گاتلینگ‌های ایرانی وارد می‌شوند

گاتلینگ محرم به نظر بسیاری از كارشناسان داخلی، برترین نمونه در كلاس خود به شمار می‌آید و با برخورداری از نرخ نواخت بیش از 2500 گلوله در دقیقه و كالیبر سنگین 12/7 میلی متری، می‌تواند آتش پشتیبانی و پدافند نقطه‌ای قابل توجهی را برای انواع پلت فرم‌های زمینی و دریایی فراهم آورد. البته این برای اولین بار نیست كه ایران موفق به ساخت مسلسل‌های گاتلینگ (یا آنگونه كه برخی از آنها یاد می‌كنند چند لول) می‌شود و پیش از این جهاد خودكفایی نیروی زمینی ارتش با ساخت تیربار نیمه سنگین اخگر، ثابت كرده بود كه از توانایی فنی لازم برای طراحی و توسعه این جنگ افزارهای پیچیده به صورت كاملاً بومی برخوردار است. اما مسلسل‌های گاتلینگ چه هستند و در مقایسه با نمونه‌های معمولی، چه مزایا و معایبی دارند؟
***

گام به گام تا موفقیت

حرف از ساخت تیربارهای گاتلینگ داخلی برای اولین بار در سال 1390 و با رونمایی از اخگر در رژه روز ارتش (29 فروردین) به میان آمد. تیربار جدید به همت مردان صنایع جنگ افزارسازی كشور و جهاد خودكفایی نزاجا ساخته شده بود. این گام اولیه با شروع تولید انبوه اخگر و ظاهر شدن آن در رزمایش‌های مختلف و حتی قرار گرفتن روی انواع خودروهای تاكتیكی سبك مانند سمندر در كمتر از دو سال بعد تكمیل شد. قدم مهم بعدی در راه تبدیل كردن ایران به یك كشور صاحب فناوری در این بخش در فروردین سال 1393 و رونمایی از تیربار به مراتب قدرتمندتر محرم برداشته شد. تیربار جدید از پیكربندی مشابه با اخگر بهره می‌برد، اما به مراتب بزرگ‌تر و قدرتمندتر شده بود و حالا می‌شد روی آن به عنوان جنگ افزاری برای مقاصد پیشرفته‌تر مانند ساخت سامانه‌های پدافندی بر ضد اهداف هوایی ارتفاع كوتاه و یا ساخت سیستم‌های دفاع نقطه‌ای بر ضد موشك‌های كروز روی شناورهای نیروی دریایی سپاه و ارتش نیز حساب كرد.
ساخت خودروهای پشتیبانی كه به یك یا دو قبضه از این تیربار هولناك مجهز باشند هم در نوع خود می‌تواند توان رزمی قابل توجهی را برای یگان‌های پیاده مكانیزه ارتش به ارمغان آورد.

گاتلینگ یعنی چه؟

مسلسل‌های گاتلینگ، رده‌ای خاص از سلاح‌های گرم به شمار می‌آیند كه بیش از هر چیز به خاطر نرخ نواخت گلوله بسیار بالاتر خود، مورد توجه قرار می‌گیرند. در این جنگ افزارها 3 تا 10 لوله به كار گرفته می‌شوند كه باعث شده در اصطلاح آن را با نام مسلسل چند لول هم بشناسیم. در هر چرخه شلیك به وسیله این هیولاها، فشنگ‌های جدید هر بار در یكی از لوله‌ها قرار می‌گیرند و شلیك می‌شوند. نتیجه آنكه لوله‌ها در مقایسه با نمونه‌های معمول، زمان بیشتری برای خنك شدن دارند كه در نهایت به سلاح اجازه می‌دهد به نواخت تیر به مراتب بالاتری دست پیدا كند. اولین مسلسل از این نوع در سال‌های دهه 1860 توسط طراح جنگ افزار نابغه آمریكایی ریچارد گاتلینگ ساخته شد، طولی نكشید كه جنگ افزار جدید در نبردهای داخلی آمریكا به صورت گسترده‌ای توسط نیروهای شمال به كار گرفته شد و تأثیری مهم در پیروزی این جبهه بازی كرد. سلاح‌های گاتلینگ تا پایان جنگ‌هانی اول در حدود 1920، محبوبیت قابل توجهی داشتند. اما به مرور زمان با معرفی جنگ افزارهای اتوماتیك جدیدتر كه دارای مكانیسم‌های عمل ساده‌تری بودند، جایگزین شدند، طولی نكشید كه پیچیدگی و قیمت بالای گاتلینگ‌ها باعث شكست آنها در برابر تیربارهای اتوماتیك جدیدتر سبك‌تر و كارآمدتر مانند MG-42 آلمانی شد، تا جایی كه در جنگ جهانی دوم، تقریباً هیچ ردپایی از مسلسل‌های گاتلینگ نمی‌توان یافت. بازگشت دوباره گاتلینگ‌ها به صحنه، در جایی بعید صورت گرفت.

صنایع هوافضا

در ابتدای دهه‌ی 1950 نیروی هوایی ایالات متحده به توپی با نرخ نواخت بسیار بالاتر برای شكار هواپیماهای جت جدید در نبردهای نزدیك هوایی یا همان داگ‌فایت‌های مشهور دست پیدا كرد و از همان جا بود كه جنرال الكتریك با معرفی توپ هوایی گاتلینگ M-61 ولكان بار دیگر پای این سلاح‌ها را به میدان جنگ باز كرد.
گاتلینگ‌های جدید به جای استفاده از نیروی دست، برای به چرخش درآوردن سیلندر مركزی به موتورهای الكتریكی مجهز شده بودند، درنتیجه نرخ نواخت گلوله در آنها بسیار بالاتر رفته بود و طولی نكشید كه دیگر بخش‌های ارتش نیز برای استفاده از این قدرت خردكننده، سلاح‌های گاتلینگ مخصوص به خود را توسعه دادند.

اخگر، قدرت آتش باورنكردنی

مسلسل گاتلینگ اخگر محصول تلاش متخصصان جهاد خودكفایی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران است. این سلاح از فشنگ‌های كالیبر 7/62 میلی متری مشابه به كار رفته در تفنگ تهاجمی كلاشینكف استفاده می‌كند، با این تفاوت كه نرخ شلیك آن چیزی در حدود 4500 تا 6000 گلوله در دقیقه تخمین زده می‌شود! برای رسیدن به این هدف، تیم سازنده از مجموعه شش لوله كه احتمالاً با روش چكش كاری سرد و طی یك فرایند دمایی ویژه ساخته شده برای ساخت اخگر استفاده كرده است. متأسفانه مانند دیگر ساخته‌های صنایع نظامی، اطلاعات چندانی در مورد اخگر نیز در دسترس نیست، اما با توجه به تصاویر منتشر شده، می‌توان طول آن را حدود 80 سانتی متر تخمین زد، كه با قرارگرفتن در كنار كالیبر فشنگ‌های مورد استفاده، حداكثر بردی در حدود 1000 متر را برای آن به ارمغان خواهد آورد. هرچند در صورت كمی سختگیری، نمی‌توان در فواصل بالای هفتصد متری حساب زیادی روی دقت این سلاح باز كرد.

اخگر یك مسلسل گاتلینگ نیمه سنگین است كه با وزنی در حدود 45 تا 50 كیلوگرم، برای به كار گرفته شدن روی انواع خودروهای نظامی سبك، شناورهای كوچك و حتی هلیكوپترهای تهاجمی و پشتیبانی سبك و نیمه سنگین هوانیروز، می‌تواند گزینه‌ای عالی به شمار بیاید. برخورداری از قدرت آتش بالا، در كنار اندازه جمع و جور، استفاده از اخگر برای یگان‌های پشتیبانی نیروهای نخبه را نیز كاملاً امكان پذیر می‌كند كه نمونه آن را می‌توان در سوار كردن این جنگ افزار روی خودروی رمل نورد بیابانی سمندر مشاهده كرد.

محرم، وقتی دشمن بازنده است

تیربار گاتلینگ محرم، چه از نظر كالیبر مورد استفاده و چه از نظر اندازه، به مراتب قدرتمندتر از اخگر بوده و مأموریت كاملاً متفاوتی را می‌تواند برعهده بگیرد. این هیولای شش لوله در نوع خود یكی از قدرتمندترین گاتلینگ‌های كالیبر 12/7 میلی متری در جهان هم به شمار می‌آید و براساس توضیحات امیر سپهبد پوردستان فرماندهی نیروی زمینی ارتش، با برخورداری از نرخ نواختی برابر با 2500 شلیك در دقیقه، در كنار فشنگ‌های بزرگ، استفاده آن می‌تواند آتشی كوبنده را فراهم آورد كه هر دشمنی را با دشواری جدی روبه رو خواهد كرد. از موفق‌ترین گاتلینگ‌های كالیبر 12/7 میلی متری، می‌توان به تیربار GAU-19 آمریكایی‌ها اشاره كرد كه در بهترین حالت، توانایی دست یابی به نرخ نواخت 2000 شلیك بر دقیقه را دارد و با توجه به استفاده آن از تنها 3 لوله و حتی با در نظر گرفتن برتری آمریكایی‌ها در ساخت آلیاژهای مخصوص، در برابر تنش‌های حرارتی لوله یك تیربار سنگین، باز هم محرم هم در زمینه نرخ نواخت و حجم آتشی كه می‌تواند فراهم آورد و هم مدت زمانی كه می‌تواند با حداكثر توان به شلیك بر ضد اهداف دشمن بپردازد گوی سبقت را از رقیب خواهد ربود. تیربار گاتلینگ محرم، نرخ آتش بسیار بالایی دارد كه با قراردادن آن در كنار كالیبر بالای گلوله‌های مورداستفاده و برد قابل توجه 1600 تا 2000 متری به دست آمده از محل شلیك توسط لوله‌های بزرگ به كار رفته در آن، می‌تواند در مأموریت‌های مختلفی به كار گرفته شود.
سوار كردن آن روی شناورهای تندرو می‌تواند توان پشتیبانی نزدیك آنها از تفنگدارانی كه قصد انجام مأموریت‌هایی همچون فتح ساحل را دارند فراهم می‌شود، محرم روی خودروهای زره پوش می‌تواند آنها را تبدیل به یك اژدها با دمی آتشین كند كه در برابر اهداف سبك و سنگین دشمن، به یك اندازه قدرتمند است و سوار كردن آن روی چرخبال‌های متوسط در كنار یك سامانه پایداركننده ژیروسكوپی و سایت هدف‌گیری پیشرفته، می‌تواند این پرنده‌ها را به كابوس هر نیرویی تبدیل كند.

در مسیر صحیح

تولید انبوه اخگر و محرم شروع شده و به كارگیری گسترده آنها در میان بخش‌های مختلف نیروهای مسلح كشور عزیزمان، می‌تواند با فراهم آوردن حجم آتش برتر برای آنها دشمن را حسابی به دردسر بیاندازد. البته این طرح‌ها بدون اشكال نبوده و متخصصان دفاعی كشور، در حال كار روی برطرف كردن آنها هستند، ایران برای پیشرفت در این زمینه به فناوری‌های پیشرفته‌تری در زمینه ساخت لوله‌های پیشرفته با ماندگاری بالاتر نیاز دارد كه یك نیاز استراتژیك بوده و عملاً توان كشور در زمینه ساخت تمامی جنگ افزارهای عمل كننده براساس فشار گاز باروت را به شكل قابل ملاحظه‌ای ارتقا خواهد داد. توسعه سامانه تغذیه دوگانه، یكی دیگر از مواردی است كه مخصوصاً برای محرم، می‌تواند برتری قابل ملاحظه‌ای در هنگام درگیری با اهداف زرهی فراهم آورد كه در كنار ارتقای ساختار فشارشكن لوله، مهم‌ترین به روز رسانی‌هایی هستند كه می‌تواند در كوتاه مدت روی آن صورت پذیرد. به امید روزی كه مردان صنایع دفاعی از اولین توپ گاتلینگ 30 میلی متری ایرانی هم پرده برداری كنند و با توسعه سامانه‌های جانبی مانند رادارهای مخصوص هدف‌گیری، سایت‌های حرارتی و اپتیكی پیشرفته و ساخت پایداركننده‌های چند محوره با رساندن كشور عزیزمان به بالاترین سطح این فناوری راه را برای هرچه كوبنده‌تر شدن توان سربازان این آب و خاك فراهم آورند.

پی‌نوشت‌:

1- تیربار.

منبع مقاله:
ماهنامه‌ی نوآور، سال دوازدهم، اردیبهشت 95، شماره‌ی 140.