معنی سبب نزول

در دوران نبی اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) گاه حادثه‌ای پیش می‌آمد و یا پرسشی از او می‌شد كه آیه‌ای و یا آیاتی از قرآن درباره‌ی آن حادثه و یا به پاسخ آن پرسش نزول می‌یافت، حكمی را به هنگام وقوع آن حادثه بیان می‌كرد و یا مطلبی را روشن می‌ساخت. چنان رویداد و یا پرسشی را موجب و سبب آن نزول (1) می‌شناختند. مثلاً برای نمونه ذكر كنیم در مورد رویدادی كه موجب نزول آیاتی گشت گفته‌اند: چون به تحریك و اغواء یهود، میان اهل مدینه، دسته‌ای از قوم «اوس» و جماعتی از مردم «خزرج» خلاف افتاد و فریاد اسلحه، اسلحه بلند شد. از آیه‌ی صد به بعد سوره‌ی آل عمران نزول یافت كه شقاق و خلاف میان مسلمانان را سخت محكوم كرد و یگانگی و دوستی امت را تشویق و ترغیب نمود.
اما در مورد پرسشی كه شد و جوابی كه از آسمان فرود آمد، این پرسش یا از گذشته‌ها بود مانند داستان ذوالقرنین كه آیه‌ی 83 تا 98 در سوره‌ی كهف بیان شده، و یا پرسشی كلی بود چون پاسخ از روح كه در سوره‌ی اسراء آمده، و یا از آینده می‌پرسیدند و جواب می خواستند، مثل سؤال از «ساعت» در سوره‌ی نازعات.

پی‌نوشت‌ها

1.از تصانیف قدیمه‌ای درباره‌ی سبب نزول ذكر كرده اند پیش از همه از علی بن مدینّی، شیخ بخاری است (ابوالحسن علی بن عبدالله ابن جعفر السعدی متوفی 234 تذكرة الحفاظ2، 15، 16 شذرات الذهب2: 81). مشهورتر از همه در این باب اسباب النزول واحدی نیشابوری است كه بارها چاپ شده است. سیوطی می‌گوید جعبری این كتاب را خلاصه كرده، اسانیدش را حذف كرده و چیزی بدان نیفزوده است. از ابن حجر نیز در این باب كتابی بوده كه كاملاً بر آن وقوف نیافتیم (اتقان1: 28) خود سیوطی نیز در این باب كتابی مشهور به نام لباب النقول فی اسباب النزول دارد كه بس معروف است به فارسی نیز كتب چندی است كه از جمله اخیراً شأن نزول آیات قرآن از صدرالدین محلاتی شیرازی در مهرماه 1334 ه.ش چاپ شده است. در همین زمینه كتابی نیز از دانشمند محترم آقای دكتر محمدباقر محقق بر مبنای كتب معتبر چاپ شده است.

منبع مقاله :
رامیار، محمود؛ (1392)، تاریخ قرآن، تهران: انتشارات امیركبیر، چاپ سیزدهم