آسیب شناسی مداحی و عزاداری (1)

مقدمه

به دنبال طرح مسئله آسيب‌شناسي و آفت زدايي از مراسم عزاداري توسط حجت الاسلام و المسلمين سيد احمد خاتمي‌در اجلاسيه مجلس خبرگان رهبري و اشاره رهبر انقلاب به آن، اظهار نظرهاي متفاوتي درباره علل و انگيزه‌هاي طرح اين مسئله در شرايط كنوني از سوي صاحب‌نظران و گروه‌هاي مختلف سياسي به عمل آمد. حجت‌الاسلام و المسلمين سيد احمد خاتمي، ‌به درخواست پايگاه اطلاع رساني رسا، متن كامل اين سخنان را در اختيار اين پايگاه قرار داده است كه به همراه توضيحات از سوي ايشان، ‌در ادامه مي‌آيد.
متنى كه ملاحظه مى‏فرماييد، متن سخنرانى اينجانب در مجلس خبرگان رهبرى است كه به پيشنهاد كميسيون‏ سياسى ـ اجتماعى مجلس خبرگان و تصويب هيأت‏رئيسه آن مجلس ايراد شده است. اين سخنرانى از چند ويژگى برخوردار بود:
1. علاوه بر مطالعات قبلى، براي اين سخنرانى حدود چهل ساعت مطالعه نمودم؛
2. با چهار تن از مراجع عظام تقليد و نيز هيأت‏رئيسه محترم خبرگان و برخى از خبرگان در رابطه با مباحث‏مطروحه مشورت و رايزنى كردم؛
3. سخنرانى تماماً مستند بود هم آيات و روايات و هم فتاوى مراجع عظام؛
4. در اين سخنرانى تنها به بيان مشكل اكتفاء نشده، در حد توان راهكار هم ارائه شده است؛
5. در جمع فرهيختگان برجسته، دين شناسان بزرگ كشور اعضاي محترم خبرگان رهبرى ايراد شد؛
6. به شدت مورد استقبال اعضاء محترم آن مجلس قرار گرفت هم در جلسه و هم بعد از آن اينجانب را موردلطف قرار دادند و برخى اين سخنرانى را مصاديق بارز احياء امر اهلبيت(ع) ناميدند؛
7. هيأت رئيسه مجلس خبرگان رهبرى اين سخنرانى را غيرمحرمانه اعلام كرد و دستور انتشار آن را داد.
با اين همه به صراحت مى‏گويم اين سخنرانى كاستيهاى فراوانى دارد كه بايد برطرف گردد اين در حقيقت گامى‏در مسير آسيب زدائى در مراسم دينى است. بايد همه دست به دست هم دهيم تا اين مجالس و محافل دينى تريبون‏گسترده اسلام ناب شده و از اين كانال حقايق دينى منتشر شود.(آن چنان كه بحمدالله بسيارى از مجالس ما اين چنين‏است.) پيش از آنكه به مطالعه اين سخنرانى بپردازيد تذكر چند نكته را لازم مى‏دانم:
1. درست است محور اين سخنرانى مراسم عزادارى است ليكن آسيب‌ها عام است، آسيب‌هايى است مربوط به‏همه مجالس دينى چه عزاداريها چه مراسم جشن و چه مراسم ديگر.
2. روى سخن در اين سخنرانى آسيبها است، قشر خاصى به عنوان آسيب رسان معرفى نشده‏اند ممكن است‏اين آسيبها توسط برخى از خطباء يا برخى از مداحان يا برخى از برنامه سازان صدا و سيما باشند. اين را بدين‌جهت‏متذكر شدم كه مطمئنم كسانى فرداى انتشار اين سخنرانى، آنرا سخنرانى عليه مداحان تلقى كنند(آنچنانكه بدنبال‏گزارش سخنرانى خبرگان برخى از روزنامه‏ها چنين تيتر زدند كه البته با تذكر اينجانب روز بعد اصلاح كردند).
اين برداشت را از سخنرانى‏ام غلط و نادرست مى‏دانم، گرچه در جاى جاى اين سخنرانى تلاش كرده‏ام حساب‏مداحان مخلص و ارزشى را از غير آن‏ها جدا كنم ولى در اين مقدمه هم تأكيد مى‏كنم بهيچ وجه محور نقد در اين‏سخنرانى فقط مداحان نيستند، اگر نقدى هست عام است و اگر ستايش هم هست عام است. اينجانب از نزديك‏بسيارى از مداحان ارزشى را مى‏شناسم و تلاش مخلصانه آن‏ها را در جهت احياء مكتب سيدالشهداء ـ ع ـ و احياءارزشهاى انقلاب ارج مى‏نهم و بر اين باورم كه بيش از همگان مداحان مخلص ارزشى از اين آسيبها رنج برده و به شدت‏از حضور نااهلان در اين كسوت محترم ناراحتند.
3. در پايان بار ديگر تأكيد مى‏كنم كه محافل و مجالس دينى تريبونهاى گسترده مذهب است كه بايد هر روز بيش‏از گذشته با نشاطتر و با كيفيت بالاتر برگزار گردد و بخصوص مراسمى كه مربوط به اهلبيت عليهم السلام است چه‏عزاداريها، چه شاديها، در اين سخنرانى بر اين نكته تكيه داشتم كه نبايد بگونه‏اى انتقاد كنيم كه خداى ناكرده اصل‏عزادارى زير سؤال رفته يا خطباى ارزشى و مداحان مخلص زير سؤال روند. و از اين عزيزان نيز مى‏خواهم كه اين‏آسيبها را جدى بگيرند و كمك كننده تا آسيب زدائى شده و اين مجالس نورانى آنچنان كه براى آسمانيان‏درخشندگى دارد براى زمينيان نيز روشنگر باشد انشاءالله.
اينك اين شما و اين متن سخنرانى‏.

الف. جايگاه مراسم عزادارى‏

عزادارى و برپايى مراسم ماتم در سوگ خوبان و اولياء خدا امرى است كه ريشه در قران و سيره نبوى(ص) وسيره امامان(ع) دارد. اين عزادارى‏ها مصداق مودت اهل بيت(ع) است.(1)مصداق تعظيم شعائر الهى است.(2) مصداق فرياد مظلوم عليه ظالم است(3) و در سيره نبى اكرم(ص) داريم كه حضرت در سوگ شهداى احد و بويژه حمزه سيدالشهداء عزا گرفت وترغيب به عزادارى بر حضرت كرد نيز درسوگ شهادت حضرت جعفر بن ابى طالب و زيد بن حارثه و عبدالله بن‏رواحه عزا گرفت. برپائى مجلس عزا را عيب نمى‏دانست و با آن برخورد نمى‏كرد راوى گويد: يكى از بستگان پيامبراکرم (ص) از دنيا رفت، زن‌ها جمع شدند و مجلس عزا براى او برپا كردند عمر برخاست آنها را از اين‏كار نهى كرد و آنها را طرد نمود پيامر(ص) فرمود: عمر، رهايشان كن كه چشم‏گريان و قلب مصيبت ديده و داغ تازه‏است.(4) شنيدنى است كه پيامبر اكرم(ص) براى امام حسين(ع) در روز اول ولادتش مجلس عزا گرفت.(5) در منزل ام سلمه در دوره كودكى براى امام حسين مجلس عزا گرفت.(6) در منزل عائشه براى حضرت امام حسين(ع) مجلس عزا گرفت.(7) در خانه امام على(ع) براى حضرت عزا گرفت.(8) بنابراين اگر بگوئيم بنيانگذار عزادارى بر سيد و سالار شهيدان حضرت نبى اكرم(ص) امامان(ع) بوده است‏سخنى بگزاف نگفته‏ايم.(9)
در سيره امامان(ع) هم برنامه‏اى كه هرگز در هيچ شرائطى ترك نشد برپائى عزا بر سالار شهيدان امام حسين(ع)بود. امام سجاد(ع) پس از امام حسين(ع) تا زنده بود در هر مجلس از داغ حسين مى‏گفت و در حقيقت مجلس عزا برپامى‏كرد. امام باقر(ع) هم در شرائط سخت و خفقانى دستور مى‏داد روز عاشورا عزاى امام حسين را بر پا كند. مالك جهنى مى‏گويد امام باقر(ع) در روز عاشورا فرمود: همه براى امام حسين گريه كنند و اهل خانه را دستور به‏گريه بر حضرت مى‏كرد.(10) همين سيره را حضرت امام صادق(ع) و امامان ديگر(ع) داشتند آنها بر اين امر اصرار داشتند كه از رهگذرعزادارى و برپائى عزاى سالار شهيدان چراغ پرفروز نهضت حسينى روشن بماند كه ماند.
مجالس عزاى حسينى نه تنها نام سيدالشهداء(ع) را پرآوازه نگهداشته بلكه سبب ماندگارى پيام اسلام عزيز شدند.بر اين اساس است كه احيا گر مكتب نجات بخش عاشورا در عصر حاضر حضرت امام خمينى_ ره _ بيشترين تأكيدها رابر برپائى عزادارى سيد و سالار شهيدان داشتند: ملت ما قدر اين مجالس را بدانند مجالسى است كه زنده نگه مى‏داردملت‌ها را (11) ملت ما را اين مجالس حفظ كرده بيخود نبود كه رضاخان مأمورين ساواك رضا خان تمام مجالس عزا را قدغن‏كردند.(12) مجالس عزا را با همان شكوهى كه پيشتر انجام مى‏گرفت و بيشتر از او حفظ كنيد.(13) مجالس سوگوارى ائمه اطهار(ع) را بايد حفظ كنيد اينها را بايد حفظ كنيد. اينها شعائر مذهبى ماست كه بايدحفظ شود. باتوجه به جايگاه رفيع عزادارى و گوهر ارزشمندى كه در آن نهفته است بديهى است كه دشمنان تلاش گسترده‏در جهت تخريب و تحريف آن داشته باشند. در برهه‏اى از زمان كه عباسى‏ها قدرت‏مند بودند در پى تخريب عزاى‏سالار شهيدان بودند كه عزاداران را دستگير مى‏كردند، شكنجه و اعدام مى‏كردند و در برهه‏اى كه قدرت مقابله‏نداشتند، در پى تحريف آن بودند تا جلوى تأثير گذارى اين سنت مبارك را بگيرند. با توجه به تأثير ژرف فرهنگ‏عاشورا در پيروزى و تدام انقلاب اسلامى، دشمنان قسم خورده اسلام اين بار در پى تحريف اين فرهنگ برآمدند تاتأثير آفرينى آنرا كم‏رنگ كنند. گزارش ذيل هشدارى است براى همه آنان كه در اين رابطه تأثير گذارند هم بانيان محترم‏هم خطباء محترم و هم مداحان محترم:

نقشه سازمان سيا در رابطه با فرهنگ عاشورا

اخيراً كتابى به نام نقشه‏اى براى جدائى مكاتب الهى در آمريكا انتشار يافته كه در آن گفتگوى مفصلى با دكترمايكل برانت يكى از معاونان سابق سيا سازمان اطلاعاتى مركزى آمريكا انجام شده است او در اين زمينه مى‏گويد بعداز مدتها تحقيق به اين نتيجه رسيديم كه قدرت رهبر مذهبى ايران و استفاده از فرهنگ شهادت در انقلاب ايران تأثيرگذار بوده است ما همچنين به اين نتيجه دست يافتيم كه شيعيان بيشتر از ديگر مذاهب اسلامى فعال و پويا هستند دراين گردهم آئى تصويب شد كه بر روى مذهب شيعه تحقيقات بيشترى صورت گيرد و طبق اين تحقيقات برنامه‏ريزيهايى داشته باشيم بهمين منظور چهل ميليون دلار بودجه براى آن اختصاص داديم و اين پروژه درسه مرحله به‏ترتيب زير انجام شد... پس از نظر سنجيها وجمع آورى اطلاعات از سراسر جهان به نتايج مهمى دست يافتيم متوجه‏شديم كه قدرت مذهب شيعه در دست مراجع و روحانيت مى‏باشد... اين تحقيقات ما را به اين نتيجه رساند كه بطورمستقيم نمى‏توان با مذهب شيعه رودر رو شد و امكان پيروزى بر آن بسيار سخت است و بايد پشت پرده كار كنيم مابجاى ضرب المثل انگليسى اختلاف بيانداز حكومت كن از سياست اختلاف بياندازد نابود كن استفاده كرديم و درهمين راستا برنامه ريزيهاى گسترده‏اى را براى سياستهاى بلند مدت خود طرح كرديم حمايت از افرادى كه بامذهب‏شيعه اختلاف نظر دارند و ترويج كافر بودن شيعيان به گونه‏اى كه در زمان مناسب عليه آنها توسط ديگر مذاهب اعلام‏جهاد شود. همچنين بايد تبليغات گسترده‏اى راعليه مراجع و رهبران دينى شيعه صورت دهيم تا آنها مقبوليت خود رادر ميان مردم از دست بدهند.
يكى ديگر از مواردى كه بايد روى آن كار مى‏كرديم موضوع فرهنگ عاشورا و شهادت‏طلبى بود كه هر ساله‏شيعيان با برگزارى مراسمى اين فرهنگ را زنده نگه‏مى دارند ما تصميم گرفتيم با حمايتهاى مالى از برخى سخنرانان ومداحان و برگزاركنندگان اصلى اينگونه مراسم كه افراد سودجو و شهرت طلب هستند عقايد و بنيانهاى شيعه وفرهنگ شهادت‏طلبى را سست و متزلزل كنيم و مسائل انحرافى در آن به وجود آوريم به گونه‏اى كه شيعه يك گروه‏جاهل و خرافاتى در نظر آيد. در مرحله بعد بايد مطالب فراوانى عليه مراجع شيعه جمع آورى شده و بوسيله مداحان‏و نويسندگان سودجو انتشار دهيم و تا سال 1389 مرجعيت را كه سد راه اصلى اهداف ما مى‏باشند تضعيف كرده وآنان رابه دست خود شيعيان وديگر مذاهب اسلامى نابود كنيم و در نهايت تير خلاص را بر اين فرهنگ و مذهب‏ بزنيم.(14)

امام راحل پيشگام آسيب زدايى‏

لذاست كه آسيب‏شناسى اين مجالس و آسيب زدائى از آنها بزرگ ترين خدمت به نهاد مقدس عزادارى است. ازكلمات امام راحل عظيم‏الشأن استفاده مى‏شود كه آن امام عزيز با فراستى كه در مؤمن است از حدود 60 سال پيش به‏اين نكته هم توجه داشته‏اند: بايد بدانيد كه اگر بخواهيد نهضت شما محفوظ بماند بايد اين سنتها را حفظ كنيد البته‏اگر چنانچه ناروائى بوده است سابق ودست اشخاصى بى اطلاع از مسائل اسلام بوده آنها يكقدرى تصفيه شود لكن‏عزادارى به همان قوت خودش باقى بماند.(15)
در اينجا بايد يك سخنى هم در خصوص عزادارى و مجالسى كه به نام حسين بن على(ع) برپا مى‏شود بگوئيم‏ما و هيچيك از دينداران نمى‏گوئيم كه بااين اسم هر كسى هر كارى مى‏كند خوب است چه بسا علماى بزرگ ودانشمندان بسيارى از اين كارها را ناروا دانسته و به نوبت خود ازآن جلوگيرى كردند چنانچه همه مى‏دانيم كه در بيست‏چند سال پيش از اين عالم عامل بزرگوار مرحوم حاج شيخ عبدالكريم كه از بزرگترين روحانيون شيعه بود در قم شبيه‏خوانى را منع كرد و يكى از مجالس بزرگ را مبدل به روضه خوانى كرد و روحانيين و دانشمندان ديگر هم چيزهايى‏راكه بر خلاف دستور دينى بوده منع كرده و مى‏كنند.(16) بنابراين خدمت بزرگ درمقطع كنونى به عزادارى سالار شهيدان شناسايى آسيب‌ها و تلاش در جهت آسيب‏زدايى است روز چهارشنبه 9/6/84 گذشته در محضر آيت‌الله العظمى فاضل لنكرانى بودم صريح عبارت ايشان اين‏بود كه اگر اين آسيب‌هايى كه در برخى مجالس عزادارى هست ادامه يابد من بر اصل كيان تشيع احساس خطر مى‏كنم.شبيه اين اظهار نظر را آيت‌الله العظمى مكارم داشتند و فرمودند اگر اين روند ادامه يابد بيم آن مى‏رود كه روند مجالس‏عزادارى بدست كسانى بيفتد كه اصلاً اهليت ندارند.

افراط و تفريط در عرصه آسيب‌ها

پيش از آنكه در عرصه بحث از آسيب‌ها شويم تذكر يك نكته را ضرورى ميدانم و آن اينكه: در عرصه مقابله باآسيب‌ها دو نظريه وجود دارد كه بنده معتقدم در دو طرف افراط و تفريط است و نظريه معتدل حد وسط است. اين دونظريه عبارتند از:
يك نظريه آن است كه عزادارى امر مقدسى است اصلاً نبايد در اين عرصه وارد شد بگذاريم مردم هر كارى‏ مى‏كنند بكنند به هر شكلى كه مى‏خواهند عزادارى كنند اگر بخواهيم در اين ميدان وارد شويم و نقد كنيم چه بسا اصل‏عزادارى آسيب مى‏بيند پس چرا دست به ابروى عزادارى بزنيم كه در نتيجه چشم كور شود! صاحبان اين نظريه بايد توجه كنند كه اگر از عزادارى آسيب زدائى نشود چه بسا اصل عزادارى آسيب ديده وشاهد آن باشيم كه چند سال آينده در عزادارى همه چيز باشد جز احياء مكتب سالار شهيدان(ع) ما نمى‏توانيم در اين‏عرصه بى تفاوت باشيم و اجازه دهيم در پوشش عزادارى گناه و معصيت صورت پذيرد.
نظريه دوم كه نظريه تفريطى مى‏دانيم اين است كه به گونه‏اى از عزاداريها انتقاد كنيم كه خداى ناكرده مردم ازاصل برپايى آن دلسرد شوند. بگونه‏اى از مداحها انتقاد كنيم كه خوبان آنها نيز زيرسؤال روند. بحمدالله در جمع‏مداحان كشور كسانى هستند كه هم مخلصانه مى‏خوانند هم با مطالعه و هم مراقب‏اند از حدود شرع خارج نشوند من‏ارج و ارزش اينگونه مداحان را از دعبل و كميت ديروز كمتر نمى‏دانم. نبايد بگونه‏اى از خطبا انتقاد كنيم كه‏تر وخشكش همه با هم بسوزد! خطباى ارزشى كه زبان گوياى اسلام‏اند نيز آسيب ببينند. اينهم نادرست است، ما معتقديم بايد در اين عرصه جانب اعتدال را گرفت. بر برپايى عزاى حسينى واهل بيت(ع) تأكيد داشته باشيم از خطبا و مداحان مخلص تجليل و تكريم كنيم در عين حال رسالت روشنگرى خود رادر عرصه عزاداريها همانند ديگر عرصه‏ها داشته باشيم بنابراين اگر در اين مجلس عظيم سخن از آسيب‌ها داريم. هرگزدر صدد تخريب عزاداريها، خطبا و مداحان مخلص نيستيم بلكه در پى آنيم كه اين نهاد مقدس با نشاط و شادابى بماند و همانند گذشته الهام بخش باشد.

ب. آسيب‌ها

آسيب‌هايى كه در اين عرصه قابل ذكر است بر دو قسم است يكى آسيب محتوائى است وديگر آسيب شكلى‏است اما آسيب‌هاى محتوايى عبارتند از:

آسيب‌هاى محتوايى‏

طرح يكجانبه سيماى پيامبر (ص) و معصومين(ع) در مجالس عزا و شادى اهل بيت(ع) و تنها جنبه قداست وملكوتى امامان را مطرح كردن و بس توضيح آنكه پيامبر و امامان دو جنبه دارند يكى جنبه ملكوتى كه در اين نگاه‏معصوم‏اند، علم غيب دارند، ولايت تكوينى دارند و... و ديگر جنبه مُلكى و زمينى قل انما انا بشر مثلكم ما بايددر مجالس اهل بيت هر دو بعد را مطرح كنيم و تأكيد بر بعد دوم داشته باشيم آنها الگوى زندگى‏اند جنبه‌هايى الگوئى‏زندگى اهل بيت مطرح شود اينست كه سازنده است از مناقب اهل بيت بگوئيم از انس آنها با خداوند، ارتباط صميمى‏بامردم گره گشايى از كار مردم، زهد، شجاعت و... و دهها بعد ديگر. قرآن و روايات حتى ابراز محبت به اهل بيت(ع) رامقدمه براى عمل مى‏دانند. در آيه‏اى مى‏خوانيم: قل لا اسئلكم عليه اجراً الا الموده فى القربى. بگو بر اين رسالت از شما اجرى نمى‏خواهم جز مودت‏قربى_ خمسه طيبه طاهره _ (17) در آيه ديگر مى‏خوانيم: قل ما سئلتكم من اجر فهو لكم ان اجرى الا على الله. اجرى كه خواستم به نفع شماست‏اجرم بر خداست.(18) در آيه سوم مى‏خوانيم: قل ما اسئلكم عليه من اجر الا من شاء ان يتخذ الى ربه سبيلا. بگو اجرى بر رسالت ازشما نمى‏خواهم مگر كسى كه بخواهد راه به سوى خداوند بيايد.(19) از مجموع سه آيه استفاده مى‏شود مودت هم‏جهت راه‏يابى به سوى خداوند است. اين از قرآن در روايات هم فراوان بر الگو بودن اهل بيت(ع) تأكيد شده است. پيامبر اکرم (ص) فرمود اهل بيت من فارق بين حق و باطلند اينها امامانى‏اند كه بايد به آنها اقتدا كرد.(20)
عن مولينا اميرالمؤمنين(ع) انظروا اهل بيت نبيكم فالزموا سمتهم و اتبعوا اثرهم فلن يخرجوكم من هدى و لن‏يعيدوكم فى ردى فان لبدوا فالبدوا و ان نهضوا فانهضوا و لا تسبقوهم فتضلوا ولاتتاخروا عنهم فتهلكوا.(21) مولى على(ع) فرمود به اهل بيت پيامبرتان بنگريد از آن سو كه گام بر مى‏دارند برويد قدم جاى قدمشان‏بگذاريد آنها شما را هرگز از راه هدايت بيرون نمى‏برند و به پستى و هلاكت باز نمى‏گردانند اگر سكوت كردند سكوت‏كنيد اگر قيام كردند قيام كنيد از آنها پيشى نگيريد. كه گمراه مى‏شويد و از آنان عقب نمانيد كه نابود مى‏گرديد.
عن رسول الله (ص) اجعلوا اهل بيتى منكم مكان الرأس من الجسد و مكان العينين من الرأس فان الجسد لايهتدى الا بالرأس و لا يهتدى الرأس الا بالعينين.(22) پيامبر اسلام (ص) فرمود اهل بيتم را همانند سر در پيكره زندگى قرار دهيد و همانند دو چشم از سر همانا جسد جز باسر راه بجائى نمى‏برد هدايت سر هم با چشمها است.
آنچه كه بسى مايه تأسف است آن است كه اخيراً در برخى از مجالس حتى از بعد ملكوتى امامان و مناقب‏معنوى آنان گفته نمى‏شود و صرفاً سخن از توصيف چشم و ابروى اهل بيت است همان كه مورد نقد مقام معظم‏رهبرى هم قرار گرفت: چيزديگرى كه بنده در بعضى از خوانندگان جلسات مداحى اطلاع پيدا كردم استفاده از مدح‏ها و تمجيدهاى‏بى معناست كه گاهى هم مضر است فرض كنيد راجع به حضرت اباالفضل صحبت مى‏شود بنا كنند از چشم و ابروى‏آن بزرگوار تعريف كردن مثلاً قربون چشمت بشم، مگر چشم قشنگ دردنيا كم است؟ مگر ارزش اباالفضل به چشمهاى‏قشنگش بوده... اينها سطح معارف دينى ما را پايين مى‏آورد معارف شيعه در اوج اعتلاست...ارزش اباالفضل‏العباس به جهاد و فداكارى و اخلاص و معرفت او به امام زمانش است، به صبر و استقامت اوست به آب نخوردن‏اوست در عين تشنگى و بر لب آب بدون اينكه شرعاً و عرفاً هيچ مانعى وجود داشته باشد.(23) بنگريد به نمونه‏هايى از اين سست مطرح كردن‌ها:
همه هستيم و مديون چشماتم مي‏دونى‏
ازهمان روز ازل مست نگاتم مي‏دونى‏
كار چشماش دلبريه‏
قد و بالاى قشنگش عجب محشريه‏
سياهه چشات جزيره دله‏
هر كس از نسل تواه چه خوشگله‏
از نگاه تو محبت مى‏باره‏
مردى از مردونگيت كم مياره‏
با اين‌كه من خوب مى‏دونم آدمى بى اصل و نسبم‏
بده اجازه‏اى خدا عشقمو نقاشى كنم‏
خوب مي‏شه قلب عاشقم يه طرح خوشگل مى‏زنم‏
نقش يه مرد پهلوون طرح شمايل مى‏زنم‏
به روى صفحه مى‏كشم پيشانى بلند شو
ابروهاى كمونى شو صورت آسمونى‏شو
تا كه به چشماش مى‏رسم كشيدنش چه مشكله‏
آخر چشاى يار من سياهه خيلى خوشگله‏
آيا اينها مناقب اهل بيت است آيا داشتن چشمهاى آنچنانى ارزش است يا فداكاريها و از جان گذشتگي‌ها؟و...
امامان كه اين همه تأكيد برعزادارى داشتند بر اين نكته هم تأكيد داشتند كه عزاداريها بايد جهت روشنگرانه‏افشاگرانه هدايت‏گرانه داشته باشد براى اين كار عملاً از شعراى متعهد و ارزش آنروز كه نقش مداحها و مرثيه خوانهاى‏امروز را داشتند تجليلها و تكريمها مى‏كردند.
چرا امامان از كميت اينهمه تجليل كردند؟ چراامام سجاد(ع) به كميت مى‏گويد كه ما از پاداش كار تو و اشعار توعاجريم خدا خودش به تو پاداش دهد.(24) امام صادق(ع) مى‏فرمايد: خدايا گناهان گذشته و آينده كميت و گناهانى كه پنهان و آشكار انجام داده ببخش وآنقدر به او بده تا راضى شود. اين بدان دليل است كه شاعر متعهد و ارزشى است قصيده‌هاشميات 578 بيتى او تمام‏معرفى اهل بيت، فجايع بنى اميه حكومت عدل اسلامى است.در پايان شعرش مى‏گويد:
اليكم ذوى آل النبى تطلعت‏
توازع من قلبى ظماء و البب‏
فانى عن الامر الذى تكرهونه‏
بقولى و فعلى مااستطعت لا جنب‏
اعضاى تشنه از قلب و عقل و وجودم همواره به سوى شما خاندان پاك پيغمبر نظاره گر است.
پس من نسبت به آنچه شما دوست نداريد ما گفتار و رفتار خويش تا آنجا كه در توان من است از آن‏دورى‏مى‏جويم. او آنچنان شيفته اهل بيت است كه فرزندش مى‏گويدبه هنگام شهادت سه بار اللهم آل محمد(ص) گفت و به‏ديدار خدا رفت.(25) و نيز تجليلى كه از ديگر شاعران اهل بيت همانند فرزدق دعبل، حميرى ومانند آن داشته‏اند همگى در اين راستا بوداهل بيت مجلس عزائى رامى پسندند كه در آن احياء امر اهل بيت و مكتبشان باشد. مجالس عزاى اين چنينى بود كه انقلاب آفرين و مبدء قيام پانزدهم خرداد شد كه مبدء انقلاب بزرگ اسلامى‏است. عاشوراى سال 1342 كه دو روز بعد امام دستگير شد و حوادث پانزدهم خرداد پيش آمد نوحه اين بود.
گفت عزيز فاطمه‏
نيست ز مرگز واهمه‏
تا به تنم توان بود
زير ستم نمى‏روم‏
ننگ حيات و ذلتش‏
عزت مرگ و لذتش‏
من ز يزيد بى پدر
ظلم و ستم نمى‏كشم‏
شعر رائج عزاى انقلابى اين بود كه‏
بزرگ فلسفه قتل شاه دين حسين اين است‏
كه مرگز سرخ به از زندگى ننگين است‏
نه ظلم كن به كسى نه بزير ظلم رو
كه اين مرام حسين است و منطق دين است‏
يا شعر زنده و حماسى شاعر معاصر آقاى بهجتى‏
اندر آنجا كه باطل امير است‏
اندر آنجا كه حق سر بزير است‏
اندر آنجا كه دين و مروت‏
پايمال و زبون واسير است‏
راستى زندگى ناگوار است‏
مرگ بالاترين افتخار است‏
اندر آنجا كه از فرط بيداد
نيست مظلوم را تاب فرياد
اندر آنجا كه ظالم بمستى‏
برسر خلق مى‏تازد آزاد
مهر بر لب نهادن گناه است‏
خامشى بدترين اشتباه است‏
اين اساس مرام حسين‏است‏
روح و رمز قيام حسين است‏
يا كه آزادگى يا شهادت‏
حاصلى از پيام حسين است‏
شيعه او هم اينسان غيور است‏
تا ابد از زبونى بدور است‏
شيعه و تن به بيداد دادن؟
شيعه و مهر بر لب نهادن؟
شيعه و خفتن و آرميدن؟
شيعه و در مذلت فتادن؟
شيوه شيعه هرگز نه اينست‏
شيعه نبود هر آنكس چنين است‏
زان شهيد سرازدست داده‏
زان فداكار در خون فتاده‏
جاودان آيد اين بانگ پرشور
لا ارى الموت الا سعاده‏
آرى آزاد مردان بكوشند
برستمگر چو طوفان خروشند
شور عالم ز نام حسين است‏
مستى جان ز جام حسين است‏
هر كجا نهضتى حق پسند است‏
ريشه‏اش از قيام حسين است‏
او بخون اين سخن كرد ترسيم‏
پيش ظالم نگرديد تسليم‏
هم اكنون هم اگر بخواهيم احيا گر عزادارى راستين و عاشورايى باشيم بايد در مجالس عزادارى هم از مقامات‏ملكوتى امامان بگوئيم وهم از مقامات مُلكى آنان! بايد از جنبه الگوئى و اسوه بودن آنها بگوئيم و نبايد به صرف ابرازعشق اكتفاء نمائيم.

پي نوشت :

1. شورا، آيه 23.
2. حج/32.
3. نساء/48
4. سنن ابن ماجه، ج‏481/ 1.
5. مقتل خوارزمى، ج‏1، ص‏88.
6. مجمع الزوائد هيثمى، ج‏9، ص‏189.
7. مقتل خوارزمى، ج‏1، ص‏159.
8. مقتل خوارزمى، ج‏2، ص‏167.
9. در اين زمينه ر.ك: سيرتنا و سنتنا سيره نبينا از مرحوم علامه امينى و كتاب اقناع اللائم از مرحوم سيد محسن امين.
10. كامل الزيارات، ص‏174.
11. قيام عاشورا در كلام و بيان امام خمينى..
12. همان.
13. همان.
14. روزنامه جمهورى اسلامى 5/3/83.
15. كشف الاسرار، ص‏173.
16. كشف الاسرار، ص‏141.
17. سوره شورى، 23.
18. سوره سبأ، 47.
19. سوره فرقان، 57.
20. اهل البيت فى الكتاب و السنه.
21. نهج البلاغه، خطبه 97.
22. اهل البيت فى الكتاب و السنه، ص‏101 به نقل از كشف الغمه، ج‏2، ص‏35. امالى طوسى، 482، كفايه الاثر، ص‏111.
23. مجله هيأت ماهنامه تخصصى هيأت رزمندگان اسلام شماره 9، ص‏5 و ص‏6.
24. الغدير، ج‏2، ص‏295.
25. الغدير، ج‏2، ص‏307، الانمانى، ج‏17، ص‏43.

منبع: پايگاه اطلاع رساني رسا