نماز از منظر و دیدگاه پیامبر(ص)

امیرمؤمنان (ع) از رسول خدا (ع) روایت کرده که فرمود: نماز مرکب از چهار سهم و قسم می‌باشد: قسمتی از آن، وضوی کامل با تمام شرایطش می‌باشد، و سهمی از آن رکوع، و سهمی از آن سجود، و قسمت دیگر آن خشوع می‌باشد.

عرض شد: یا رسول الله! خشوع چیست؟ فرمود : تواضع و خود کوچک بینی در پیشگاه خداوند در نماز می‌باشد و به این که بنده با قلب، تمامی وجودش متوجه پروردگار بزرگ بشود.

پس اگر رکوع، و سجود و سایر سهام و قسمت های نماز را کامل انجام دهد، نمازش به آسمان بالا می‌رود، و از برای آن نوری است که تلألو دارد و می‌درخشد، و درهای آسمان به رویش گشوده می‌گرد، خطاب به صاحبش می‌کند و می‌گوید:

تو مرا حفظ کردی و با حفظ شرایط انجام دادی، خدا تو را حفظ گرداند و ملائکه می‌گویند: درود خدا بر صاحب این نماز ( که با شرایط کامل او را اقامه نموده).

ولی اگر قسمت‌هایی از نمار را کامل و صحیح انجام نداده باشد، نمازش بالا می‌رود، در حالی که ظلمتی آن را فرا گرفته، و درهای آسمان به روی آن نماز بسته می‌گردد، به صاحبش می‌گوید: مرا ضایع کردی، خدا تو را ضایع گرداند! و آن نماز به صورت صاحبش زده می‌شود.


نماز را سبک نشماریم
روزی حضرت صدّیقه کبری، فاطمه زهراء سلام اللّه علیها از پدر بزرگوار خود، رسول گرامی اسلام صلی اللّه علیه وآله پرسیدند: پدر جان! جزای آن دسته از مردان و یا زنانی که نماز را سبک می شمارند، چیست؟

پیامبر خدا صلوات اللّه علیه فرمودند: فاطمه جان! هرکس نماز را سبک شمارد، خداوند او را به پانزده مصیبت گرفتار می کند: شش نوع آن در دنیا، سه نوع آن موقع مرگ و جان دادن، سه نوع در قبر و سه نوع دیگر در قیامت، آن هنگامی که از قبر بر انگیخته شود خواهد بود.

مصیبت هایی که در دنیا خواهد دید عبارتند از:

1 خداوند، خیر وبرکت را از عمرشبرمی دارد.
2 خیر و برکت از روزی اش برداشته می شود.
3 خداوند نشانه صالحان را از چهره اش محو می کند.
4 به اعمالش پاداش داده نمی شود.
5 دعاهایش مستجاب نخواهد شد.
 در دعای مؤمنین سهیم نخواهد بود و مشمول دعای خیر ایشان نمی شود.

و مصیبت هایی که هنگام مرگ خواهد دید:
1 ذلیلانه خواهد مُرد.
2 گرسنه جان می دهد.
3 تشنه می میرد، به گونه ای که هیچ چیز تشنگی او را برطرف نمی کند.
و امّا عذاب هائی که در قبر دچارش می شود:
1 خداوند متعال فرشته ای را مأمور می نماید تا مرتّب او را مورد شکنجه قرار دهد.
2 قبرش تنگ و تاریک و وحشتناک می باشد.

و امّا آنچه در قیامت مبتلایش می گردد:
1 خداوند ملکی را مأمور می نماید تا او را بر صورت، روی زمین بکشاند و اهل محشر او را تماشا نمایند.
2 محاسبه و بررسی اعمالش سخت و دقیق خواهد بود.
3 و در نهایت این که مورد رحمت و محبّت خداوند قرار نمی گیرد و عذابی دردناک دچارش خواهد شد.(1)

نماز معراج مومن
نماز نزد اهل بیت (ع) از چنان اهمیتی برخوردار است که پیامبر (ص) از آن با تعابیر «معراج مومن، نور مومن، نشانه ایمان، ستون دین، مفتاح الجنة، سلاح مومن و ...» یاد کرده‌اند.«الصلاه معراج المؤمن»(2)

بنابراین یک رفتار صحیح در قبال نماز، این است که به آن به‌عنوان رفع تکلیف نگاه نکنیم، بلکه آن را سفره‌ای مملو از نعمات الهی بدانیم و مشتاقانه به سوی آن بشتابیم. پس انسانی که بر سر این سفره می‌نشیند.

تمام سعی خود را می‌کند تا نهایت استفاده را از آن ببرد و پیوسته در اوقات دیگر نیز به انتظار نماز است تا با اقامۀ نماز، بر سر سفره‌ای از نور بنشیند و از نعمات جاری در نماز توشه برگیرد.

نماز زاد و توشه مؤمن
پیامبر اکرم (ص) در این باره می‌فرماید: «الصَّلاهُ زَادَ لِلمُؤمِنِ مِنَ الدُّنیا إلَی الأخِرة؛ نماز زاد و توشه مؤمن در دنیا برای آخرت است»(3). علاوه بر این، شایسته است.


همچون اهل بیت (ع) نماز را سلاحی برای خود بدانیم، سلاحی که به وسیله آن، دشمنان و بدی‌ها کنار زده می‌شوند، راه‌ها باز و محبت‌های الهی بیش از پیش جاری می‌شود.

پیامبر اکرم (ص) در بیانی دیگر می فرماید: «صلاة الرّجل نورٌ فی قلبه فمن شاء فلینوّر قلبه؛ نماز هر شخصی، نوری در دل اوست، پس هر کس می‌خواهد، دلش را نورانی کند».(4).

نماز اول وقت
بر نماز اول وقتش به شدت مراقبت داشت تا آن حد که از عایشه - همسر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) - نقل شده که می‌گفت: «هیچ گاه ندیدم که پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ، نماز را به وقت دیگری اندازد، تا این که خداوند، قبض روحش کرد.» [5]
 
 خوراک یا چیز دیگری باعث تاخیر در نماز اول وقت او نمی‌شد هنگامی که وقت نماز فرا می‌رسید، [از شدت اشتیاق به آن، به گونه‌ای رفتار می‌کرد که] گویا خانواده و دوست را نمی‌شناسد.[6].

عایشه -همسر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) - می‌گوید: «رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با ما سخن می‌گفت و ما با او سخن می‌گفتیم، همین که وقت نماز می‌رسید او را حالتی دست می‌داد که گویی نه او ما را می‌شناسد و نه ما او را می‌شناسیم.» [7]

حالت نماز پیامبر (ص)
زمانی که به نماز می‌ایستاد، از ترس خدا رنگ از رخسارش می‌پرید[8] و [از شدت خاکساری] گویا جامه‌ای به کنار افکنده بود.[9] چون به نماز می‌ایستاد صدایی سوزناک مانند صدای جوشش دیگ از سینه یا درونش به گوش می‌رسید.[10].

با آن که گناهی نداشت؛ اما از ترس خدا چندان می‌گریست که جای نمازش تر می‌شد؛[11][ از وقتی آیه"‌ای جامه به خویشتن فرو پیچیده! به پا خیز شب را مگر اندکی"[12].

بر پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل شد، ایشان تمام شب را به عبادت می‌پرداخت، تا جایی که پاهایش ورم کرد، به طوری که [موقع نماز خواندن] یک پایش را بلند می‌کرد و یکی را روی زمین می‌گذاشت.
پس جبرئیل بر آن حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل شد و فرمود: " طه"؛ [هر دو پایت را بر زمین بگذار] ما قرآن را بر تو نازل نکردیم که خود را به زحمت بیفکنی".[13]

و در نقلی دیگر آمده پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چون به نماز می‌ایستاد بر سر انگشتان پایش می‌ایستاد تا این که خداوند سبحان آیه فرو فرستاد که: " طه. ما قرآن را بر تو فرو نفرستادیم تا بر خود سخت گیری".[14]

نماز و سختی ها
در احوالات اصحاب رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) و بزرگان نیز می‌نویسند که: در سختی‌ها و مشکلات و مصائب به نماز پناه می‌بردند، و از آن استمداد می‌جستند که از باب نمونه به این روایت توجّه کنید.

از ابن عبّاس روایت شده که در مسیری می‌رفت که خبر مرگ فرزندش را به او دادند (در روایت دیگری دارد که خبر مرگ برادرش «قثّم» را به او دادند.) .

در این وقت او از مرکب پیاده شد و به کناری رفت و دو رکعت نماز به جای آورد و بازگشت و آنگاه گفت: ما همان کاری را که خدا به ما دستور داده بود انجام دادیم که می‌فرماید: «و استعینوا بالصبر و الصّلاة....[15]»

پی نوشت:
1.مستدرک الوسایل: ج3، ص23
2.بحارالأنوار (ط - بیروت)، ج‏79، ص: 248 :
3.بحارالانوار، ج82 ص 232
4.کنزالعمّال، ج7، ص 18973.
5. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک، ج۱، ص۱۹۰.
6. بیهقی، ابوبکر، السنن الکبری، ج۳، ص۷۴.
7. حلی، ابن فهد، عدة الداعی، ص۱۵۲.    
8. سید بن طاووس، علی بن موسی، فلاح السائل، ص۱۶۲، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.    
9.سید بن طاووس، علی بن موسی، فلاح السائل، ص۱۶۲، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.    
10.شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ج۱، ص۲۸۲.    
11.محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۴۰.    
12. مدثر/سوره۷۴، آیه۱ - ۲.    
13. سید بن طاووس، علی بن موسی، فتح الابواب، ص۱۷۰، قم، آل البیت، ۱۴۰۹.    
14.کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص۹۵.  
15.سیوطی، جلال‌الدین، تفسیر الدّر المنثور، ج۱، ص۱۶۷.

منبع:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/08/28/1879451
https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6435/7054/85560