انواع اکو سیستمی که باید در مورد آنها بدانید

زندگی بر روی کره‌ی زمین، بر حسب سطوح ویژه‌ی سازمان دهی و بسته به فاکتورهای متعدد موجودات زنده‌ی مختلف نظیر پیچیدگی، نوع، جمعیت و سازگاری با بیوم ویژه‌، طبقه بندی می‌شود. اکو سیستم‌ها یکی از بالاترین رده‌ی هم - سکونت گاهی را دارند و سیاره‌ی ما را به شکل یک سطح منفرد به نام زیست کره احاطه کرده‌اند.

آیا می‌دانستید؟

واژه‌ی اکو سیستم اولین بار در دهه‌ی 1930 توسط گیاه شناس انگلیسی به نام آرتور روی کلفام، ابداع شد و این به خاطر درخواست گیاه شناس دیگری به نام آرتور ترنسلی بود. بعداً ترنسلی از این عبارت در انتشارات متعددی استفاده کرد و اولین رئیس روز نامه و ژورنال اکولوژی یا بوم شناسی شد.
تمایز محیط سکونت مختلف امکان پذیر است اگر که فرد دانش اولیه از تمام پارامترهای مربوطه داشته باشد. انواع اکو سیستم‌ها و ویژگی‌های آنها به طور خلاصه در بخش‌های زیر توضیح داده شده است.

اکو سیستم‌های آبی :

نوع محیطی که با بدنه‌ی آبی ویژه (برای مثال اقیانوس‌ها، دریاچه‌ها، خلیج‌های کوچک و غیره) همراه با تعامل فاکتورهای زنده و غیر زنده مشخص می‌شود، اکو سیستم آبی نامیده می‌شود. این اکو سیستم، بزرگ‌ترین گروه بیوم‌ها را هم از لحاظ اندازه و هم از لحاظ تنوع، روی سیاره‌ی ما دربرمی‌گیرد و به طور گسترده به دو نوع طبقه بندی می‌شود – اکو سیستم‌های دریایی و آب تازه.

اکو سیستم دریایی :

این اکو سیستم به عنوان اولین محیطی که میلیون‌ها سال قبل شکل گرفته است، شناخته می‌شود. اقیانوس‌ها و دریاها حدود 70 درصد از سطح کره‌ی زمین را پوشش می‌دهند و آب شور حدود 98 درصد از کل آب موجود روی سیاره‌ی ما را تشکیل می‌دهد. دریاها، تالاب‌ها، مرداب‌ها، خلیج‌های کوچک، صخره‌های مرجانی و غیره جزو این اکو سیستم وسیع قرار می‌گیرند. به طور عمده به دو نوع تقسیم می‌شود :

بزرگ :

این اکو سیستم شامل اقیانوس‌ها و دریاها، فلات قاره‌ای، شیب قاره‌ای، قسمت‌های ژرفی، مغاکی و هادال در عمق‌های مختلف است. تولید کننده‌ها عمدتاً زوپلانکتون‌ها و فیتو پلانکتون‌ها هستند که توسط ارگانیسم‌های سطح غذایی بالاتر مصرف می‌شوند در نتیجه به جریان و شارش انرژی کمک می‌کنند. گونه‌های غالب، ماهی‌ها هستند ولی ارگانیسم‌های متعلق به گروه‌های دیگر نظیر سرپایان، پستانداران، خار پوستان، آنتوزوآن‌ها (مرجان‌ها) و غیره نیز به طور وسیع در آب‌های اقیانوس‌ها موجودند. انواع مختلفی از جلبک‌ها و خزه‌های دریایی در آب‌های دریایی کم عمق زندگی می‌کنند. برای مثال، اقیانوس آرام و اطلس تنوع گسترده‌ای از ارگانیسم‌های دریایی را دارند.

انتقالی یا خلیج‌های کوچک :

در مناطقی که بدنه‌های آب تازه وسیع‌تر می‌شوند و یا به آب دریایی به نام خلیج کوچک می‌پیوندند یک انتقال از محیط آب تازه به آب شور وجود دارد. میلیون‌ها تن مواد رسوبی و غنی از مواد مغذی توسط رودخانه‌ها و نهرها به مناطق ساحلی حمل می‌شوند و خلیج‌های کوچک تنوع بیشتری نسبت به مناطق عمیق‌تر دارند. ممکن است خلیج‌های کوچک به شکل تالاب، مرداب، آبدره یا دره‌ی وی شکل باشند و مناطق تکتونیک و ژئو مورفیک نیز وجود دارند. اکو سیستم‌های انتقالی مهم دنیا برای خلیج کوچک در رود آمازون، خلیج دلاوار، خلیج سان فرانسیسکو و غیره یافت می‌شوند.

اکو سیستم‌های آب تازه :

در حدود 2 درصد از کل آب روی کره‌ی زمین در این نوع محیط وجود دارد که شامل رودخانه‌ها، نهرها، دریاچه‌ها و یخچال‌های در حال ذوب است. این اکو سیستم با مقدار کمتر نمک نسبت به محیط اقیانوس، مشخص می‌شود و فرآیندهای بیو شیمیایی منجر به ظهور گونه‌های گیاهی و حیوانی مختلف مثل گونه‌های بومی یا اندمیک شده‌اند. این گروه به اکو سیستم‌های زیر طبقه بندی می‌شود:

رود خانه و نهر :

این محیط‌ها جزو گروه موج زی (آب جاری) هستند و تغییرات فیزیکی مداومی را تجربه می‌کنند. این تغییرات عمدتاً شامل آب و هوا، فرسایش و گاهی اوقات تغییر دائمی منظره است. فاکتورهای غیر زنده نظیر مقدار نور خورشید، سطح دمای محیط اطراف، نرخ شارش و جریان رود خانه یا نهر و واکنش‌های بیو شیمیایی، حضور گیاهان و حیوانات را در این اکو سیستم، کنترل و تعیین می‌کنند. اغلب اوقات، اکو سیستم‌های رود خانه و جنگل، در یک منطقه‌ی یکسان بروز می‌کنند. مثال‌های مهم برای این اکو سیستم شامل محیط‌ اطراف رود خانه‌‌های آمازون، نیل، گانگ، کلرادو و غیره هستند.

دریاچه :

این اکو سیستم جزو محیط‌های آب راکد، دریاچه و یا اکو سیستم‌های دریاچه‌ای طبقه بندی می‌شود و بزرگ‌ترین اکو سیستم‌ در این گروه است. دریاچه‌ها با فاکتورهای زنده و غیر زنده‌ی مشابه سیستم‌های رود خانه‌ای، اغلب با رودها مرتبط هستند؛ اگر که در یک منطقه باشند. گستره‌ی دمایی دریاچه‌ها نسبت به گستره‌ی دمایی رود خانه‌ها بیشتر تغییر می‌کند چون گردش آب غیر جاری درون بدنه‌ی دریاچه، در طول سال، رخ می‌دهد. واکنش‌های بیو شیمیایی که منجر به بازده غذایی بالاتر در طول تابستان می‌شوند به افزایش اجتماع گیاهان و حیوانات در این اکو سیستم کمک می‌کنند. می‌توان دریاچه‌ی بایکال، دریاچه‌ی سوپریر، دریاچه‌ی خرس بزرگ و غیره را برای این اکو سیستم مثال زد.

باتلاق و مرداب :

آنها کم و بیش از نوع انتقالی هستند که جنبه‌های هم آبی و هم خشکی در آنها نقش دارند. این نوع محیط ناشی از اشباع یا بی‌حرکتی آب است چون جریان آن محدود شده است. به جز قطب جنوب، مرداب‌ها در هر قاره‌‌ای از سیاره‌ی ما وجود دارند. این اکو سیستم با گونه‌های ویژه‌ای از گیاهان و حیوانات که در این مناطق یافت می‌شوند، مشخص می‌شود. مانگرو‌ها گیاهان ویژه‌ای هستند که قورباغه‌ها و تمساح‌ها عمدتاً در مرداب‌ها، از آنها تغذیه می‌کنند. برای مثال، اورگلید در آمریکای شمالی، ساندربن در آسیا، مرداب‌های رود خانه‌ی آمازون و غیره جزو این اکو سیستم هستند.

تالاب :

این اکو سیستم جزو گروه آب راکد طبقه بندی می‌شود و اغلب با محیط دریاچه و رود خانه مرتبط است. تالاب‌ها عمدتاً به چهار لایه – لایه‌ی سطحی، لایه‌ی آب باز، لایه‌ی بستر یا کف و لایه‌ی زندگی گیاهی طبقه بندی می‌شوند. سه لایه‌ی اول بر حسب کاهش عمق قرار گرفته‌اند اما لایه‌ی زندگی گیاهی عمدتاً نزدیک مرز تالاب یافت می‌شود. گیاهانی نظیر نیلوفر آبی، سوسن سفید، سنبل آب و غیره در چنین محیطی رشد می‌کنند. در گروه حیوانی، قورباغه‌ها، لاک پشت‌ها و حشراتی مثل آب شلنگ حاکمیت دارند. چنین تالاب‌هایی را می‌توان در مناطق جنگلی، بیابان‌ها و علف زارها به شکل گودال‌های آبی یافت.