کم خونی در بیماری مزمن کلیه

فردی که دچار بیماری مزمن کلیه می‌باشد به احتمال زیاد از کم خونی نیز رنج می‌برد. سئوال این است که چگونه این دو عارضه‌ی پزشکی به یکدیگر ارتباط می‌یابند؟ این مقاله اطلاعات مورد نیاز را در اختیارتان قرار می‌دهد.

آیا می‌دانستید؟

کم خونی معمولاً در مراحل اولیه بیماری مزمن کلیوی بوجود آمده و می‌تواند در تمام بیمارانی که در مراحل نهایی آن قرار دارند دیده شود.
قبل از اینکه پی ببریم به چه علت بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه دچار کم خونی می‌شوند، اجازه دهید این دو عارضه‌ی پزشکی را بیشتر بشناسیم.

بیماری مزمن کلیه

بیماری مزمن کلیه، یا CKD را از دست دادن تدریجی عملکرد کلیه در طول زمان تعریف می‌کنند. این بیماری که همچنین تحت عنوان بیماری مزمن کلیوی شناخته می‌شود، با آسیب رساندن به کلیه‌ها، و ممانعت از توانایی آنها در انجام عملکردهای مورد نیاز، به تدریج پیشرفت می‌کند. این امر موجب افزایش سطوح آب در خون شده و سبب می‌گردد فرد احساس ضعف نماید. این عارضه همچنین عوارض خاصی مانند کم خونی، آسیب عصبی و ضعف در استخوانها را وارد می‌سازد. دو علت اصلی بیماری مزمن کلیوی دیابت و فشار خون بالا می‌باشند. عوارض پزشکی دیگری مانند گلومرولونفریت، عفونت‌های خاص دستگاه ادراری، لوپوس و بیماری کلیوی پلی کیستیک همچنین می‌توانند موجب ابتلاء به بیماری مزمن کلیه شوند. پزشکان به منظور اندازه گیری سطح عملکرد کلیه و تعیین مرحله‌ی بیماری کلیه از آزمایش میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) استفاده می‌کنند. در این بخش مراحل مختلف بیماری مزمن کلیه معرفی می‌شوند:
• مرحله‌‌ی 1: GFR 90؛ عملکردهای کلیه طبیعی بوده اما اثراتی از پروتئین می‌تواند در ادرار دیده شود.
• مرحله‌ی 2: GFR بین 60 تا 80؛ کلیه با مشکلات خاصی در عملکرد طبیعی خود روبرو است.
• مرحله‌ی 3: GFR بین 30 تا 60؛ عملکرد کلیه تا اندازه‌ای مختل شده است.
• مرحله‌ی 4: GFR به 15 کاهش می‌یابد؛ کلیه اکنون در معرض نارسایی کلیوی قرار دارد.

کم خونی

آنمی یا کم خونی وضعیتی است که به هنگام مواجهه‌ی خون با کمبود سلولهای قرمز خون سالم رخ می‌دهد. تقریبا 3 تا 5 میلیون آمریکایی از کم خونی رنج می‌برند، بطوریکه آن را یکی از شایع‌ترین اختلالات خونی در این کشور ساخته است. بیش از 400 نوع کم خونی وجود دارد که به سه گروه، کم خونی ناشی از کاهش تولید سلول‌های قرمز خون؛ کم خونی ناشی از، از دست دادن خون؛ و کم خونی ناشی از تخریب سلول‌های خون، تقسیم می‌شود. علل اصلی کم خونی، سطوح پایین آهن و ویتامین B12 در بدن، رژیم غذایی نامناسب، از دست دادن خون به علت عمل جراحی و یا حوادث و سوانح، و بیماری‌هایی که سلول‌های سالم قرمز خون را از بین ‌می‌برند، می‌باشد. پزشکان انجام آزمایشات خونی مانند شمارش کامل خون (CBC)، انجام آزمایش هموگلوبین (HB) و آزمون هماتوکریت (HCT) را جهت تعیین کم خونی پیشنهاد می‌کنند، به این دلیل که چنانچه این عارضه برای مدت طولانی تشخیص داده نشود، می‌تواند عوارض جانبی بر روی قلب و مغز برجای گذارد.

به چه علت بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی دچار کم خونی می‌شوند؟

کلیه‌های سالم هورمون مهمی تحت عنوان اریتروپویتین یا EPO تولید کرده و این هورمون به تشکیل سلول‌های قرمز خون کمک می‌کند. سلولهای خاصی در کلیه وجود دارند که این هورمون را تولید می‌کنند. این سلول‌ها نسبت به میزان پایین اکسیژن حساس بوده و هنگامی که کمبود اکسیژن در خون را احساس کنند، اریتروپویتین آزاد می‌سازند. هنگامی که شخصی مبتلا به بیماری مزمن کلیوی می‌شود، کلیه‌های او قادر به تولید اریتروپویتین نخواهند بود. کمبود این هورمون منجر به افت در تعداد سلول‌های قرمز خون شده و کم خونی را بوجود می‌آورد.
آهن به تولید هموگلوبین (که برای سلول‌های قرمز خون مهم است) کمک کرده و در مواد غذایی سرشار از پروتئین یافت می‌شود. از اینرو، منبع اصلی آهن از مصرف گوشت قرمز تأمین می‌شود. از آنجا که به بیماران مبتلا به بیماری‌های کلیوی توصیه می‌شود از مواد غذایی سرشار از پروتئین دوری کنند، این افراد مقدار آهن مورد نیاز بدن را که می‌توانست در تولید سلولهای قرمز خون سالم بسیار مفید باشد را از دست می‌دهند. کلیه‌های سالم قادر به فیلتر کردن مواد زائد سمی انباشته شده در خون می‌باشند، اما کلیه‌هایی که دچار بیماری مزمن کلیوی شده‌اند، قادر به فیلتر کردن این مواد نمی‌باشند. در نتیجه مواد زائد در خون باقی مانده و به طور منفی بر سلامت سلول‌های قرمز خون تأثیر می‌گذارند.
همچنین مهم است بدانید که اکثر افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه، دچار کم خونی خواهند شد. این عارضه در مراحل ابتدایی شروع شده و به تدریج با پیشرفت بیماری کلیوی، بدتر می‌شود.

درمان کم خونی در بیماری مزمن کلیه

تا همین اواخر، پزشکان انتقال و تزریق سلول‌های خون و تجویز تستوسترون به عنوان درمان اولیه برای کم خونی را پیشنهاد می‌دادند. با این حال، این درمان‌ها دیگر به عنوان درمان‌های مؤثر در نظر گرفته نمی‌شوند، به این دلیل که تکرار انتقال خون موجب بروز برخی آنتی بادی‌ها، عفونت‌های ویروسی و افزایش میزان آهن در خون فراتر از حد نرمال می‌شود. از سویی دیگر، تستوسترون موجب تحریک تولید سلول قرمز خون اما در مقیاس بسیار کم می‌شود.
اکنون پزشکان اپوژن (EPOGEN) یا پروکریت (Procrit) را که به مقدار اریتروپویتینی می‌افزاید که بدن به طور طبیعی می‌سازد، توصیه می‌کنند. پزشکان همچنین مصرف مکمل‌های آهن را جهت اطمینان از عملکرد مؤثر اپوژن در تولید اریتروپویتین کافی برای بدن تجویز می‌کنند.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود.