مترجم : بهروزی
منبع:راسخون



 

کهکشان‌ها کلکسیونی از ستارگان، گرد و غبار بین ستاره‌ای و گاز هستند که توسط جاذبه هم دیگر را نگه می‌دارند. این مقاله اطلاعات جالبی را در مورد کهکشان‌های بیضوی فراهم کرده است.
آیا می‌دانستید؟
مشاهدات کهکشان‌های بیضوی به طور اتفاقی توسط یک ستاره شناس فرانسوی به نام چارلز میسر (1730 تا 1817) ثبت شد در حالی که در جستجوی ستاره‌ی دنباله دار بود.
چارلز میسر با کاتالوگ کردن اشیای نجومی متعدد، سهم عظیمی در زمینه‌ی ستاره شناسی داشت. با این که میسر فقط به پیدا کردن موقعیت ستاره‌های دنباله دار علاقه داشت، اما لیستی از اشیا نجومی را که در طول تحقیق ستاره‌های دنباله دار مشاهده کرده بود، گردآوری کرد. در این فرآیند، او مشاهدات خود را در مورد اشیای نجومی نظیر خوشه‌های ستاره، سحابی، کهکشان و غیره ثبت کرد. کاتالوگ کاری او به نام des Nébuleuses et des Amas d'Étoiles که به صورت کاتالوگ سحابی و خوشه‌های ستاره‌ای ترجمه شد در سال 1771 منتشر شد. با این که آخرین لیست منتشر شده شامل 103 شی بود اما سند مشاهده‌ی هفت شی دیگر توسط میسر و میچین نیز وجود دارد. بنابراین این کاتالوگ کلاً شامل 110 شی است.
چارلز میسر کهکشان‌ها را به صورت اشیا کرکی توصیف کرد. بنابراین کهکشان‌ها چه چیزی هستند؟ اساساً کهکشان‌ها به سیستم متراکم ستارگان، سیارات، گاز و گرد و غبار که هم دیگر را توسط جاذبه نگه می‌دارند، اشاره می‌کنند. معتقدند که بیش از 100 میلیارد کهکشان در جهان قابل مشاهده وجود دارند.
طبقه بندی کهکشان‌ها :
یک ستاره شناس آمریکایی به نام ادوین هابل، کهکشان‌ها را به طور گسترده به نوع بیضوی و حلزونی طبقه بندی کرد. او از یک نمودار برای توضیح طبقه بندی استفاده کرد. این نمودار دو شاخه بعداً به عنوان توضیح بسیار ساده‌ فرآیند پیچیده‌ی تکامل کهکشان‌ها بیان شد. هم چنین کهکشان‌ها می‌توانند به صورت حلزونی (نوعی از کهکشان حلزونی)، عدسی وار (دیسکی شکل با برآمدگی و تحدب بزرگ در مرکز اما بدون بازوهای حلزونی) و نامنظم (که شکل نامنظم دارند) طبقه بندی شوند.
کهکشان حلزونی :
کهکشان نامنظم NGC 1427A :
اندازه‌ی کهکشان‌ها فرق می‌کند و گستره‌ی آنها از کهکشان‌های کوتوله که شامل دهها میلیون ستاره هستند تا کهکشان‌های عظیم است که از تریلیون ستاره تشکیل یافته‌اند. چون شکل کهکشان‌ها مد نظر است، آنها می‌توانند حلزونی و یا بیضوی باشند. کهکشان‌های حلزونی، بزرگ هستند و تشکیل ستاره‌ی فعال دارند. شکل فرفره‌ای در کهکشان‌های حلزونی ایجاد می‌شود چون گرد و غبار و گاز با سرعت صدها مایل بر ثانیه به دور مرکز می‌گردند. گرد و غبار و گاز، مسئول تشکیل ستاره‌ها هستند به همین دلیل این کهکشان‌ها ستاره‌های جدیدی دارند. در کهکشان‌های "حلزونی بسته" گرد و غبار و گاز، ساختار میله مانند را در مرکز تشکیل می‌دهند. کهکشان‌های حلزونی هسته‌ی متراکم و بازوهای چند گانه دارند.
کهکشان‌های بیضوی، شکل گرد و یا بیضی دارند.
اینها از کهکشان‌های حلزونی، کوچک‌تر هستند و گرد و غبار کمتری دارند.
ویژگی مشخصه‌ی کهکشان‌های بیضوی این است که تشکیل ستاره‌ی جدید، نادر و کمیاب است.
کهکشان‌های بیضوی عموماً در خوشه‌های عظیمی از کهکشان‌ها یافت می‌شوند.
به خاطر کهکشان‌های بیضوی قرمز دوردست، معتقد هستند که ستارگان این کهکشان‌ها در اوایل تاریخ جهان شکل گرفته‌اند.
ستاره‌های کهکشان‌های بیضوی، حتی در اطراف مرکز کهکشان در تمام جهات موجود هستند. درخشندگی به دور از مرکز کاهش می‌یابد. رنگ آنها متمایل به قرمز است.
در نمایش نموداری دو شاخه‌ی هابل، کهکشان‌های بیضوی به صورت E (E0 تا E7) طبقه بندی می‌شوند که عدد، نشانگر شکل است. مثلاً E0 تقریباً کروی است و وقتی عدد از 1 تا 7 افزایش می‌یابد، طول نسبت به عرض بیشتر می‌شود در نتیجه کهکشان نیز بیضی‌تر می‌شود.
چرا کهکشان‌های بیضوی ظاهر قرمزی دارند؟
خوب، معتقد هستند که رنگ قرمز از ستارگان قدیمی‌تر و خنک‌تر می‌آید. این موضوع دلالت بر این دارد که گویی بیضی‌ترین کهکشان‌ها در زمان‌های بسیار قبل شکل گرفته‌اند. علاوه بر این، یکنواختی رنگ در کل کهکشان، نشان می‌دهد که اکثریت ستارگان در زمان یکسانی شکل گرفته‌اند. بیشتر کهکشان‌های بیضوی را می‌توان در خوشه‌های کهکشانی یافت. اکثریت کهکشان‌ها در چنین خوشه‌هایی بیضوی هستند. برای مثال خوشه‌ی کما یک خوشه‌ی مشهور است که شامل هزاران کهکشان است. بیشتر این کهکشان‌ها بیضوی و عدسی وار هستند. دو کهکشان بیضوی بسیار عظیم به نام‌های NGC 4874 و NGC 4889 بر این خوشه تسلط دارند. آنها قطری بیش از 250000 سال نوری دارند و نسبت به کهکشان‌های ابر خوشه‌ی ویرگو، بسیار بزرگ هستند.
راه شیری :
بزرگ‌ترین کهکشان‌ها در جهان، کهکشان‌های بیضوی عظیم هستند. آنها می‌توانند تریلیون ستاره و یا حتی بیشتر داشته باشند و به اندازه‌ی 2 میلیون سال نوری در حدود 20 برابر بزرگ‌تر از عرض راه شیری، گسترده شوند.
برخی از آنها دارای گودال‌های حجیم سیاه هستند به طوری که سه میلیون بار سنگین‌تر از خورشید هستند.
هابل، کهشکان‌ها را بر اساس شکل آنها طبقه بندی کرد. کهکشان‌های بیضوی به صورت E0 تا E7 طبقه بندی شدند. این اعداد بیانگر شکل و یا بیضوی بودن آنها هستند به طوری که E0 یعنی مدور بودن و E7 یعنی به طور قابل توجهی صاف بودن، است. در اینجا کهشکان‌های بیضوی که توسط میسر ثبت شدند، آورده شده است :
کهکشان بیضوی کوتوله NGC 221 با شماره‌ی میسر M32
کهکشان بیضوی NGC 4472 M49
کهکشان بیضوی NGC 4621 M59
کهکشان بیضوی NGC 4649 M60
کهکشان بیضوی NGC 4486 M87
کهکشان بیضوی NGC 4552 M89
کهکشان بیضوی NGC 3379 M105
کهکشان بیضوی کوتوله NGC 205 M110
NGC نماد کاتالوگ عمومی جدید است اما M نماد کد گذاری میسر برای اشیایی است که مشاهده و ثبت شده بودند.
کهکشان‌های بیضوی شامل برخی از درخشان‌ترین کهکشان‌ها هستند که حدود 40 بار روشن‌تر و درخشان‌تر از کهکشان راه شیری هستند و کهکشان‌های کوتوله حدود 100 بار کمرنگ‌تر از کهکشان راه شیری هستند.
برخی از کهکشان‌های بیضوی به عنوان همراهان کهکشان‌های عظیم یافت می‌شوند. برای مثال، کهشکان بیضوی کوتوله NGC 221 (با شماره‌ی میسر (M32 یک همراه برای سحابی مراه المسلسله با شماره‏ی M31 است.
کهکشان مراه المسلسله :
ستارگان کهکشان‌های بیضوی :
در دهه‌ی 1940، والتر بید ستاره‌های مشاهده شده در کهکشان‌ها را به دو گروه تقسیم کرد : جمعیت I و جمعیت II. این طبقه بندی بر اساس فراوانی فلز صورت گرفت. با این که جمعیت I ستارگان اغلب در دیسک‌ها و یا بازوهای کهکشان‌های حلزونی موجود هستند اما جمعیت II ستارگان در هسته‌ی کهکشان و یا خوشه‌های کروی یافت می‌شوند. اینها از نظر فلزی ضعیف هستند (فلزات کمی دارند).
جمعیت I ستارگان، جدیدتر، درخشان‌تر و داغ‌تر از جمعیت II ستارگان هستند. این ستاره‌ها در کهکشان‌های بیضوی موجود هستند و در تاریخ بسیار اولیه‌ی تشکیل ستاره در کهکشان، شکل گرفته‌اند. هم چنین ستاره‌ها می‌توانند بر اساس ضخامت دیسک، هاله و یا تحدب کهشکان طبقه بندی شوند.
واقعیات جالب دیگر :
کهکشان‌های بیضوی کوتوله، رایج‌ترین نوع کهشکان‌هایی هستند که تا به امروز یافت شده‌اند.
خوشه‌ای از کهکشان‌های در حال تعامل :
کهکشان‌ها می‌توانند خودشان تنها باشند و یا در گروه‌ها، خوشه‌ها و ابر خوشه‌هایی یافت شوند. تشکیل مکرر ستاره وقتی کهکشان‌ها ادغام می‌شوند، می‌تواند رخ دهد.
برخی از بزرگ‌ترین کهشکان‌ها در جهان به کهکشان‌های بیضوی عظیم مشهور هستند که دو میلیون سال نوری طول دارند و دارای تریلیون‌ها ستاره هستند.
بسیاری از کهکشان‌ها گودال‌های سیاهی در مرکز خود دارند.
معتقد هستند که کهکشان بیضوی کوتوله‌ی کماندار (کهکشان ماهواره‌ای) در فرآیند جذب شدن توسط راه شیری است.