین از برگزار کنندگان همایش سراسری وقف و امور خیریه تقدیر و تشکر کنم«.
»... استان کرمان با داشتن بیش از یک چهارم از باغات کشور و با همهی تواناییها و استعداد بالقوه و بالفعل خود حرف برای گفتن بسیار دارد.
در سطح استان کرمان 2200 موقوفه داریم که شامل 25000 رقبه وقفی میشود و نزدیک به چهار پنجم شهر کرمان جزء موقوفات است ولی در عین حال جمع درآمد وقفیات استان سالانه به یک و نیم میلیارد تومان نمیرسد و این نشان میدهد که ما در حفظ و احیای موقوفات هنوز راه زیادی در پیش داریم.
تعداد 27 درمانگاه و بیمارستان خیریه در استان کرمان وجود دارد که بعضی از آنها مانند بیمارستان نوریه با سابقهای یک صد ساله و یا بیمارستانهای رازی و ارجمندی با سابقهای 60 یا 70 ساله از اهمیت بالایی برخوردار هستند.
همچنین باید از مرکز درمان خیریهی ثامن الحجج (ع) در کرمان به عنوان یکی از الگوهای خوب مشارکت مردمی در امور خیریه نام ببرم. امیدوارم که برگزاری این همایش در استان کرمان، آثار مبارک و میمونی را به همراه داشته باشد و روز به روز شاهد بهرهوری هر چه بیشتر از این مجموعههای خیریه باشیم«.
حجت الاسلام والمسلمین آقای نظامزاده نمایندهی ولی فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریه
»ابتدا از شرکت کنندگان در این همایش بالاخص وزیر بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، علماء و روحانیون، هیأت امناء و گردانندگان مؤسسات خیریه بهداشتی،درمانی و دیگر واقفان و متولیان موقوفات و بقاع متبرکه تقدیر و تشکر میکنم.
وقف ریشه در فطرت و سرشت پاک هر انسانی دارد و بر همین اساس سابقه وقف به دورانهای تاریخی بسیار دور بر میگردد ولی با ظهور دین اسلام، وقف به عنوان یک حکم امضایی مورد تأیید اسلام و پیغمبر اکرم (ص) قرار گرفت و به عنوان یک نهاد بالنده و متکثر در خدمت مکتب، فرهنگ، انسان و آحاد جامعهی اسلامی قرار گرفت.
نمونه هایی از موقوفات در ادوار مختلف اسلامی از جمله بیمارستان موقوفه ابنتولون در قرن سوم هجری
در مصر، بیمارستان عضدی در قرن چهار در بغداد و دانشکدهی پزشکی و بیمارستان موقوفه ربع رشیدی در قرن هشتم هجری در تبریز، نشانهی توجه مسلمین به امر بهداشت و درمان میباشد.
مسلمانان در 1000 سال قبل اولین بیمارستان و دانشگاه پزشکی را در اندلس (اسپانیای فعلی) پایهگذاری کردند و همهی اینها بهترین گواه بر اهتمام همیشگی مسلمانان در ادوار گذشته نسبت به وقف و انجام کارهای خیریه بوده است که آثار و برکات آن هنوز در جای جای سرزمینهای اسلامی باقی است.
در هر زمانی نابسامانیهای اجتماعی وجود دارد و تنها دولتها قادر نیستند که همهی مشکلات را برطرف کنند و بسیاری از مواقع مشارکت عمومی و جلب کمکهای مردمی راه حل اساسی بشمار میرود.
و ما در جمهوری اسلامی با این معنا بخوبی آشنا هستیم و بارها دیدیم که حمایتها و حضور مردم چگونه اعجاز میکند، در جنگ و دفاع هشت ساله ملت ایران و در سازندگی میهن اسلامی همواره مشارکتهای مردمی و پشتیبانیهای مردم نقش اساسی و تعیین کننده داشته است.
در سطح ایران 95000 موقوفه داریم، بخش عظیمی از این موقوفات مربوط به سالهای دور است که مصارف مختلف از قبیل تعمیر و نگهداری مساجد، کمک به فقرا و مستمندان، برگزاری مجالس سوگواری حضرت خامس آل عبا و دیگر ائمه معصومین علیهمالسلام،
بهداشت و درمان و درمانگاههای وقفی، نشر معارف اسلامی، ادارهی ایتام و خانوادههای بیسرپرست، کمک به طلاب و اهل علم و تأسیس مدارس علمیه و دارالحکمهها و بسیاری از نیازهای دیگر جامعه اسلامی اختصاص یافته است.
البته در سالهای اخیر زمینههای زیادی برای حضور مردم در کارهای خیریه و اوقاف پدید آمده است ولی آنچه که مهم است و در پیام رییس جمهوری نیز مطرح شده است اعتمادسازی و جهتدهی در امر وقف است تا موقوفات جدید متناسب با نیازهای زمان باشد.
بطور مثال هم اکنون مشکل ازدواج جوانان، تورم، اعتیاد، بیکاری و کمبود خوابگاههای دانشجویی از جمله مواردی هستند که افراد خیر مناسب است دولت را در رفع این مشکلات یاری کنند.
اگر مردم به مسؤولان اعتماد داشته باشند و نهادهایی مانند سازمان اوقاف و متولیان را امین و با کفایت در ادارهی موقوفات بدانند، طبعا گرایش بیشتری به وقف و تأسیس مراکز خیریه خواهند داشت و در رفع نیازهای جامعه تشریک مساعی بیشتری خواهند نمود.
یکی از وجوه جلب اعتماد مردم آن است که متولیان و متصدیان امر وقف نهایت سعی خود را داشته باشند تا نیت واقفان در حریم وقف محترم شمرده شود و در ادارهی موقوفات و انجام نیت واقف از هیچ تلاشی فروگذاری نکنند.
وقفهای جدید باید سعی شود منطبق با نیازهای روز باشد و واقفان محترم سعی نمایند موقوفات خود را در قالب وقف شرعی و طی مراحل قانونی به انجام رسانند تا دوام و حفظ و حراست از موقوفه و نظارت بر انجام نیات واقفان از طریق این سازمان عملی باشد.
هم اکنون هفت صد هزار رقبه وقفی در کشور وجود دارد، بعضی از این موقوفات مانند بیمارستان حضرت آیت الله العظمی گلپایگانی (ره) از مراکزی است که پناهگاه مردم و بیماران محسوب شده؛ بطوری که فقط در سال گذشته براساس آمار ارایه شده تعداد 448,803 نفر به این مرکز درمانی مراجعه داشته اند.
امیدوارم با هدایت صحیح کمکهای مردمی و با همت و تلاش مسؤولان با کفایت، بسیاری از مشکلات و کمبودهای جامعهی اسلامی از طریق وقف مرتفع گردد«.
دکتر فرهادی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
»گردهمایی امروز شما همایش عاطفهها و نموداری از عواطف و احساسات عالی بشری و تجلی مهرورزی و صفاست.
شما انسانهای پاک نهاد و مؤمن که گروه خیریهها و واقفان را تشکیل میدهید با تحمل شدائد و مشقات زیاد تلاش در تأمین سلامت و رفاه و آسایش دیگران دارید و شما بزرگان قطعا تنها به خاطر خود زندگی نمیکنید بلکه پناهی برای دردمندان و گرفتاران میباشید. تفکر واقفان و خیراندیشان از دو منظر و دیدگاه قابل بررسی و بحث است.
دیدگاه اول بر این اصل استوار است که تأمین سلامت فکری و جسمی هر فرد در گرو سلامتی روح و روان کل جامعه است و بخصوص در مورد بیماریها حذف بیماری منوط به برطرف کردن عوامل بیماریزا میباشد و بدین لحاظ اهتمام خیراندیشان بر احداث فضاهای بهداشتی درمانی متمرکز گردیده است.
در اینجاست که سازمان بهداشت جهانی برای ریشهکن کردن بیماریهای واگیر اصل مشارکت عمومی مردم را لازم میداند.
مؤسسات و موقوفات اثرات ثمربخش خود را در عرصهی خدمات پزشکی به دو شیوه نمودار ساخته اند.
1. ارایهی خدمات بهداشتی و درمانی به عنوان ثمره فوری از اقدام به وقف و مشارکت در امور خیر.
2. بیمارستانهای خیریه و موقوفه علاوه بر تدارک بهداشت و درمان به دانشکدههای پزشکی تبدیل شده و آموزش و تربیت پزشکان و پیراپزشکان را به عهده گرفتند.
از آنجا که دانش پزشکی پیشرفته امروزی مرهون خدمات برجستهی پزشکان متفکر مسلمان در دوران تمدن طلایی اسلام بوده و از طرف دیگر این موقوفات و مؤسسات خیریه بودند که در آن زمان منابع تأمین کننده هزینه لازم برای این حرکت بزرگ گردیدند بخوبی مبرهن میشود.
که پزشکی غرورآفرین فعلی پایههایی بر دوش موقوفات بهداشتی - درمانی دارد. از کل خدمات بیشمار مسلمانان به دانش پزشکی با استفاده از ابزارهای وقفی و خیریه به چند مورد مختصر اشارهیی میکنم:
1. مدارس موقوفهی بخارا بخصوص دانشکدهی پزشکی بنیسعد از جمله موقوفاتی هستند که علم پزشکی قویا مرهون آنها میباشد زیرا که نابغهی بزرگ شرق فیلسوف بزرگ ایرانی حکیم ابوعلی سینا در دامان این موقوفات پرورش یافته است.
2. مخارج کرسیهای پزشکی در قرطبه توسط موقوفات تأمین میشد و دکتر سیدنی فیشر دانشمند انگلیسی این مرکز را نخستین دانشکدهی پزشکی اروپا میداند و اخیرا دکتر گارسیا رییس فعلی کالج پزشکان کوردوبا یعنی همان مرکز قبلی در مصاحبه با رادیو دولتی آن کشور منصفانه اعلام کرد که باید اعتراف کنیم که نخستین کالج پزشکی اروپا را مسلمانان ایجاد کردند.
طی قرن اخیر دهها بیمارستان و درمانگاه در سراسر مملکت ایجاد شده و در اختیار بخش دولتی قرار داده شدند که امروزه مراکز پزشکی بسیار مهم و آبرومندی هستند و دانشگاههای علوم پزشکی برای آموزش از آنها استفاده میکنند نمونه اینها بیمارستان مرحوم نمازی و مرحوم خلیلی در شیراز و بیمارستانهای فیروزآبادی، امیرالمؤمنین و نظایر اینها در تهران می باشد.
در گذشته و بخصوص قبل از انقلاب اسلامی عمده مشارکتها در امر بهداشت و درمان احداث فضاهای درمانی و واگذاری به دولت بود. پس از انقلاب اسلامی شور و شعف مردم برای مساعدت به دولت مانند سایر بخشها در امور بهداشت و درمان بسیار چشمگیر و درخور ستایش بوده است.
این مشارکتها علاوه بر سرمایه گذاری مردمی به شکلی درآمده که نیکوکاران عزیز در قالب هیأتهای امنا به احداث و تکمیل فضاهای بهداشتی درمانی و تجهیز و راهاندازی و اداره کردن آنها به هدایت دانشگاههای علوم پزشکی اقدام کرده اند .
این پدیده گرانقدر انقلاب مورد توجه مسؤولان نظام مقدس جمهوری اسلامی قرار گرفته و قانونگذار در مادهی 10 قانون تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواستار ایجاد تسهیلات لازم جهت جذب مشارکتهای مردمی گردید
و اخیرا این وزارتخانه آییننامهی ایجاد این گونه مراکز را به دانشگاههای علوم پزشکی ابلاغ کرده است.
براساس گزارش دفتر خدمات خیریهی بهداشتی - درمانی در حال حاضر 64 بیمارستان خیریه با حدود 11000 تخت بیمارستانی با اخذ مجوز لازم و پروانهی تأسیس احداث و تجهیز گردیده و اکثر آنها سالها به ارایهی خدمات مشغولند. علاوه بر آن حدود 340 مرکز بهداشتی - درمانی سرپایی و مراکز تشخیصی خدمات خود را تقدیم عموم بیماران بویژه نیازمندان می
کنند.
براساس همین گزارش اکثر این مراکز خدمات بهداشتی رایگان شبیه بخشهای دولتی ارایه میدهند و افراد نیکوکار در سالهای اخیر با هدایت دفتر موفق به ساختن خانههای بهداشت در نقاط محروم میهن اسلامی گردیدهاند.
علاوه بر اینها افراد خیر در ترکیب هیأت امنای بیمارستانهای دانشگاهی مددکار مستقیم واحدهای دولتی میباشند. بدینگونه با یک امعان نظر دقیق میتوان عظمت مشارکت مردم و مساعدت مؤثر آنان به بخش عمومی را درک نمود.
اینان با درک مشکلات کاملا ملموس در درمان بیماران بخصوص افراد بیبضاعت و ناتوان طی یک اقدام مشترک با مسؤولان دانشگاهی یکی از بهترین شیوهها را برای از بین بردن تنگناهای درمان به نمایش گذاشته و از فشار و سنگینی هزینه های درمان به بخش دولتی بطور محسوسی کاستهاند.
در مقطع حساس کنونی به دلیل درک این مسؤولیت مشترک مردم و دولت و امکان همدلی و هماهنگی متناسب بر اهداف خدمات خیریه ایجاب میکند که با تفاهم کافی که نیاز به ثمر نشاندن اهداف متعالیتر است
بکوشیم گامهای مؤثرتری برداشته شود و با هدایت دفتر هماهنگ کننده خیریهها انگیزههای مشارکت مردم به سوی نیازهای واقعی جامعه هدایت شود تا از اتلاف سرمایههای خیریه جلوگیری به عمل آید. از طرفی مسؤولان محترم دولتی با بررسیها و اطلاعات علمی سنجیده نیاز واقعی را در اختیار دفتر خدمات خیریه قرار دهند و دفتر نیز با اقدام ظریف تفکرات خیریه را سمت و سویی بخشد که رافع مشکلات حاد باشد.
اینجانب به عنوان مسؤول بهداشت و درمان مملکت دست شما عزیزان خدمتگزار که با صفای باطن زلال محبت خویش را نثار هممیهنان گرفتار میکنید به گرمی میفشارم و به عموم همکاران عزیزم در دانشگاههای علوم پزشکی توصیه میکنم.
این معدن گرانبها را که دلهای مشتاق خدمت و انگیزههای لطیف مشارکت مردمی است با سعهی صدر و لطافت استخراج نمایند و مشکلات دست و پاگیر از سر راه مردم برگیرند تا دلگرمی و علاقهمندی آنان فزونی گیرد«.
ضمن اظهار تشکر و قدردانی از مقام محترم وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی که با قبول رنج سفر امروز در جمع هیأت امنای مراکز بهداشتی - درمانی و بیمارستانهای خیریه حضور یافتند و موجب تشویق و ترغیب نیکوکاران در جهت گسترش دامنه فعالیتشان گشتند،
برای شناخت بیشتر از تفکر وزیر دانشمند و بزرگوار اشاره میکنم به پینوشت نامهای که رییس هیأت مدیره جامعه درمانگاههای استان خراسان تقدیم حضورشان کرده و از مشکلاتی که در امر داروخانه مراکز درمانی آن استان ایجاد شده گلایه داشته اند، مقام محترم وزارت مرقوم فرموده اند: »
هیچکس حق ندارد خیریههای بهداشتی - درمانی را اذیت کند بخصوص که این مراکز به زایرین حضرت ثامن الائمه خدمت میکنند.« بنابراین در چنین جمعی صمیمی پارهای از مسایل و مشکلات مراکز خیریه درمانی را به سمع ایشان میرسانیم.
قبل از هر چیز به این مطلب مهم توجه عموم شرکت کنندگان عزیز را جلب میکنم که خدمات خیریه درمانی بایستی از بالاترین کیفیت برخوردار باشد و نیز توجه داشته باشیم که اینگونه خدمات بایستی در درجهی اول به نیازمندان عزیز تقدیم شود.
اینک به مواردی از تنگناهای موجود سر راه افراد خیر اشاره میکنم:
1. اشکال فاصله مراکز خیریه با سایر مراکز؛ بر اساس آییننامهای که سالها قبل از انقلاب تهیه شده فاصله درمانگاهها بایستی 400 متر باشد و امروزه در بعضی جاها دانشگاههای علوم پزشکی در احداث مرکز خیریه ایراد میگیرند و در نتیجه از امر خیر جلوگیری میشود
در حالیکه پیدایش درمانگاههای خیریه عمدتا یک پدیده بعد از انقلاب است یک آییننامه نظام قدیمی نمیتواند مانع خدمات رسانی به محرومین گردد، از این گذشته درمانگاه خیریه در نزدیکی یک مرکز خصوصی دو ثمره شخصی دارد
اولا باعث تعدیل در نرخ خدمات بخش خصوصی میشود
و ثانیا خود مرکز بایستی از نظر کیفیت خدمات خود را ارتقاء بخشد، بعلاوه گسترش مراکز درمانی خیریه باعث جذب تعداد کثیری از فارغالتحصیلان و پزشکان جوان میشود که این خود نیز یکی از مشکلات وزارت بهداشت است.
2. سقف گذاری برای مراجعان بیمه خدمات درمانی در بعضی از استانها که فیالمثل به فلان درمانگاه در هر ماه بایستی به تعدادی مشخص بیمار مراجعه کند، صرفنظر از اینکه بیماران به این شیوه از حق انتخاب پزشک محروم میشوند، اما اجراء آن هم برای مراکز مشکلاتی میآفریند که پس از چند روزی که از هر ماه گذشت، دیگر نمیتوانند بیماران بیمه را بپذیرند.
3. مشکل عقد قرارداد سازمان خدمات درمانی تأمین اجتماعی که در دو سال گذشته انجام نگرفته که با عنایت مسؤولان جدید امیدواریم این مهم نیز برطرف شود.
4. مشکل داروخانه در درمانگاههای خیریه که علیرغم ابلاغ آییننامه جدید تأسیس داروخانه و تبصره ذیل مادهی 26 آن متأسفانه دانشگاههای علوم پزشکی اقدامی در این مورد بعمل نمیآورند. و اکثرا اظهار میدارند که داروخانه را به پزشک داروسازی که مجوز دارد واگذار کنید و این امر مغایر اصول کلی خیریه است که سرمایه گذاری خصوصی را در بخشی خیریه نقض غرض اصلی بحساب میآورد.
امیدواریم مقام محترم وزارت نمایندهای از خودشان در مجمع خیریهها داشته باشند و با دستور خودشان که در سخنرانی امیدبخش و جامع ایراد شد بیاری خداوند متعال راه برای گسترش انگیزه مشارکت مردمی هر چه بیشتر باز کرده و مردم و دولت در کنار یکدیگر مشکلات درمان مملکت را از میان بردارند.
دکتر صلاحالدین دلشاد،فوق تخصص جراحی کودکان و عضو هیأت علمی دانشگاه
»جای بسی خوشحالی است که در دههی اخیر رشد خیریههای بهداشتی - درمانی به حد قابل توجهی رسیده است. در بین مراکز درمانگاهی و بیمارستانی خیریه بیمارستانهای فوق تخصصی خیریه همانند نگینی درخشندگی و جلوهی خاصی پیدا کرده است.
باز هم جای بسی خوشحالی است که بیتوجهی مطلق به خیریهها در سالهای گذشته جای خود را به برنامهریزی در سالهای اخیر داده و توجه خاص مسؤولان عالیقدر را به خود جلب نموده است. بسیار خوشحالیم که تا سال 75 در آمار کشور نامی از خیریههای بهداشتی - درمانی وجود نداشت ولی در آمار سال 77 کلمهی خیریه و اوقاف در لیست آمار جایگاه پیدا کرده است.
در کتاب تازههای آمار زمستان 77 که توسط مرکز آمار ایران منتشر شده است آمده است: جمع کل تختهای بیمارستانی در سراسر کشور 96148 تخته میباشد و در سه ستون تقسیمبندی شده است.
در ستون اول آمار تختهای بیمارستانهای وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به تعداد 70158 و در ستون دوم تختهای بیمارستانهای خصوصی به تعداد 9576 و در ستون سوم تختهای سایر مراکز به تعداد 16414 قید شده است.
در هامش همین صفحه در توضیح »سایر« آمده است: شامل انجمن خیریه، تأمین اجتماعی، اوقاف و غیره، علت خوشحالی ما این است که در کتاب آمار سال 75 مرکز آمار ایران که تختهای بیمارستانی کشور باز هم در سه ستون تقسیمبندی شده بود، در توضیح کلمه »سایر« آمده بود: تأمین اجتماعی اوقاف و غیره و نامی از خیریهها وجود نداشت.
در حال حاضر یازده هزار تخت بیمارستانی متعلق به خیریهها در سراسر کشور وجود دارد در حالیکه در آمار سال 65 تعداد این تختها فقط دو هزار عدد بوده است. یعنی بیش از 400% رشد نموده است
و این نشاندهنده رشد سریع و قابل توجه خیریهها در مقایسه با سایر تختهای بیمارستانی و بخصوص بخش دولتی که در سال 65 حدود شصت هزار بوده است و در حال حاضر به 70158 رسیده است که رشدی معادل 12% داشته است.
این تحول و رشد در خیریهها در شرایطی است که بسیاری از مقررات دست و پاگیر هنوز وجود دارد و قوانین تسهیل کننده و راهگشای کار خیر برای افراد نیکوکار تدوین نشده است که اگر چنین اتفاق بیفتد و برخی از قوانین مورد اجرا در بعضی از کشورها نظیر معافیت از مالیات به میزان سرمایه گذاری در کارهای خیر را میداشتیم،
شکوفایی خیریهها در کشورمان زیباترین جلوه مشارکت مردمی را به جهانیان عرضه میکرد و اعتماد مردم به مسؤولان و همکاری آنان در حل معضلات اجتماعی و اقتصادی چند برابر میشد و از آنجائیکه یکی از شاخصهای مهم رشد جوامع بشری از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت رشد تشکلهای مردمی (غیردولتی) (NGO= Non Government Organisation) میباشد، رشد جامعهی ما دیده جهانیان را خیره میکرد.
حال مراکز درمانی در سه بخش دولتی، خصوصی و خیریه را در ابعاد مختلف، بررسی میکنیم:
1. انگیزه: در بخش دولتی برنامهریزی کلان توسط وزارتخانه و به میزان بودجه مصوب و تا حدود زیادی براساس نیازهای مناطق صورت میگیرد. بیتردید نقش نمایندگان مجلس و تأثیرگذاری آنان در تعیین اولویتها بر کسی پوشیده نیست چه در جهت کسب حمایت منتخبین خود سعی میکنند
امکانات دولتی را به منطقه خود گسیل دهند. در بخش خصوصی سرمایه گذاران و وامهای بانکها نقش ایفا میکنند. در حالیکه در بخش خیریه انگیزه کمک به همنوعان و کسب رضای حق تعالی و تقرب به اهل بیت علیهمالسلام و در یک کلام تجلی روح همکاری و کمک به نیازمندان که در فطرت انسانها نهادینه شده است
و از فطرت الهی سرچشمه میگیرد عامل اصلی میباشد. در بسیاری از خیریههای بهداشتی - درمانی کشور شاهد شاخههای مختلف خیر در کنار مراکز درمانی شامل صندوق قرضالحسنه، حمایت از ایتام، کمک به ازدواج، پوشش مالی نیازمندان و غیره وجود دارد که در هر شهری از شهرهای کشورمان نمونههای زیادی از این مجموعهها بچشم میخورد.
2. میزان خدمات: این امر در بخش دولتی همیشه به میزان بودجه مصوب و امکانات تعبیه شده میباشد و در صورت عدم جایگزینی امکانات مستهلک چه بسا ممکن است شاهد کاهش خدمات نیز باشیم.
در بخش خصوصی میزان خدمات به میزان سرمایه مرکز از یک سو و دریافتی از مراجعان از سوی دیگر بستگی دارد.
در حالیکه در بخش خیریه بعلت استقبال نیکوکاران و همکاری همه جانبه آنان خدمات محدودیت ندارد و همیشه روزافزون است. مراکزی که به عنوان یک درمانگاه خیریه کارش را شروع کرده بود پس از زمان کوتاهی به عنوان یک بیمارستان مجهز تخصصی در خدمت مردم قرار میگیرد.
3. نحوهی خدمات: در مراکز دولتی احساس غالب پرسنل این است که در مقابل حقوق دریافتی موظف به ارایه یک سری خدمات هستند و از بعد مدیریتی در مراکزی که خاص بیمه شدگان میباشد حالتی دارد که خود را موظف به ارایه خدمات در مقابل قراردادهای منعقده میبینند.
در بیمارستانهای آموزشی علیرغم اینکه اکثر خدمات درمانی کشور را به دوش دارند و پیچیدهترین درمانها در آنها صورت میگیرد ولی به علت غالب بودن طبع آموزش بیمار ابتدا در اختیار دانشجو و رزیدنت است
تا پس از معاینههای پی در پی دانش پژوهان، متخصصان مربوطه حضور پیدا کرده دستور نهایی را برای درمان میدهند این برهه زمانی گاه به ساعتها میانجامد، در حالیکه در بخش خصوصی بیمار مستقیما توسط پزشک معالج ویزیت و درمان میشود. اما برخورداری از این نعمت برای هر کس میسر نمیباشد مگر اینکه توان پرداخت هزینههای کلان آن را داشته باشد.
در مراکز خیریه خدمات درمانی و تشخیصی به قیمت بسیار ارزان ارایه میشود که با توجه به بخشنامههای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حداکثر به قیمت خدمات دولتی بوده و علیرغم امکانات و کیفیت بسیار خوب در اکثر مراکز خیریه، آنچه که دیده میشود تعرفه اکثرا نصف دولتی و یا کمتر از آن است و برای افراد کم بضاعت و بیبضاعت تا حد رایگان تقلیل مییابد.
4. رشد مراکز درمانی: با توجه به آمار ارایه شده در مطلع این مقاله رشد خیریهها در طول زمان 1365 تا 1377 به میزان بیش از 400% در مقایسه با بخش دولتی که حدود 12% بوده و یا بخش خصوصی که کمتر از بخش دولتی میباشد .
نشاندهنده این واقعیت است که افراد خیر علیرغم همه تنگناهای اقتصادی حاضرند بدون هیچ چشم داشتی جز رضای خالق منان سرمایههای عظیم خود را در جهت رشد و شکوفایی خیریهها بکار بگیرند تا ضمن کمک به مردم بار سنگینی از دوش دولت بردارند.
5. بارمالی: مؤسسات دولتی کاملا با بودجه دولتی تأسیس و تجهیز میشوند و در بسیاری از موارد بخشهای دولتی با کمک افراد خیر تأسیس، تکمیل و یا تجهیز میگردند.
معمولا تأمین بودجه مراکز درمانی دولتی منوط به درآمد دولت بوده که با توجه به نوسانات بودجه بسیاری از برنامههای درمانی تحت تأثیر آن قرار گرفته و در زمان مقرر عملی نمیگردند و با تأخیرهای ممتد تحقق مییابند در بخش خصوصی علاوه بر سرمایههای مؤسسان از وامهای بانکی استفاده میشود در حالیکه در خیریهها بار مالی برای دولت در حد صفر می باشد.
6. تأثیرگذاری فرهنگی: معمولا برخورد افراد شاغل با مراجعان و بیماران میتواند در اثرگذاری فرهنگی نقش ویژهای داشته باشد. در نظام جمهوری اسلامی پرورش روح خداشناسی و عواطف انسانی و کمک به همنوعان میبایست جزو اهداف هر نوع خدمات باشد.
این حالت در بخشهای درمانی دولتی زیاد محسوس نیست مگر اینکه افراد با انگیزه های شخصی و اعتقادی از خود ابراز نمایند که معمولا بسیار کم است.
در بخش خصوصی اثر فرهنگی معمولا وجود ندارد و حتی ممکن است در برخی مراکز اثرات منفی دیده شود در حالی که در مراکز درمانی خیریه با توجه به انگیزههای موجود در مؤسسان و کارکنان آن که علاوه بر ارایه ی خدمات درمانی معمولا بخشهایی همچون قرض الحسنه، کمک به ایتام و افراد بیسرپرست و فعالیتهای فرهنگی - مذهبی دیگر نیز دیده میشود، اثرات بسیار مطلوب فرهنگی بر مراجعان میگذارد چه بسا در صورت رشد و شکوفایی خیریهها امکان ریشهکن نمودن بسیاری از معضلات جامعه همچون اعتیاد و بیکاری میسر خواهد بود.
7. درصد اشغال تخت: براساس آمار رسمی موجود متوسط میزان اشغال تخت در بیمارستانهای دولتی کشور حدود 55% است این رقم در بخش خصوصی حدود 70% و در خیریهها نزدیک 100% می باشد.
با توجه به این حقیقت جا دارد به جایگاه خیریهها بطور اعم و بهداشتی - درمانی بطور اخص توجه نمود و راههای گسترش هر چه بیشتر آنها و دسترسی افراد خیر به اهداف نیک خود از یک سو و دسترسی مردم به این خدمات شایسته و ارزان از سوی دیگر فراهم شود.
برای تحقق این هدف لزوم تشکیل سازمان و یا بنیاد خیریههای بهداشتی - درمانی بعنوان یکی از شاخههای مدیریتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ضروری به نظر میرسد
تا دفاتر خیریههای بهداشتی - درمانی در سراسر استانها همانند تهران راهاندازی گردند و ارتباط تنگاتنگ این مدیریت و دفاتر با سازمان اوقاف و امور خیریه و ادارات تابعه آن در استانها هدایت و تسهیل کنندهی کار افراد خیر و نیکوکار در این زمینهها گردند.
در قطعنامهی همایش خیریههای بهداشتی و درمانی سراسر کشور که در خردادماه سال 77 در مشهد مقدس و همچنین در قطعنامه سومین همایش در شهر شیراز نیز از مقام محترم وزات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درخواست شده بود.
در جهت تحقق مادهی 10 قانون تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مصوب سال 65 مبنی بر تشکیل سازمان و یا بنیاد خیریه در آن وزارتخانه جامهی عمل بپوشانند.
علیرغم تلاش چشمگیر وزارتخانه در حل معضلات خیریهها با دستورالعملهای مقطعی معاونت محترم درمان و دارو، بعلت نبودن اعتقاد و انگیزه کافی در برخی مدیران ردهای پائینتر متأسفانه اثر آنچنانی نداشته است.
در همایش خرداد ماه 79 در شهر کرمان باز هم این خواسته تکرار شده است که امیدوارم با توجه به حضور مقام محترم وزارت و ایراد سخنرانی، شاهد رشد خیریهها از خلال مقالات و آمار ارایه شده، این بار شاهد تحقق این خواسته باشیم«.
آیت الله عمید زنجانی
»بررسی مسؤولیتهای دولت در زمینهی مسایلی که امروز مراکز خیریه کشور درگیر آن هستند و نقد عملکرد مسؤولان و سازمانهای دولتی که به نحوی با این مراکز در ارتباط هستند،
هر چند میتواند در یافتن راه حلهای مشکلات، مفید و راهگشا باشد، لکن ما همه میدانیم که نه تنها امکانات دولتی محدود است، بلکه کثرت و سنگینی مسایل و وظایف مراکز دولتی مربوطه ما را بر آن میدارد به جای انتظار دریافت امکانات و مساعدتهای دولتی باید در اندیشه رفع مشکلات دولتی و بر دوش گرفتن برخی از آنها باشیم.
مسؤولیت دولت در شرایط غیرفعال بودن مراکز خیریه، خود بحث سیاسی و حقوقی مفصلی را میطلبد که مجالی در این فرصت به پرداختن آن نیست. همچنین پرداختن به »انتقاد از خود« و بررسی نقطه ضعفهای متعددی که مراکز خیریه با آنها دست به گریبان میباشند و همین نقطه ضعفها موجب بروز بخش قابل توجهی از مشکلات نیز محسوب میشود،
هر چند راهحلی برای از میان بردن موانع و مشکلات میباشد، لکن در بررسی نهایی به این نتیجه میرسیم که در پایان این راه هم - اگر پیموده شود - باز مراکز خیریههای بهداشتی و درمانی با مشکلات عدیدهیی مواجه هستند.
در این میان توسعه مراکز خیریه بطور منطبق با مقررات و همسو با ضوابط ضروری خود بتدریج در حل بخشی از مشکلات مؤثر خواهد بود، زیرا مشکلات مراکز خیریه بهداشتی و درمانی را به سه دسته میتوان تقسیم نمود:
الف. کمبود وسایل و تجهیزات که بالاخره به کمبود امکانات مادی و سرمایههای زیربنایی مراکز خیریه باز میگردد، بدیهی است با توسعهی مراکز خیریه، بویژه توسعه به مفهوم کیفی بتدریج میتوان از این مشکل گذشت.
ب. موانع و مشکلاتی که با اعمال ضوابط و مقررات دولتی در انجام وظایف مراکز خیریه توسط مسؤولان دولتی بر سر راه فعالیتهای این مراکز به وجود میآید که گاه از آنها به مقررات دست و پاگیر تعبیر میشود.
راهحل این نوع مشکلات، شکستن ضوابط و زیرپا گذاردن مقررات نیست، زیرا گاه این ضوابط در راستای بهینهسازی اهداف و فعالیتهای خیریهها میباشد. راهحل صحیح آن است که با مطالعه ی دقیق و کارشناسی حساب شده، ضوابط و مقررات تعدیل شود .
و بدینوسیله هم فعالیتهای مراکز خیریه منطبق با ضوابط اسلامی و موازین علمی باشد و هم از دست و پاگیری این مقررات کاسته شود. بیگمان مقررات حاکم باید متناسب با شرایط و امکانات موجود باشد و همهی استانداردها با پیشرفتهای علمی شکسته و با روی کار آمدن تکنولوژی جدید، همهی تازهها کهنه و غیراستاندارد تلقی میشود.
ج. نارضایتی مردم از مراکز خیریه که بخاطر برداشت عمومی از مفهوم خیریه بر این مراکز سایه افکنده و یک مشکل دو لبه به وجود آورده، در تحلیل نهایی به یکی از دو نوع مشکل الف و ب باز میگردد و شاید توسعهی مراکز خیریه به نوعی در حل این نوع مشکلات مفید و مؤثر باشد.
برای توسعهی مراکز خیریه که به نوعی نمایانگر نهادهای مردمی و نمادی از مشارکت و خصیصهی جامعهی دینی میباشد، ناگزیریم از نهادهای موجود در فرهنگ دینی خود استفاده نماییم، شاید شیعه در این فرهنگ پیشگامترین مذاهب باشد، زیرا ریشههای عمیق این توسعه را در تعالیم اهل بیت (ع) میتوانیم مشاهده نماییم.
امام علی (ع) نخستین بنیانگذار وقف و صدقات در تاریخ اسلام است و درآمدهای امام از این رهگذر بطوری که برخی از مورخان ذکر کردهاند، اعجاب انگیز است.
توسعهی نهاد وقف، سرمایههای عمومی را در جامعه توسعه و نقاط کور جامعه و بحرانهای اقتصادی و فرهنگی را میپوشاند، لکن مشروط بر آنکه از گذر و تنگنای برآمده از گذشته تلخ وقف بگذریم و پیرایههای منفی آن را بزداییم.
یکی از راهکارهای این گذر، نهادینه کردن وقف در بطن تعاون امکانپذیر است. آنچه که امروز از شکل و محتوای تعاون داریم در حقیقت نوعی شرکت سهامی با کاهش سود است،
در حالی که تعاون براساس وقف میتواند فک سرمایه و موجب کاهش تورم و انحصار و تملک اختصاصی و توسعهی منافع حاصل از آن باشد و سرمایهها را به جای آنکه در خدمت اشخاص و مالکان باشد در خدمت جامعه قرار دهد.
همچنین توسعهی مراکز خیریه که خود راهحلی برای رفع مشکلات آنها میباشد، میتواند از طریق حبس مال انجام گیرد. گاه حبس مال مفیدتر و سازندهتر از وقف میباشد و میتوان جایگاه این دو را به تفاوت صدقه و قرضالحسنه تشبیه نمود.
که طبق روایات متعدد اجر قرضالحسنه هجده برابر صدقه است، زیرا قرضالحسنه ضمن اینکه راهحلی برای مشکلات مادی دیگران محسوب میشود، در نهایت به مالک آن باز میگردد. حبس نیز برای مدت معینی در خدمت جامعه و رفع مشکلات عمومی به کار میرود و سرانجام پس از انقضای مدت معین به مالکیت شخص باز میگردد.
توجه به روشهای توصیه شده در نصوص اسلامی ما را به توسعه مراکز خیریه فرا میخواند، در تصدی مسایل عمومی شرط اصلحیت در تعالیم اسلامی به چشم میخورد، در حالی که در تصدی امور خیریه چنین شرطی به چشم نمیخورد.
امام علی (ع) فرمودهاند: »لا یقولن احدکم ان غیری اولی بفعل الخیر منی« این سخن که در کلمات قصار نهجالبلاغه آمده بدان معنی است که در انجام خیر نباید در انتظار افراد اصلح و اولی بود و همچنین مفاد آیه شریفه (تعاونوا علی البر والتقوی) بدان معنا است که بسیاری از امور خیریه در قلمرو مستحبات قرار دارد،
لکن هنگامی که گامی برای شروع این امر برداشته میشود، دیگر این اعمال برای دیگران که تمکن مشارکت دارند، دیگر مستحب محسوب نخواهد بود و طبق امر صریح در آیه، مشارکت در اعمال خیری که توسط دیگران آغاز شده واجب خواهد بود.
ما در این مقال درصدد کوچکنمایی مشکلات مراکز خیریه نیستیم و راهحلهای دیگر را نیز نمیتوان نفی کرد و یا به آنها بهای کمتر داد، بلکه به نظر میرسید اتخاذ راهحل مثبت بهتر از درگیر شدن با راهحلهایی است که مشکلات ناشی از آنها کمتر از خود مشکلاتی نیست که در صدد راه یافتن به حل آنها هستیم.
توسعهی مراکز خیریه به عنوان راهحل مؤثر برای حل مشکلات و موانع خیریهها را با ذکر حدیثی از پیامبر اسلام (ص) پایان میبرم: »لا تزال امتی بخیر ما اذا قالت صدقت و اذا حکمت عدلت و اذا استرحمت رحمت« مادام که امت اسلام بر سه مهم پایبند است،
همواره با خیر و نیکبختی قرین است، آنگاه که لب به سخن میگشایند صادقانه بگویند و هنگامی که به قضاوت مینشینند به عدالت رفتار نمایند و اگر از آنها رحمت خواسته شود به بذل آن بشتابند«.
دکتر مجتبی سالاریفر، قائم مقام معاون درمان و مدیر کل خدمات اورژانس کشور نگاهی به گذشته وقف و امور خیریه در کشور ما حکایت از توجه واقفان و افراد نیکوکار به نکات زیر دارد:
1. همواره نیاز جامعه را در نظر داشتهاند و سعی بر پوشاندن نقاط ضعف و حل مشکلات و چالشهای زمان خود داشتهاند در این زمینه گاهی بیمارستان و درمانگاه و گاهی مرکز آموزشی ساختهاند. زمانی به بیماران روانی توجه داشتهاند.
مقطعی از زمان کمک به زنان شیرده، معالجه بیماران فقیر، معالجه زایران عتبات و وقف سیلزدگان و زلزلهزدگان را مدنظر قرار دادهاند بنابراین در وقف و کارهای نیک باید به نیازهای زمان توجه داشت.
2. سرمایهگذاری برای تأسیس بنیادهای نیکوکاری، ساخت بیمارستانها و مراکز درمانی و... یکی از مظاهر وقف است. در این حالت واقف برای ساخت و تجهیز مراکز سرمایهگذاری نموده و آن را تحویل دستگاههای دولتی جهت اداره میدهد. در حال حاضر با توجه به هزینههای جاری بسیار بالای مراکز درمانی این امر به تنهایی نمیتواند کافی باشد.
3. در این حالت علاوه بر سرمایهگذاری، واقف، درآمد مستمری را برای ادارهی جاری مراکز در نظر میگیرد و ادارهی مستمر آن را تضمین مینماید. بسیاری از بیمارستانهای وقفی در گذشته در کشور ما دارای موقوفات جهت ادارهی آن بودهاند.
4. در مورد مراکز درمانی، رایگان بودن خدمات جهت افراد بیبضاعت یکی از ویژگیهای اصلی اینگونه مراکز است با توجه به آنچه بعنوان ویژگیهای وقف در گذشته تاریخی مشاهده مینماییم وارد بحث اصلی خود که سرمایهگذاری وقف در موارد اورژانسی میباشد، میشوم.
بیماریهای اورژانس به مواردی گفته میشود که در صورت عدم ارایه اقدام به موقع امدادی و درمانی جان بیمار در معرض خطر است و یا عوارض جسمی و روحی غیرقابل جبران بر جای خواهد ماند.
موارد اورژانس ممکن است برای هر فرد (صرفنظر از موقعیت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و...)، در هر زمان و در هر مکان و حالت اتفاق بیافتد.
خدمات اورژانس باید به هنگام، دقیق و علمی و مؤثر باشد. در صورتیکه این خدمات دیر ارایه شود سودی نخواهد داشت و در صورتیکه علمی و مؤثر نباشد ممکن است عوارض بیشتری برای بیمار داشته باشد با توجه به اهمیت اورژانس در دنیا یک سیستم خدمات پزشکی جهت موارد اورژانس سازماندهی شده است که به آن سیستم خدمات پزشکی اورژانس (EMS) گفته میشود.
این سیستم دارای اجزاء و مراحل مختلفی است که به اختصار شرح داده میشود. وقتی یک بیمار یا مصدوم دچار عارضهای میشود با تعریفی که از اورژانس ارایه شد در هر زمان، مکان و موقعیتی ممکن است اتفاق افتد، بنابراین اولین مرحله نحوهی برخورد اطرافیان با چنین صحنهای است که به آموزش همگانی و اطلاعرسانی بستگی دارد.
آیا افراد جامعه از نحوهی احیاء و اقدامات اولیه امدادی آگاهی دارند؟ آیا روش اطلاعرسانی به سیستمهای امدادی را میدانند؟
مرحلهی بعد وجود سیستم آمبولانس و اورژانس پیش بیمارستانی است که پس از اطلاع از وضعیت بیمار به کمک وی بشتابد، این سیستم نیاز به آمبولانس، تجهیزات و نیروی انسانی کارآمد و ماهر دارد.
مرحلهی سوم اورژانس بیمارستانها میباشد که آن هم نیازمند نیروی انسانی، تجهیزات و روش مدیریتی مناسب است. مرحلهی چهارم بخشهای ویژه ICU و CCU بیمارستانها میباشد.
از مرحلهی چهارم به بعد اقدامات درمانی و توانبخشی در بیمارستانها را شامل میشود. در کشور ما مراحل اولیه خدمات اورژانس مورد بیتوجهی قرار گرفته است و در حال حاضر نیازهای ما در امر اورژانس پیش بیمارستانی - اورژانس بیمارستانها و بخشهای ویژه (ICU و CCU) بسیار چشمگیر میباشد
کمک به امر اورژانس عمل به آیهی شریفهی »من احیاها فکانما احیا الناس جمیعا« میباشد چرا که مصداق بارز احیاء نفوس در خدمات اورژانس تجلی مییابد. بنابراین موارد اورژانس بعنوان یکی از نقصهای سیستم بهداشتی - درمانی باید مورد توجه وقف قرار گیرد. من امیدوارم سال آینده بتوان در چنین نشستی گزارشی از عملکرد وقف و امور خیریه در امر اورژانس ارایه داد.
اما چه میتوان کرد؟
طبق برآورد برنامهی پنجساله، نیاز کشور به آمبولانس 1000 دستگاه میباشد و اهداء آمبولانس نیز از نیازهای اورژانسی میباشد.
اما مهمتر از تأسیس پایگاه و اهداء آمبولانس تأسیس و ادارهی جاری مراکز اورژانسی میباشد. در این زمینه اورژانس کشور این آمادگی را دارد که افراد نیکوکار ضمن سرمایه گذاری و تأسیس پایگاه اورژانس ادارهی مستمر آن را از طریق موقوفات تضمین نمایند.
و بتوانند به این کار استمرار بخشند. بطور مثال مراکز خیریه میتوانند اورژانس یک منطقه شهری و جادهای را بعهده گرفته و تحت مدیریت کلی اورژانس کشور به ارایه خدمات بپردازند.
... بنیاد امور بیماریهای خاص در سه محور فعالیت دارد: آموزش، پیشگیری و توسعهی مراکز ارایهی بیماریهای خاص.
در امر آموزش، بنیاد امکانات وسیعی را با استفاده از اساتید دانشگاه و آخرین پدیدههای علمی بکار گرفته و مطالبی را برای بیماران، خانوادهی آنان، گروه پزشکی و آحاد جامعه بصورت فیلم، پوستر، مجله، نشریه، جزوه و کتاب تهیه و انتشار میدهد و ثمرات زیادی از این اقدام بدست آمده است.
محور دوم فعالیت پیشگیری است، وقتی بیمار آموزشهای لازم را بگیرد، بطور طبیعی از برنامههای پیشگیری استقبال میکند، بنیاد امور بیماریهای خاص طرح غربالگری دانشآموزان را مطرح کرد که در چند سال گذشته بصورت مقطعی در وزارت بهداشت اجرا شد و اخیرا مثل اینکه وزارت بهداشت مجددا مصمم به اجرای این طرح در دبیرستانها میباشد که بنیاد از آن استقبال خواهد کرد.
و به هر میزان که وزارت بهداشت آمادگی داشته باشد بنیاد همکاری خواهد نمود. کار دیگری که برای پیشگیری انجام شده پیشنهاد آزمایش قبل از ازدواج است که خوشبختانه جای خود را در جامعه پیدا کرد،
واحدهای مشاورهای در وزارت بهداشت و دانشگاههای علوم پزشکی بهداشت و دانشگاههای علوم پزشکی و خیریهها میتوانند با تقویت این مراکز و پیگیری امور زوجهایی که هر دو ژن معیوب تالاسمی را دارند از تولد نوزاد تالاسمی ماژور جلوگیری بعمل آورند.
در مورد هموفیلی کار به این سادگی نیست، اما مشاوره نقش مهمی در راهنمایی زوجین و جوانان آماده ازدواج دارد.
در زمینه ی توسعه ی مراکز بیماریهای خاص بنیاد اعتقاد دارد بیماران خاص در هر کجا که هستند حق دارند با مراجعه به نزدیکترین مرکز خدمات پزشکی، اطلاعات لازم را دریافت نمایند. بنیاد آمادگی دارد در هر کجا که وزارت بهداشت مجوز توسعه و احداث مرکز بیماریهای خاص را میدهد، امکانات و تجهیزات مورد نیاز را تأمین نماید
و در این چند سال با همکاری وزارت بهداشت تاکنون دهها مرکز بیماریهای خاص تالاسمی، هموفیلی، کلیوی، دیابت و شیمی درمانی راهاندازی شده است. امروز در کرمان شاهد راهاندازی یک مرکز دیالیز در یک مجموعهی خدمات پزشکی به نام ثامنالحجج (ع) بودیم
که نیکوکاری به نام حاج آقا شمسنیا با جلب همکاری و مساعدت نیکوکاران منطقهی مرکز ارایهی خدمات به بیماران خاص را بصورت آبرومند ایجاد نموده است که بنیاد در تجهیز آن مساعدت لازم بعمل آورده است.
من در پایان عرایضم سه پیشنهاد دارم:
یکی اینکه سازمان اوقاف بودجهی مخصوص درمان بیماران بیبضاعت و بودجهی مخصوص کمک معیشتی خانوادههای کم بضاعت را با هماهنگی با وزارت بهداشت و بنیاد صرف درمان بیماران خاص بیبضاعت نماید.
دوم اینکه نیکوکارانی که مایل به احداث مرکز بیماریهای خاص در هر نقطهای از کشور میباشند
و یا هر بودجه ای را برای هر کار بهداشتی و درمانی می خواهند صرف کنند با بنیاد مشاوره نمایند، بنیاد این آمادگی را دارد که اطلاعات دقیق نیازها را در اختیار علاقمندان قرار دهد، باشد که از این راه بودجه ها هرز نرود و استفاده ی بهینه از آنها بشود،
سوم اینکه برای اشتغال بیماران خاص کاری مشابه سازمان بیمه انجام گیرد، آن سازمان، مرکزی در تهران، مشهد و یزد دائر نموده و آموزشهای فنی حرفهای به بیماران خاص و معلولین جسمی میدهد،
سازمان آموزشهای حرفهای و وزارت کار آن را پذیرفته و پروانه اشتغال میدهند و نمونهی آن کارگاههای خوداشتغالی در ضلع شمالی پارک لاله تهران است و این یکی از مهمترین خدماتی است که میتوان برای بیماران خاص انجام داد.
تجلیل از واقفان نمونه ی کشور
در حاشیهی برگزاری همایش وقف و امور خیریه از واقفان، متولیان و مؤسسات خیریهی نمونهی کشور تجلیل بعمل آمد. گفتنی است که در سال گذشته طبق آمار سازمان اوقاف و امور خیریه 146 مورد وقف جدید از سوی مردم فداکار کشورمان صورت گرفته است و از میان آنها 14 نفر به قید قرعه انتخاب شدند تا به هزینهی سازمان اوقاف به سفر عمرهی مفرده مشرف شوند. اسامی آنان عبارت است از:1. آقای حاج حسین داودی از استان آذربایجان شرقی.
2. سرکار خانم صدیقه ماهوری از استان آذربایجان شرقی.
3. سرکار خانم خاتون میرزایی از استان اصفهان.
4. آقای حاج یدالله بهرامی از استان اصفهان.
5. سرکار خانم عذرا کاظمصنایع از استان تهران.
6. آقای ابوالفضل شاهجعفری از استان تهران.
7. آقای اسماعیل فشمی از استان تهران.
8. آقای ابراهیم صادقی از استان سیستان و بلوچستان.
9. آقای سیدنورالدین مجتهدزاده از استان خوزستان.
10. آقای احمد داورزنی از استان خراسان.
11. آقای محمد فضیلت از استان کرمان.
12. سرکار خانم فاطمه خزایی از استان همدان.
13. آقای حسن بهاری از استان یزد.
14. آقای میرزا محمد امینیان ندوشن از استان یزد.
همچنین در این مراسم به 11 نفر از متولیان، اعضای هیأت امنای موقوفات، مدرسهسازان و نمایندگان مؤسسات خیریه بهداشتی - درمانی و غیردرمانی به شرح ذیل لوح تقدیر اعطا شد که به سفر حج عمره نیز مشرف خواهند شد:
1. آقای غلامرضا مردانی، واقف محترم 10 مدرسه.
2. نمایندهی مؤسسهی خیریه شهدای کربلا از شیراز.
3. نمایندهی مؤسسهی خیریهی حضرت امیرالمؤمنین (ع) از کرمانشاه.
4. نمایندهی درمانگاه خیریهی امام حسن مجتبی (ع) از تهران.
5. نمایندهی بیمارستان خیریهی موسی ابنجعفر (ع) از مشهد.
6. نمایندهی درمانگاه خیریهی شهدای مسجد جامع ضرابخانه از تهران.
7. آقای محمدرسول خراسانی متولی موقوفهی مرحوم محمدعلی از استان گلستان.
8. آقای سید عبدالکریم کازرونی متولی موقوفهی ثلث مرحوم حاج سید محمدرضا کازرونی از استان بوشهر.
9. آیت الله مروج متولی موقوفهی حوائجی از استان اردبیل.
10. نمایندهی هیأت امنای امامزاده زید ابنعلی (ع) از استان لرستان.
11. نمایندهی هیأت امنای امامزاده سید ابراهیم (ع) از استان زنجان.
قابل ذکر است در این مراسم علاوه بر موارد فوق از آقایان محمدباقر دانشنیا (واقف 4 باب مدرسه (، علیاکبر حاج بابا (واقف 7 باب مدرسه)، حسنعلی علیپور (واقف 50 باب مدرسه) و حاجیه خانم زمانی (واقف 4 باب مدرسه) تجلیل به عمل آمد.
همچنین از 30 مؤسسهی خیریه بهداشتی و درمانی به سبب خدمات گسترده به شرح زیر تکریم و تجلیل شد و لوح تقدیر توسط حجتالاسلام والمسلمین سید مهدی امامجمارانی و حجتالاسلام والمسلمین محمدعلی نظامزاده به آنان تقدیم گردید:
1. آقای حاج عباس جابرانصاری، بانی و مؤسس بیمارستان خیریه الغدیر در تهران.
2. آقای حاج علی شمسینیا، نمایندهی مرکز خیریهی بیماریهای خاص در کرمان.
3. دکتر منوچهر ارجمند، بانی و مؤسس بیمارستان خیریهی ارجمند در کرمان.
4. آقای حاج ماشاءالله دانشی، بانی بیمارستان خیریهی قلب و عروق حضرت جوادالائمه در مشهد.
5. هیأت امنای بیمارستان خیریهی حضرت آیت الله العظمی گلپایگانی (ره) در قم.
6. آقای عطا احمدی، بانی تعدادی از مراکز فرهنگی و بهداشتی در کرمان.
7. هیأت امنای بیمارستان خیریه امام زمان (عج) در مشهد.
8. هیأت امنای بیمارستان و درمانگاه خیریهی شهدای لرزاده در تهران.
9. هیأت امنای درمانگاه خیریهی حضرت سیدالشهدا (ع) در تهران.
10. هیأت امنای انجمن حمایت از جذامیان کشور.
11. هیأت امنای بیمارستان خیریهی سوم شعبان در تهران.
12. هیأت امنای درمانگاه خیریهی حضرت علی (ع) در تهران.
13. هیأت امنای مؤسسهی درمانی حضرت جوادالائمه (ع) در کرمان.
14. هیأت امنای بیمارستان خیریهی پیامبران در تهران.
15. هیأت امنای بیمارستان خیریهی گودرزی در یزد.
16. هیأت امنای بیمارستان خیریهی امام حسن عسگری (ع) در تهران.
17. هیأت امنای مرکز درمانی خیریهی مهدیه در همدان.
18. هیأت امنای مرکز درمانی خیریهی مهدیه در کرمانشاه.
19. هیأت امنای دارالشفا خیریهی آل محمد (ص) در قم.
20. هیأت امنای درمانگاه خیریهی شهید چمران در تهران.
21. هیأت امنای درمانگاه خیریه حاج عبدالوهاب تهرانی در تهران.
22. هیأت امنای درمانگاه خیریهی حاج والیالله در تهران.
23. هیأت امنای درمانگاه خیریهی مکتب الزهرا (ع) در تهران.
24. هیأت امنای بیمارستان خیریهی عسگریه در اصفهان.
25. هیأت امنای مرکز تشخیص خیریه در اصفهان.
26. هیأت امنای درمانگاه خیریهی رئوف در تهران.
27. هیأت امنای درمانگاه خیریهی امام جواد (ع) در تهران.
28. هیأت امنای درمانگاه خیریهی امام سجاد (ع) در تهران.
29. هیأت امنای درمانگاه خیریهی شهید عراقی در تهران.
30. هیأت امنای درمانگاه خیریهی شهید رضایی در تهران.
منبع:
میراث جاویدان
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}