استان گیلان

چشم انداز شمالی كناره های استان گیلان را دریای نیلگون, زیبا وآرام مازندران تشكیل می دهد و چشم انداز جنوبی آن را جز بخش باختری كه بیش تر آن مرتفع و مردابی است، جنگل های انبوه دامنه های البرز پوشانده است. درفراسوی جنگل ها، قله های سر به فلك كشیده و پوشیده از برف خود نمایی می كنند كه زیبایی خاصی به منطقه بخشیده اند. پیرامون كناره های دریای مازندران را باغ های مركبات، شالی زارها و كشت زارهای سرسبز پوشانده و جلوه هایی شگفت انگیز را پدید آورده اند.
بزرگ ترین مرداب ایران (مرداب انزلی) با جاذبه های خاص گردشگری در این استان واقع شده است. رودخانه های پرآب و خروشان, جنگل های سرسبز در دامنه كوه ها, باغ های با صفای مركبات, شالیزارهای پهناور برنج, همراه با بقعه های تاریخی و قلعه ها و كاروان سراهای قدیمی در این استان واقع شده ومحیط دل پذیر و بسیار زیبایی برای همه سلیقه ها به وجود آورده است.

مکان های دیدنی و تاریخی

مكان های دیدنی و تاریخی استان گیلان عبارتند از: باغ سردار محتشم, باغ مشكوه (سالار), تالاب امیر كلایه بخش شیر جو پشت, تالاب انزلی, چشمه آب شور لاكان, چشمه چشما گل سه شنبه, چشمه آب معدنی سجیران, چشمه آب معدنی زمزمه, چشمه آب معدنی علی زاخونی, چشمه آب معدنی سنگرود, چشمه آب گرم ماستخور, دره گوهر رود كرانه شرقی سفید رود, منطقه حفاظت شده امیر كلایه, منطقه حفاظت شده سلكه, منطقه حفاظت شده لوندویل, منطقه حفاظت شده لیسار, منطقه حفاظت شده ناواسالم, منطقه حفاظت شده آلالان, منطقه حفاظت شده سیا كشم, منطقه حفاظت شده سرخانكل, آب انبار رستم آباد, آرامگاه میزا كوچك خان, آرامگاه سید ابوالقاسم, آرامگاه میر نظام الدین و دكتر حشمت, آرامگاه امام زاده سید حسین و ابراهیم,‌ آرامگاه پیر جنگلی بازكیا, آرامگاه دكتر محمد معین, آرمگاه آقا سید محمود مرندی, آرامگاه پیرموسی, آرامگاه كاشف السلطنه, آرامگاه بابا ولی (قادر پیغمبر), آرامگاه پیر قطب الدین باغچه سرا, آرامگاه پیر حسن و پیر مسعود, آرامگاه شیخ ابوالوجیه, آرامگاه امام زاده میر شمس الدین, آرامگاه آقا سید محمد نجفی, امام زاده آقا میر جمال الدین, امام زاده سید علی غزنوی, امام زاده سید ابو جعفر سادات, امام زاده عون بن محمد ماسوله, امام زاده شفیع, اسپیه مزگت یا سفید مسجد, برج ساعت, برج ساعت, بقعه امام زاده صالح, بقعه بی بی حوریه, بقعه امام زاده آقا سید ابوالحسن, بقعه شیخ زاهد گیلانی, بقعه میر شمس الدین لاهیجی, بقعه چهار پادشاهان, بقعه ملا عاقل, بقعه آقا سید اسماعیل و آقا سید ابراهیم, بقعه آقا سید محمد, بقعه آقا سید رضا كیا, بقعه امام زاده محمد حنیفه, بقعه آقا سید ابوجعفر, بقعه امام زاده اسحاق, بقعه دوازده تن, بقعه آقا سید حسن, بقعه آقا سید حسین كیا, بقعه آقا سید محمد, بقعه سید جلال الدین اشرف, بقعه سید محمود, بقعه سید شرف شاه, بقعه آقا سید محمد یمئی, بقعه آقا شاه (عكاشه), بقعه آقا سید دانیال, بقعه خواهر امام, بقعه آقا سید عباس و سید اسماعیل, بقعه آقا سید قاسم, بقعه آقا سید احمد و آقا سید حیدر, بقعه پیر, بقعه پیر محله رانكوه, بقعه آقا سید معین و مبین, بقعه سید ابو جعفر ثایری , بقعه مرتضی و سید ابراهیم, بقعه امام زاده آقا سید ابوالحسن, بقعه عون بن علی بن محمد ماسوله, بقعه آقا سید ابراهیم و آقا سید عبدالله , تپه باستانی مارلیك, تی تی كاروان سرا, پل خشتی بخش گوله, پل خشتی نیاكو, پل خشتی كسیم, پل غازیان, پل میان پشته, پل آجری لنگرود, پل تالش دولاب,‌پل تاریخی, پل خشتی كسما, پل مرغانه پرد, پل آجری تمیجان, حمام های قدیمی گلشن و طاهر گوراب, حمام گلشن, حمام قدیمی دیلمان, حمام حاج آقا بزرگ, حمام های پیر سرا، شاهزاده گلستان, حمام حاج میرزا احمدی, حمام قدیمی كیا كلایه, حمام قدیمی آق اولر, خانه میرزا احمد ابریشمی, خانه قدیمی محمد صادقی, خانه سردار معتمد رشتی, خانه سید اسماعیل ضیابری, خانه سید علی مقیمی, خانه دیوان بیگی, خانه قدیمی منجم, خانه قدیمی دریا, خانه قدیمی رییس زاده, خانه محبی, خانه منجم باشی, روستای تاریخی ماسوله, ساختمان معتمدی, ساختمان گمرك, ساختمان شهرداری , ساختمان اداره پست, ساختمان استان داری سابق, عمارت كلاه فرنگی, عمارت سردار امجد, عمارت نصرالله خان سردار, قلعه صلصال لیسار, قلعه رودخان شفت, قلعه ساسان, قلعه بندین, قلعه رود خان, قلعه مسجد كلده, كاروان سرای لات, كاخ میان پشته, كاخ قشلاقی ضرغام السلطنه, كاخ اختصاصی رضا شاه, كاخ ناهار خوران, مجموعه میدان, مدرسه شاپور, مسجد جامع, مسجد اكبریه, مسجد صفی (سفید), مسجد جامع جور, مسجد جامع امیر بنده, مناره گسكر, مناره مسجد جامع, مناره رود خان, مناره سلجوقی, مناره مسجد جامع و موزه رشت.

صنایع و معادن

صنایع استان گیلان بیش تر مرتبط با بخش كشاورزی و صنایع وابسته به آن است. صنایع نساجی، شیمیایی والكترونیك و هم چنین صنایع دستی استان گیلان بسیار معروف است. از معادن شناخته شده استان گیلان می توان به معادن زغال سنگ، ‌خاك نسوز، سنگ ساختمانی، نفت، گاز، سنگ آهك، گرانیت، میكا و … اشاره كرد. مهم ترین صنایع دستی استان گیلان عبارتند از: سبد بافی، حصیر بافی، مرواری بافی، خیزران بافی (بامبو بافی)، سفال گری، نمد بافی، دست بافت های ابریشمی، پشمی و نخی، گلیم و جاجیم و بافی، قالی بافی، چموش دوزی، صنایع دستی چوبی و كروی نقش دار.

کشاورزی و دام داری

گیلان منطقه ای با خاك حاصل خیز و اقتصاد كشاورزی پررونق است. گیلان از نظر نوع زمین زیر كشت و محصولات كشاورزی، به دو منطقه كلی تقسیم می شود:
این منطقه با بهره گیری از خاك حاصل خیز، شبكه آبرسانی وسیع، هوای معتدل و مرطوب، به كانون كشت برنج، چای، توتون، بادام زمینی، حبوبات، صیفی جات و مركبات تبدیل شده است.
این منطقه با خاك و شبكه آبرسانی مناسب به كانون های كشت گندم و جو، یونجه، ‌زیتون و فندق تبدیل شده است. دام داری نیز دراین منطقه رایج است ولی كشاورزی رونق بیش تری دارد.

وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

نام گیلان برگرفته از نام قوم گیل است كه پیش از مهاجرت آریایی ها به همراه قوم دیلم در این منطقه می زیسته اند. تاریخ گیلان تا شش قرن پیش از میلاد، تاریك و مبهم است و تنها با تكیه بر پاره ای اشاره ها، گمانه ها و كاوش های باستان شناختی است كه می توان گوشه هایی از تاریخ این منطقه را روشن كرد.
آثار به دست آمده از این كاوش ها نشان دهنده آنند که سرزمین های سواحل جنوب دریای مازندران (خزر) به دوره پیش از آخرین یخ بندان (بین ۵۰ تا ۱۵۰ هزار سال پیش) تعلق دارند. با مهاجرت آریایی ها و دیگر قوم ها به این سرزمین، از آمیزش مهاجران و ساكنان بومی منطقه، قوم های جدیدی پدید آمده اند كه در این دو قوم « گیل » و « دیلم » اكثریت داشته اند. ازهمان آغاز، فرمان روایان این دو قوم از آزادی كامل برخوردار بوده اند و هیچ گاه، در برابر بیگانگان و یا در مقابل حاكمان دیگر، تسلیم نشده اند و حتی به اطاعت دولت ماد نیز در نیامده اند.
درقرن ششم پیش ازمیلاد، گیلانیان با كوروش هخامنشی متحد شده و دولت ماد را سرنگون كردند. گیلانیان، در جریان محاصره و تسخیر بابل، به یاری كوروش شتافتند. در زمان ساسانیان، گیلان تا اندازه ای استقلال خود را از دست داد و اردشیر بابكان بر این قوم پیروز شد. او به یاری ارتشی مركب از ۳۰۰ هزار مرد جنگی و نزدیك به ۱۰ هزار سوار، گیلان را تسخیر كرد. این ارتش به زودی از هم پاشید و كارآیی خود را از دست داد. در اواخر پادشاهی قباد كه هرج و مرج در ایران پدید آمده بود، گیل ها بنای سركشی و تعرض به همسایگان را گذاشتند. خسرو انوشیروان در آغاز سلطنت خود ارتشی بزرگ به گیلان فرستاد و گیلانیان را ناگزیر كرد به درگاه كسرا به عذر خواهی بروند. انوشیروان آن ها را بخشید و در دوران ساسانیان، گیلان هم چنان زیر فرمان شاهان ساسانی باقی ماند.
پس از انقراض ساسانیان و اسلام آوردن ایرانیان، گیلان به مأمن علویان تبدیل شد. دیلمیان نیز كه در مخالفت با خلفای عباسی در حدود دو قرن در كوهستان ها پناه گرفته بودند، به مرور با علویان متحد شدند. نخستین علوی كه به دیلم پناه برد، یحیی بن عبدالله از نوادگان امام حسن (ع) بود. پس از وی، انبوهی از علویان به آن جا راه یافتند.
در حدود سال ۲۹۰ هجری قمری، مردم گیلان و دیلم كم كم به مذهب علویان روی آوردند و در گسترش آن نیز كوشش بسیار كردند. از سال ۲۹۰ هـ . ق در تاریخ ایران، سلسله هایی با منشاء گیلانی و دیلمی پدید آمدند و دایره نفوذ خود را گسترش دادند. یكی از مهم ترین این سلسله ها آل بویه بود كه حتی به بغداد، مركز خلفای عباسی نیز لشگر كشید و خلیفه عباسی را شكست داد. از این تاریخ به بعد، كم كم دست خلفای عباسی از ایران كوتاه شد. از این قرن تا زمان حمله مغولان، فرقه های مختلف اسلامی، از جمله اسماعیلیه در این ناحیه نفوذ داشتند.
فاتحان مغول در قرن هفتم، ارتشی بزرگ را برای تصرف ایران فرستادند. اما به دلیل راه های سخت گیلان، تا اوایل سده هشتم هجری قمری بر این بخش از ایران دست نیافتند. سرانجام اولجایتو موفق شد این سرزمین را به تصرف خود در آورد، ولی نتوانست برای مدت درازی آن را در اختیار داشته باشد.
گیلانیان دربه قدرت رسیدن صفویان نقش مهمی ایفا كردند. در سال ۹۰۰ هجری قمری، شیخ زادگان اردبیلی از اولاد شیخ صفی، سلطان حمید و فرزندش را پذیرفتند. مردم گیلان كه از مریدان خانقاه اردبیل بودند، به شایستگی از شیخ زادگان اردبیلی پذیرایی كردند. گیلان، در زمان سلطنت شاه عباس اول استقلال خود را از دست داد. نادر شاه افشار كه علاقه زیادی به افزایش قدرت نیروی دریایی ایران داشت، چندین كارگاه كشتی سازی در این استان، به ویژه در لنگرود، تاسیس كرد.
پیش از روی كار آمدن نادر شاه، روس ها نخستین حملات خود را به ایران آغاز كردند. در سال ۱۰۷۱ هجری قمری، شماری از قزاقان روس به قصد غارت گیلان، با چند كشتی به ساحل گیلان حمله كردند و در برخی از مناطق آن دست به چپاول زدند، که نادر شاه با قدرت آنان را به سرزمین خودشان بازگرداند.

مشخصات جغرافیایی

استان زیبای گیلان در جنوب دریای خزر؛ میان رشته كوه های البرز و تالش در شمال ایران جای گرفته است. این استان به واحد جغرافیایی جنوب دریای مازندران تعلق دارد و با استان های: اردبیل در باختر، مازندران درخاور، زنجان در جنوب و كشور تازه استقلال یافته آذربایجان و دریای خزر در شمال همسایه است. استان گیلان بین ۳۶ درجه و ۳۶ دقیقه تا ۳۸ درجه و ۲۷ دقیقه پهنای شمالی و ۴۸ درجه و ۲۵ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۳۴ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد و رود تمشك كه بین چابكسر و رامسر جاری است، آن را از استان مازندران جدا می كند. كوه های این استان قسمتی از مجموعه ناهمواری های جنوب دریای مازندران است كه از دره رود آستارا در شمال تا كوه های سوماموس در خاور كشیده شده كه نتیجه حركات كوه زایی اواخر دوران سوم می باشد.
این كوه ها شامل دو بخش خاوری و باختری است. چشم انداز شمالی كناره های استان گیلان را دریای مازندران نیلگون و تا حدودی آرام تشكیل می دهد و چشم انداز جنوبی آن را (جز بخش باختری كه بیشتر آن مرتفع و مردابی است)، جنگل های انبوه دامنه های البرز پوشانده است. در فراسوی جنگل ها، قله های سر به فلك كشیده و پوشیده از برف خود نمایی می كنند كه زیبایی خا صی به منطقه بخشیده اند.
پیرامون كناره های دریای مازندران را باغ های مركبات، شالی زارها و كشت زارهای سرسبز پوشانده و جلوه هایی شگفت انگیز را پدید آورده اند. آب و هوای دشت گیلان علی رغم قرار گرفتن در حد فاصل چند منطقه با ساختار های آب و هوایی مختلف هم چون معتدل بری، زیر استوایی خشك، و مدیترانه ای، خود دارای ساختار مدیترانه ای است كه از یك نواختی خاصی نیز برخوردار است.

شهرهای استان:

آستارا - هشتپر - رضوانشهر - بندرانزلی - ماسال - صومعه سرا - رشت - فومن - آستانه اشرفیه - لاهیجان - لنگرود - رودسر - سیاهکل - رودبار - منجیل - شفت - ماسوله . (اطلاعات و آمار مربوط به سال ۱۳۷۵ می باشد).