مترجم: رزیتا ملکی‌زاده
منبع:راسخون



 

آهن یکی از مهمترین مواد معدنی در بدن انسان است. جذب آهن عملکرد مهمی است که توسط بدن انسان انجام می‌شود و از اینرو، دانستن فرایندی که به وسیله‌ی آن آهن جذب می‌شود، دارای اهمیت است.
دلیل آنکه به آهن اهمیت مضاعف در عملکرد بدن انسان داده می‌شود، این است که آهن بخش جدایی ناپذیر سیستم تنفسی انسان به شمار می‌رود. این ماده‌ی معدنی جزء مهمی از هموگلوبین بوده که نقشی حیاتی را در جریان خون ایفاء کرده و عملکرد انتقال اکسیژن در سرتاسر بدن را برعهده دارد. این امر جذب آنها را عملی حیاتی می‌سازد.
آهن و هموگلوبین
هموگلوبین در سلول‌های قرمز خون بیشتر مهره داران، و برخی بی‌مهرگان دیده می‌شود. و متالوپروتئینی است که به گردش اکسیژن در بدن کمک می‌کند. هموگلوبین در اصل از پروتئین‌ها و هِم (heme) تشکیل می‌‌شود که اصولاً از آهن ساخته شده است. انتقال اکسیژن و مواد مغذی به کمک سلول‌های قرمز خون انجام می‌شود. این سلول‌ها شامل حدود 97٪ از محتوای سلول خون خشک بوده که البته، کاملا میزان قابل توجهی است. 36ر1 و 37ر1 میلی‌لیتر O2 در هر گرم هموگلوبین، می‌تواند اکسیژن را برای حمل به اندام‌های مختلف ملزم سازد. به طور خلاصه، میزان تجویز شده از آهن جهت حفظ مداوم عرضه‌ی محتوای اکسیژن به سرتاسر بدن کاملاً ضروری است. کمبود آهن در بدن را کم خونی نامند که در آن سلول‌های قرمز خون در بدن انسان کوچک شده و اغلب تعداد آنها کم می‌شود. کمبود آهن می‌تواند همچنین به چندین عارضه‌ی دیگر مرتبط با رشد منجر شود. در نتیجه می‌توان گفت که آهن جزء ضروری بدن انسان است.
روند جذب آهن
جذب آهن در بدن انسان از طریق دستگاه گوارش (روده کوچک) انجام می‌شود. اندام‌های باقی‌مانده از دستگاه گوارش کمک اندک خود را در شکستن مواد غذایی انجام می‌دهند. با این حال، بخش مهم زمانی به میان می‌آید که آهن موجود از مواد غذایی به جریان خون و به هموگلوبین جذب می‌شود. این فرآیند را به درستی «جذب» آهن نامیده‌اند و توسط گروه یا دسته‌ای از سلولها بنام اینتروسیت‌ها آغاز می‌شود. این سلول‌ها در سطح گلیکوکالیکس داخلی دوازدهه از روده کوچک وجود دارند. گلیکوکالیکس سطح پلیمری خارج سلولی است که توسط خود سلول‌ها ترشح می‌شود.
لازم به ذکر است آهن که بخشی از پروتئین می‌باشد، معمولا توسط بدن جذب می‌شود. این آهن «قابل جذب» را اغلب تحت عنوان پروتئین هِم (heme protein) می‌شناسند. فرم فروس (آهن دار) این پروتئین از نظر شیمیایی به صورت Fe2 + نشان داده می‌شود. تمام آهن‌های خوراکی به این فرم و شکل نمی‌باشند، و برخی از آنها بایستی از Fe3 + ساده شوند. این عملکرد در «حاشیه‌ی بُرسی» ('brush border') انجام می‌شود که آنزیم ردوکتاز فریک (نوعی آنزیم)، سیتوکروم B اثنی‌عشری، آن را به FE2 + تقلیل می‌دهد. فرآیند تبدیل در این قسمت پایان می‌پذیرد و پروتئینی بنام DMT1، که همچنین تحت عنوان انتقال دهنده‌ی 1 فلز دو ظرفیتی شناخته می‌شود، آهن را به سلول‌ها انتقال می‌دهد. چند فرایند بسیار پیچیده وجود دارد که مراحل بعدی یعنی جایی که آهن ظرفیت حمل اکسیژن هموگلوبین را بهینه می‌سازد، را دربرمی‌گیرد. مشکلات جذب نادر ممکن است در این فرایند بوجود آید که در صورت تشخیص داده نشدن، می‌تواند بسیار خطرناک باشد، اما امکان درمان آن وجود دارد.
آهن، به عنوان یک ماده مغذی مهم در بسیاری از رژیم‌های غذایی وجود داشته و توسط بسیاری از سازمان‌ها و مراکز بهداشتی تجویز می‌شود. گوشت قرمز و ماکیان به عنوان منابع مهم آهن در نظر گرفته می‌شوند. میوه و سبزیجات برگ دار نیز منابع مهمی از آهن به شمار می‌روند.