زندگی استعماری؛ طبّ استعماری

نگاهی ویژه به بیوتروریسم دارویی آمریکا

با شنیدن واژه‌ی بیوتروریسم آنچه که درابتدا به ذهن می‌رسد، مجموعه‌ای از اتفاقات مربوط به بیماری‌های خطرناک یا اسامی باکتری‌ها، ویروس‌ها، سموم و عوامل شیمیایی است که توسط نیروهای نظامی یا گروه‌های خرابکار معارض در بین مردم یا واحدهای نظامی در حال جنگ پراکنده می‌شوند.
در واقع آنچه که تاکنون در مورد بیوتروریسم از سوی رسانه‌های عمومی القا شده است، منشأ شکل گیری این تصویر محدود از آن در اذهان مردم است.

بیوتروریسم، پدیده‌ای فراتر از باکتری‌ها و ویروس‌ها

از زمان‌ها دور، به دلیل مزیت‌های موجود در استفاده از روش‌های بیولوژیک برای مقابله با دشمنان، چه در حد یک شخص و چه در حد واحدهای نظامی و مردم شهرها، این روش‌ها مورد توجه قدرت‌های متخاصم بوده است. این روش‌ها در حالی که بدون سر و صدا و در خاموشی کامل اعمال می‌شوند، قدرت تخریب بسیار وسیع تری نسبت به تسلیحات مورد استفاده در جنگ‌ها او درگیری‌های کلاسیک دارند؛ اما امروز دیگر این نگاه به بیوتروریسم نمی تواند به عنوان بنیان نظری کاملی برای برنامه ریزان یک کشور محسوب شود.
تعاریف سنتی ارائه شده از واژه‌ی بیوتروریسم نیز به نوعی همراهی کننده‌ی همین نگاه محدود به این پدیده بوده و سعی در نگه داشتن حدود آن، صرفاً در اعمال مربوط به سوء استفاده از عوامل میکروبی و ویروسی یا فراورده‌های آنها به منظور ارعاب یا هلاکت انسان‌ها و نابودی دام‌ها یا گیاهان دارند. طبق یک تعریف سنّتی، بیوتروریسم عبارت است از ایجاد ترس و وحشت، با بهره گیری از عوامل بیولوژیک مختلف و جنگ افزار بیولوژیک نیز عبارت است از وسیله‌ای که به منظور انتشار عمدی ارگانیسم‌های مولد بیماری یا فراورده‌های آنها توسط غذا، آب، حشرات ناقل یا به صورت افشانه، به کار برده می‌شود.

بیوتروریسم تعاریف سنتی را پشت سر گذاشته است

به طور کلی آنچه که از رسانه‌های بین المللی در مورد بیوتروریسم تبلیغ می‌شود این است که بیوتروریسم عملی مجرمانه است که در آن، از تسلیحات بیولوژیکی و شیمیایی علیه شهروندان و غیر نظامیان استفاده می‌شود و عاملان این جرائم بیولوژیکی، عمدتاً از میکروارگانیسم‌هایی، همچون باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها یا از سموم ناشی از این میکروارگانیسم‌ها در تسلیحات، بمب یا ابزار دیگر بهره می‌برند.
اما با روشن شدن ابعاد جدید بیوتروریسم، این پدیده، اخیراً در سطح وسیعی در محافل پزشکی، بهداشتی، سیاستگذاری‌های بلندمدّت دفاعی، کشاورزی و سطوح امنیت ملی کشورها مطرح گردیده است.
رویکرد اخیر معتقد است که اگرچه بیش از بیست جنگ افزار بیولوژیک، شناسایی و طبقه بندی شده است، اما نگاه به پدیده‌ی بیوتروریسم نباید صرفاً در محدوده‌ی بکارگیری این بیست عامل بیولوژیک، علیه شهروندان کشورهای مختلف، محدود بماند و زمان آن زمان آن رسیده است که اعمال و رفتارهای سازماندهی شده‌ی برخی قدرت‌های اقتصاد فهرست اعمال بیوتروریستی در نظر گرفت.

نگاه جدید به بیوتروریسم در برنامه ریزی‌های غرب

لزوم داشتن نگاه جدید و وسیع به این پدیده، حتی در برنامه‌های عاملان اصلی بیوتروریسم و تولیدکنندگان اصلی عوامل خطرناک بیولوژیکی نیز دیده می‌شود. برای مثال سی ان ان گزارشی داده است که جون بنا به پیش بینی کارشناسان آمریکایی در سال 2013 م. حملات بیوتروریستی افزایش خواهد یافت، هیئتی در کنگره آمریکا در سال 2008م به بررسی بیوتروریسم و تبعات آن پرداخته است و به این نتیجه رسیده که تا 5 سال دیگر، گرایش به بیوتروریسم در جنبه‌های مختلف آن حتی بیشتر از تسلیحات هسته‌ای خواهد بود و ممکن است حمله‌ای از این نوع به «آمریکا» ده‌ها برابر 11 سپتامبر تلفات در برداشته باشد. در نتیجه، برنامه ریزان آمریکایی باید برای مقابله با این نوع حملات، آمادگی لازم را داشته باشند.
نگاه جدید به پدیده ی بیوتروریسم، از محدوده‌ی عملیات‌های تروریستی و نظامی خارج شده و هرگونه عمل برنامه ریزی شده‌ای را که به طور مستقیم یا غیرمستقیم سلامتی فردی و بهداشت عمومی شهروندان یک جامعه را در درازمدت یا کوتاه مدت، از طریق تهدید امنیت جسمی، غذایی و زیست محیطی آن جامعه به خطر بیندازد، نوعی بیوتروریسم می‌داند. با این نگاه، شهروندان کشورهای در حال توسعه همیشه در خطر اعمال بیوتروریستی کشورهای صنعتی و قدرت‌های نظامی بزرگ می‌باشند که گاهی در نتیجه‌ی عدم آگاهی شهروندان و برنامه ریزان یا ضعف قوانین این کشورها روی می‌دهد.
در این نوع نگاه به بیوتروریسم، دیگر صرفاً باکتری‌ها و ویروس‌ها نیستند که عامل حمله‌ی بیوتروریستی و تهدید تلقی می‌شوند؛ بلکه از لوازم آرایشی آلوده و ارزان قیمت گرفته تا داروهای ناشناخته‌ای که با بهای کم و تبلیغات وسیع ماهواره‌ای در اختیار مردم کشورهای جهان سوم قرار
می گیرند، غذاهای حاصل از مهندسی ژنتیک که تأیید نشده و اثر آنها بر روی مردم جهان سوم آزمون می‌شود، داروهای جدید کمپانی‌های بزرگ داروسازی که به صورت هدیه به کشورهای جهان سوم فرستاده می‌شود، زباله‌های خطرناک که با نام اقلام مصرفی دست دوم به کشورهای فقیر صادر می‌شوند، مکمل‌های غذایی حاوی مواد خطرناک جهت نابودسازی تدریجی سلامتی افراد، آلوده سازی بخش کشاورزی و دامی یک کشور (محصولات غذایی همواره در معرض سوء قصد عوامل تروریستی، جهت نیل به اهداف شوم هستند: آگروتروریسم) و ... همگی در حیطه‌ی اعمال یک شبکه‌ی به هم پیوسته‌ی بزرگ بیوتروریستی دیده می‌شود.

برنامه‌های محتمل بیوتروریستی خاموش علیه ملت ایران

خوشبختانه دیده می‌شود که در کشور ما در نتیجه‌ی فعالیت‌ها و اطلاع رسانی‌های پیوسته در سال‌های اخیر، نگاه جامع به بیوتروریسم در حال توسعه بوده و برنامه ریزان کشور، کمابیش از دریچه‌ی چنین نگاهی به این پدیده می‌پردازند. همان طور که‌ اشاره شد، دارو و غذا دو هدف استراتژیک مهم برای اعمال بیوترریستی با مقیاس وسیع هستند که گاهی در برنامه‌های حملات بیوتروریستی علیه مردم یک کشور قرار می‌گیرد؛ برای مثال در بهمن ماه سال 1390 هـ..ش، معاون دارویی «سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت ایران» در مورد مکمل‌های بدن سازی غیر مجاز که اغلب در باشگاه‌های ورزشی عرضه می‌شوند، هشدار داد و اعلام کرد که این مکمل‌ها به علت داشتن هورمون‌های غیرمجاز مصرف کنندگان را عقیم می‌کنند. معاون دارویی سازمان غذا و دارو اضافه می‌کند، فراوانی این مکمل‌ها حاکی از آن است که توطئه‌ای در قالب بیوتروریسم، برای از بین بردن نسل ایرانی در حال اجراست و می‌خواهند نسل ایرانی را منقرض کنند و این بخشی از بیوتروریسم علیه ایرانیان است که بسیار فراتر و خطرناک تر از سودهای اقتصادی فروش این مکمل‌ها می‌باشد.
در مهرماه سال 1389ه.ش، معاون تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی «وزارت جهاد کشاورزی» در مورد تب برفکی شایع در میان دام‌های بخشی از کشور در آن زمان، اظهار کرد:
گفته شده است تب برفکی دام به دلیل ورود دام قاچاق بوده است؛ اما احتمال بیوتروریسم از جانب کشورهای اروپایی یا همسایه منتفی نیست. هرچند با تلاش پژوهشگران کشور در سریع ترین زمان ممکن با آن مقابله شد.
وی همچنین مقابله با آگرو تروریسم را در تأمین امنیت غذایی کشور مؤثر خواند و گفت: در این زمینه، زیرساخت‌های لازم انجام شده و کار اصلی ایستگاه‌های تحقیقاتی، مبارزه با آگروتروریسم در کشور است.

بیوتروریسم دارویی آمریکا علیه مردم فقیر جهان

با توجه به مقدّمات یاد شده در این گزارش، به طور اختصاصی به بررسی بیوتروریسم دارویی «آمریکا» علیه مردم فقیر جهان می‌پردازیم؛ مردمی که کمپانی‌های داروسازی «آمریکا» از ایشان، به عنوان موش آزمایشگاهی استفاده می‌کنند تا داروهایی که قرار است برای استفاده‌ی آمریکایی‌ها از سازمان غذا و داروی این کشور، مجوّز بگیرند، آزمایش کنند.
بودجه‌های اختصاص داده شده به بخش‌های اجرایی، بر اساس قوانین مصوب در آمریکا، در راستای تسریع در توسعه‌ی داروهای جدید برای کودکان، در نهایت برای تست این داروها در کشورهای فقیر خرج می‌شود.

منحنی افزایش مرگ و میر ناشی از تست داروهای آمریکایی در هندوستان در سال‌های اخیر

در حالی که در کشورهایی که در آنها خدمات بهداشتی بسیار پایین بوده و اعمال کمپانی‌های داروسازی آمریکایی، نوعی تدابیر انسان دوستانه تلقی می‌شود! یک بیوتروریسم خاموش و وسیع در میان مردم فقیر و کودکان بی گناه این کشورها، در حال روی دادن است.
دکتر سارا پاسکالی (Dr. Sara K. Pasquali) متخصص اطفال در مرکز بهداشتی «دانشگاه دوک آمریکا»، طیّ مقاله‌ای به این موضوع پرداخته و با ارائه‌ی گزارشی در مورد عملکرد غیرانسانی شرکت‌های آمریکایی در کشورهای فقیر، اذعان می‌کند:
موضوعی که ما آن را شرح داده ایم، برخی مشکلات اخلاقی و علمی را آشکار کرده است. گاهی در کشورهای فقیر، داروهای آزمایشی تنها خدمات پزشکی موجود است که خانواده‌ها به آن دسترسی پیدا می‌کنند و البتّه کودکان جمعیّت آسیب پذیری هستند.
دکتر مارسیا آنگل (Dr. Marcia Angel) از استادان پزشکی اجتماعی در «دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه‌هاروارد» معتقد است:
هم اکنون ما افراد آسیب پذیر کشورهای ضعیف را به آزمایشگاه‌های داروسازی خود تبدیل کرده ایم. این کار به کلی در مورد پول و سرمایه است. نباید در کشورهای فقیر، آزمایش داروهای جدید انجام بگیرد؛ نه بر روی اطفال و نه بر روی افراد بالغ؛ مگر اینکه آزمایش در مورد داروی بیماری خاصی باشد که فقط و فقط در آن کشور و مردم اتّفاق می‌افتد.
به رغم مشکلات به وجود آمده در «آفریقا» و کشورهای دیگر از سوی کارخانه‌های تولید کننده‌ی مواد دارویی آمریکایی، این کارخانه‌ها همچنان به آزمایش داروهای جدید در کشورهای فقیر ادامه می‌دهند و در حال گسترش این آزمایش‌ها نیز هستند. کمپانی‌های داروسازی، «هند» را یک هدف خوب پرجمعیت برای خود می‌دانند که با وجود آن، می‌توانند به خوبی از قوانین سختگیرانه‌ی «آمریکا» در مورد تست داروها نجات پیدا کرده و مردمی فقیر و بی اطلاع را برای رسیدن به اهداف اقتصادی خود، استثمار کنند.
این کمپانی‌ها با هزینه‌های بسیار پایینی حتی می‌توانند از بین جمعیت فقیر هند، داوطلبانی را نیز برای آزمودن داروهای جدید خود به دست بیاورند. یک کارگر معمولی در هند، روزانه حدود 50 سنت درآمد دارد و یک کمپانی داروسازی آمریکایی برای تست داروهایش به هر نفر، 100 تا 400 دلار پیشنهاد می‌کند. این داروها به ظاهر در مورد کنترل زاد و ولد، دیابت، میگرن یا فشار خون بالا یا بیماری‌های عفونی می‌باشند. آمارهای دولت هند میزان مرگ و میر در اثر تست داروها را سالانه، فقط حدود 1500 اعلام کرده است!
کمپانی‌های داروسازی آمریکا در طی دهه‌های گذشته، بخشی از فعالیت‌های تحقیقاتی خود را به خارج از مرزهای آمریکا انتقال داده‌اند و طی این فعالیت‌ها، داروهای جدید خود را بر روی مردم فقیر کشورهای مختلف، از جمله «روسیه»، «چین»، «برزیل» و «رومانی» آزمایش می‌کنند. این کار در برخی کشورها با اطلاع دولت‌ها انجام می‌شود و گردش مالی مربوط به این جنایت بی سر و صدا، سالانه تا 30 میلیارد دلار تخمین زدہ می‌شود.
در این میان، هندوستان گوی سبقت را از بقیه‌ی کشورها ربوده و با توجه به وجود افراد فراوانی که قادر به تکلم به زبان انگلیسی هستند، کمپانی‌های داروسازی «آمریکا»، فقرای این کشور را بیشتر ترجیح می‌دهند. موضوع استفاده از مردم «هند» به جای موش آزمایشگاهی، توسط کمپانی‌های آمریکایی در سال 2011 م. بحث‌هایی را در سطح بین المللی موجب شد تا جایی که بخش انگلیسی شبکه‌ی تلوزیونی «الجزیره» با ارسال گزارشگر ویژه‌ی خود به هندوستان، برنامه‌ای در این مورد تهیه کرد.
گزارشگر الجزیره، زینا عواد معتقد است بر اساس آمار سازمان ملل، 40% از مردم هند بی سواد هستند و شرکت‌های تست کننده‌ی داروها از بیسوادی این مردم سوء استفاده و حتّی برخی از شرکت‌ها با توجّه به اهداف خاصّ آزمایشی خود، افراد را از میان بیماران بستری در بیمارستان‌ها انتخاب می‌کنند! خانواده‌هایی وجود دارند که در اثر آزمایش واکسن‌های ساخته شده برای بیماری‌های گوناگون، کودکان خود را از دست داده‌اند.
نبیل غیور (Nabeel Ghayur) از دانشگاه «مک مستر کانادا» که اصالتاً پاکستانی است، می‌گوید:
شرایط در «پاکستان» نیز شبیه به «هند» است و مردم، اعتماد کورکورانه‌ای به پزشکان خود دارند مردم هیچ اطلاعاتی در مورد برنامه‌های ساخت داروهای جدید ندارند و چیزی در مورد آزمایش‌های پزشکی مربوط به آن نمی‌دانند. مردم به ندرت در مورد آثار جانبی داروها می‌پرسند و نیز در این مورد ضعیف است و همه چیز به راحتی اتفاق می‌افتد و زنان و کودکان آسیب فراوانی می‌بینند.
هم اکنون بیش از 80% از داروهای تأیید شده توسط سازمان غذا و داروی «امریکا» در خارج از این کشور، آزمایش‌های انسانی را می‌گذرانند. طبق آمارهای موجود در سال 1990م. 271 مورد از داروهای ساخته شده برای امریکایی‌ها بر روی مردم کشورهای دیگر تست شده است. این رقم در سال 2008 م. به 6485 مورد رسیده است و آمار «سازمان غذا و داروی آمریکا» نشان می‌دهد که بیش از 80% از داروهایی که خواستار مجوز بوده‌اند، اسنادی مبنی بر آزمایش در خارج از آمریکا به این سازمان ارائه داده‌اند. شرکت «مرک»(Merck) یکی از شرکت‌های بزرگ دارو سازی است که دارای سابقه‌ی طولانی در تست داروهایش بر روی مردم فقیر دارد.
آیا این آمار نشان دهنده‌ی ارتکاب یک حمله‌ی خاموش بیوتروریستی وسیع علیه مردم فقیر جهان نیست؟ آیا سکوت و حمایت قوانین حقوق بشر آمریکایی از این جنایت نباید برای برخی اذهان فریب خورده‌ی کشورهای در حال توسعه، حقیقت حقوق بشر استثماری و استعماری آمریکا را آشکار سازد؟!
منابع تحقیق :
http://www.wired.com/medtech/drugs/news69595/12/2005.
-http://alaiwah.wordpress.com/07/03/2012/poor-indians-being-recruited-for-clinical-drug- - trials
"http://www.reuters.com/article/23/08/2010/us-drug-tests- idUSTRE 67 M1 VO 2,100823’ 20100823
http://www.allgow.com/US_and_the_World/ViewNews/US_Drug Companies-Save_Money-by-Testing_New_Products_on_Poor_Foreigners_110809
http://douglassreport.com12/03/2009/should-big-pharma-be-testing-drugs-overseas/
http://cardiobrief.org/02/12/2010/vanity-fair-article-eviscerates-globalization-of-clinicalhttp://www.twmside.org.sg/title"/health.info/twminfohealth. 34..htm
http://www.allgow.com/US_and_the_WorldViewNews/Drug Companies Still Outsourc Dangerous_Trials_to_Poor_Nations_120313
http://www.gather.com/viewArticle.action?articleld=281474979849784
http://www.aljazeera.com/programmes/faultlines/2011711112453541600/0702011.html
http://newamericamedia.org08/2011\us-pharmaceutical-companies-testing-drugs-on-Indiapoor.php
http://imammahdi.ir: به نقل از روزنامه مشرق.
منبع مقاله :
واحد پژوهش مؤسّسه ی فرهنگی موعود عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)؛ (1394)، بیوتروریسم، تهران: هلال، چاپ اوّل.