ستاره‌ی مزدوجی با کوتاه‌ترین دوره‌ی تناوب

به كمك اگزوسات، ماهواره پرتوایكس آژانس فضایی اروپا یك جفت ستاره كشف شده است كه هر 11 دقیقه یك بار به دور هم می‌گردند، و این كوتاه‌ترین دوره در یك منظومه مزدوج است كه تاكنون شناخته شده است. این دو ستاره چشمه پرتوایكس درخشانی را ( به نام 30-1820X) تشكیل می‌دهند كه به فاصله بیست هزار سال نوری از ما در صورت فلكی قوس واقع شده است. این منظومه مزدوج كه استلا و وایت (آژانس فضایی اروپا ESA) و پریدورسكی (لوس آلاموس) آن را كشف كرده‌اند. متشكل است از یك كوتوله سفید در حال مرگ، كه در چنگال گرانشی ستاره‌ای نوترونی به دام افتاده است. منبع انرژی چشمه‌ای مانند 30-1820X، گازی است كه با سرعت یك سوم سرعت نور از كوتوله سفید بر ستاره نوترونی سقوط می‌كند. گاز در حین سقوط بسیار داغ می‌شود و بدین طریق یك چشمه درخشان پرتو ایكس به وجود می‌آید. تپش كم دامنه یازده دقیقه‌ای پرتو ایكس 30-1820X، مؤید آن است كه این چشمه براستی یك ستاره مزدوج است. چنین دوره كوتاهی به معنی آن است كه اندازه ستاره‌ای كه دور ستاره نوترونی می‌گردد باید كوچك – در حدود سه برابر زمین – باشد؛ یعنی این ستاره یك كوتوله سفید است. جرم كل این منظومه 5ر1 برابر جرم خورشید است. این منظومه در خوشه كروی 6624NGC قرار دارد كه در آن چگالی (تعداد) ستاره‌ها یك میلیون بار از همین چگالی در حوالی خورشید بیشتر است. چنین چگالی زیادی، احتمال برهم‌كنش ستاره‌ها را با یكدیگر بیشتر می‌كند. به عقیده فربونت (انستیتو ماكس پلانك، گارخینگ) نحوه تشكیل این ستاره مزدوج احتمالاً چنین بوده است: یك ستاره نوترونی و یك غول سرخ (ستاره‌ای كه به پایان عمرش نزدیك می‌شود) چنان به هم نزدیك شده‌اند كه مدار ستاره نوترونی در داخل جو غول سرخ قرار گرفته است. میزان انرژی آزاد شده در این وضعیت احتمالاً به اندازه‌ای بوده است كه بتواند لایه‌های بیرونی غول سرخ را تحلیل ببرد، و تنها یك هسته هلیومی – یعنی یك كوتوله سفید بر جای بگذارد.