مترجم: احمد رازیانی
منبع:راسخون




 

اولین فلاسک دیوؤر
تامس گراهام، از یونیورسیتی كالج لندن، پخش چندین گاز را در فلزات بررسی كرده بود و دریافته بود كه پالادیم در اثر گرم شدن و سرد شدن، مقادیر عظیمی گاز هیدروژن را جذب می‌كند. گراهام اعتقاد داشت كه هیدروژن بخار فلزی بسیار فرار به نام هیدروژنیم است كه با پالادیم آلیاژ می‌شود. دیگران از فرضیه دیگری طرفداری می‌كردند كه براساس آن هیدروژن، بدون هیچ فعل و انفعال شیمیایی، فقط جذب می‌شود.
دیوؤر برای روشن شدن این موضوع، گرمای ویژه پالادیم هیدروژن دار را در یك كالری سنج دمای زیاد اندازه گرفت. او نتایج خود را در 1872 گزارش داد و داده‌ها و شرح دستگاه را در 1873 منتشر كرد. قلب دستگاه دیوؤر كالری سنجی دو دیواره بود متشكل از محفظه‌ای برنجی كه درون محفظه برنجی بیرونی دیگری قرار گرفته بود. در آن زمان كالری سنج‌ها معمولاً دو دیواره داشتند كه بین این دو چیزی بیش از یك ماده جاذب رطوبت وجود نداشت. دیوؤر برای آنكه جدایی گرمایی ابزار را بهتر كند فضای بین دو دیواره را تخلیه كرد. این آزمایش اولین آزمایش از رشته بررسی‌هایی بود كه برای بهبود كالری سنج‌ها انجام شد و بالاخره منجر به فلاسك دیوؤر، به شكلی كه امروز می‌شناسیم، شد. ضمناً اندازه‌گیری‌های گرمای ویژه به وسیله دیوؤر نشان داد كه پالادیم هیدروژن را جذب كرده بود.
كمبریج و مؤسسه سلطنتی
دیوؤر در مدتی كه شیمیدان دستیار انجمن كشاورزی و زمین‌های كوهستانی بود. فعالانه در پی یافتن شغلی دانشگاهی بود كه چالش برانگیز‌تر باشد. در 1875، برای استادی كرسی جكسونی در دانشگاه كمبریج انتخاب شد. اما از آنجا راضی نبود. بنابراین وقتی دو سال بعد استادی كرسی فولری در مؤسسه سلطنتی به او پیشنهاد شد، بلافاصله پذیرفت. او تا مرگش در 1923 هر دو كرسی را داشت. دیوؤر در كمبریج تدریس نكرد اما همكاری خود با جورج دی لیولینگ در بررسی‌های طیف نمایی را ادامه داد، كه چندین سال طول كشید.
در مؤسسه سلطنتی، كار سلف خود مایكل فارادی را برای مایع كردن گازها ادامه داد. فارادی می‌خواست همه گازهای شناخته شده را مایع كند اما كلاً موفق نشده بود. شش گاز، یعنی اكسیژن، نیتروژن، كربن مونواكسید، نیتریك اكسید، گاز مرداب (كه قسمت اعظمش متان است)، و هیدروژن در برابر تلاش‌های او سرسختی نشان داده بودند. پنج گاز از این شش گاز بعداً در آزمایشگاه‌های زمزایی لویی پال كیته در پاریس، رائول پیر پیكته در ژنو، و زیگمونت فلورنتی فون وروبلوسكی و كارول اس الروسكی در كراكو مایع شدند. یك سال پس از پیوستن به مؤسسه سلطنتی، دیوؤر اولین سخنرانی عصر جمعه خود را در تالار سخنرانی آنجا برگزار كرد. او در گفتاری با عنوان میعان گازها تاریخ اخیر زمزایی را مرور كرد و با استفاده از دستگاه كیته كه از پاریس تهیه شده بود، چند قطره اكسیژن مایع برای شنوندگان خود تهیه كرد.
سخنرانی دیوؤر اولین نمایش میعان اكسیژن در بریتانیا بود، و در عین حال آغاز شهرت حرفه‌ای افسانه‌ای او به عنوان سخنرانی درخشان در سخنرانی‌های عصر جمعه. او در زندگی حرفه‌ای خود بارها چنین سخنرانی‌ها و نمایش‌های خوب آماده شده‌ای برگزار كرد. در واقع محبوبیت او به شكل نقاشی اچ جیمین بروكس از یكی از نمایش‌های دیوؤر حفظ شده است. امروز این تصویر بیرون تالار سخنرانی در طبقه دوم مؤسسه سلطنتی به دیوار آویزان است، محلی كه هنوز هم در آن سخنرانی برگزار می‌شود.
چند سال دیگر طول كشید تا دیوؤر توانست آزمایشگاه زمزایی خود را در مؤسسه سلطنتی به كار اندازد. این آزمایشگاه در بریتانیا بی‌همتا بود و با آزمایشگاه‌های جهانی دیگر در پاریس، ژنو، و كراكو رقابت می‌كرد. این آزمایشگاه‌ها درگیر رقابتی فشرده در مایع كردن هیدروژن و همچنین هلیم تازه كشف شده بودند.
به بار آمدن فلاسك
دیوؤر متوجه شد كه برای نگهداری مایعاتی كه باید برای آزمایشگاه پژوهشیش و سخنرانی‌های عصر جمعه‌اش آماده می‌كرد، به ظرف‌های بهتری نیاز دارد. او كه در سال 73-1872 مفید بودن عایق خلأ را برای كالری سنج برنجی نشان داده بود، به یك رشته آزمایش برای بهتر كردن كارایی ظرف‌ها روی آورد. در این زمان ظروف را از جنس شیشه می‌ساختند و تا سال 1893، دیوؤر نشان داده بود كه عایق خلأ مدت نگهداری نیتروژن مایع را پنج برابر می‌كند. آزمایش‌های دیگر نشان می‌داد كه یك سرانگشت زغال چوب، عمل زم – جذب خلأ را بهتر می‌كند. دیوؤر تأثیر پوشاندن شیشه با یك ورقه نازك نقره یا جیوه را نیز كشف كرد. این كار افت تابشی را 13 مرتبه كاهش می‌داد. او آزمایش‌های استادانه‌ای برای مقایسه كارایی پوششی ورقه‌های مختلف فلزی طراحی كرد و به كشف ابر نارسانا خیلی نزدیك شد. این تنها بهبود فلاسك دیوؤر بود كه خود او در آن دست نداشت.
فلاسك دیوؤر به زودی به عنوان وسیله‌ای برای گرم نگه‌داشتن مایعات كاربرد تجاری پیدا كرد. این كاربرد، چنانكه رالف جی اسكرلاك بریتانیایی، استاد زمزایی مهندسی، توضیح می‌دهد، تصادفاً پیدا شد:
" دیوؤر مشكل می‌توانست شیشه‌گرهای ماهری پیدا كند كه حاضر باشند ظرف‌های دوجداره او را بسازند و مجبور شد آن‌ها را به آلمان سفارش دهد. در 1898، یك مجموعه آماده در دسترس او بود، اما گفته می‌شد كه یك شیشه‌گر آلمانی به نام مولر از شهر كوبورن كشف كرد كه فلاسك خلأ نقره اندود می‌تواند شیر كودك را از شب تا صبح گرم نگه دارد و این منجر به ابداع تجاری بزرگی، یعنی بطری ترموس، برای نگه‌داری مایعات داغ شد. ساخت فلاسك‌های ترموس، ابتدا در آلمان و سپس در بریتانیا و آمریكا، به سرعت به صنعتی بزرگ تبدیل شد. دیوؤر هیچ‌گاه فلاسك خلأ نقره‌اندود خود را ثبت نكرد، و به این ترتیب هیچ وقت از اختراع خود سود مالی نبرد. "
اگر به این موضوع از دیدگاه عصری نگاه كنیم كه دانشمندان را تشویق می‌كند اختراعات خود را ثبت كنند و حتی در یاتن كاربردهای تجاری آن‌ها را یاری می‌دهد، امتناع دیوؤر از ثبت فلاسك خلأ به نظر كاملاً عجیب می‌آید. حتی اگر از دید معاصران خود او هم رفتار دیوؤر غریب است زیرا لرد كلوین در همان نزدیكی در دانشگاه كلاسكو، تا آن زمان چندین حق ثبت گرفته بود. چیزی كه معما را پیچیده‌تر می‌كند این است كه هیچ ادعایی در مقابل ادعای دیوؤر به این اختراع وجود نداشت و او در موارد دیگر نشان داده بود كه جوهر روانی لازم برای به‌دست آوردن حق ثبت اختراع را دارد. محتمل‌ترین توضیح این است كه دیوؤر یك دانشگاهی بود كه دائماً با نخبگان لندن سروكار داشت و در آن زمان برای فردی در چنین موقعیتی معمول نبود كه ثمرات پژوهش خود را ثبت كند.