فسفر سفید( به عنوان یک سلاح)

قسمت اول- تاریخچه

فسفر سفید با علامت اختصاری WP بر گرفته از لغت White phosphorus یک ماده مشتعل شونده و دودزا است که که برای تولید بمب های آتش زا و همچنین استتارهای دود استفاده می شود و از یک آلوتروپ معمولی (آلوتروپ: ماده ای که می تواند به چند شکل در طبیعت موجود باشد) به نام فسفر گرفته می شود. بمب ها و گلوله های توپ حاوی فسفر سفید جنگ افزار های آتش زا هستند، اما می توانند به عنوان سلاح تهاجمی ضد نفر استفاده شوند که موجب سوختگی های شدید و تلفات شدید بشوند. این ماده شیمیایی در توپها ، خمپاره ها، بمب ها و موشک های کوتاه بردی استفاده می شود، که به محض برخورد و انفجار به تکه های سوزان فسفر تبدیل می شوند.فسفر سفید(White phosphorus) برگرفته از اصطلاح نظامی WP است. اصطلاح عامیانه آن "Willy Pete" یا "Willy Peter" که از جنگ جهانی اول نشأت گرفته و پس از جنگ ویتنام رایج شد، هنوز هم شنیده می شود.
امروزه فسفر سفید به علت پتانسیل زیاد آن برای استفاده علیه غیر نظامیان یک سلاح بحث بر انگیز است. در حالی که قرار داد بین المللی سلاح های شیمیایی فسفر سفید را به عنوان یک سلاح شیمیایی نشناخته است، گروه های بین المللی مختلفی آن را به عنوان یک سلاح شیمیایی می شناسند. در سالهای اخیر آمریکا( در جنگ عراق)، اسرائیل( در جنگ 33 روزه جنوب لبنان و در غزه) و روسیه از آن در درگیری ها استفاده کرده اند. استفاده آمریکا از فسفر سفید در جنگ عراق موجب مناقشه قابل توجهی شد. گزارشهای اولیه حاکی از استفاده از فسفر سفید برعلیه شورشیان بود، اما این گزارشها تا نوامبر 2005 به طور رسمی تکذیب می شد، تا زمانی که وزارت دفاع آمریکا استفاده از آن را به عنوان ماده دود زای استتار کننده تایید کرد که در این صورت این کار قانونی بود و معاهده CWC (معاهده بین المللی سلاح های شیمیایی ) نقض نشده بود. نهایتا یکی از سخنگویان وزارت دفاع آمریکا تأیید کرد که از فسفر سفید به عنوان سلاح آتش زا بر علیه نیروهای دشمن استفاده شده است، نه بر علیه غیر نظامیان.(البته صرفا یک ادعا بود)
تاریخچه:
در این عکس یکی از نیروهای نیروی هوایی آمریکا در حال بازرسی راکت های 75/2 اینچی فسفر سفید است.(پایگاه هوایی اوسان(Osan)، کره جنوبی، سال 1996)
گفته می شود که برای اولین بار فسفر سفید توسط جنگجویان ایرلندی در قرن 19 به صورت محلول فسفر سفید در کربن دی سولفید استفاده شد. وقتی کربن دی سولفید بخار می شد، فسفر سفید شعله ور می شد و احتمالا بخار کربن دی سولفید را که ماده ای به شدت آتش گیر بود، را نیز مشتعل می کرد. این ترکیب به نام "آتش جنگجوی ایرلندی"( Fenian fire) شناخته می شد و به احتمال زیاد توسط کارگران غیر دائم ناراضی در استرالیا برای به تأخیر انداختن تخریب خانه های کهنه که محل خواب آنها بود، هم استفاده می شد.
در سال 1916، بر اثر یک مناقشه شدید ایدئولوژیک بر سر سرباز گیری برای اولین جنگ جهانی، 12 عضو از اتحادیه I.W.W (اتحادیه جهانی کارگران صنعت)، اتحادیه ای رادیکال که به طور آشکار با سربازگیری مخالف بود، به اتهام استفاده یا نقشه کشیدن برای استفاده از مواد آتش زا شامل فسفر سفید دستگیر شدند. گفته می شود 8 یا 9 نفر از این گروه مانند سیدنی توالو(Sydney Twelve) قربانی دسیسه پلیس شدند. اکثرا در 1920 پس از بازجویی آزاد شدند.

جنگ جهانی اول و دوم:
 

ارتش بریتانیا در اواخر 1916 اولین کارخانه ای را که نارنجک های فسفر سفید را تولید می کرد، معرفی کرد. در جنگ جهانی دوم بمب ها، توپ ها، خمپاره ها، راکت ها و نارنجک های حاوی فسفر سفید به عنوان سلاح های ضد نفر و دود زا به شدت از سوی آمریکایی ها، متفقین و در ابعاد کمتر توسط نیروهای ژاپنی استفاده می شد. در 1940 وقتی که حمله بریتانیا قطعی به نظر می رسید، کمپانی آلبرایت و ویلسون(Albright and Wilson) پیشنهاد کرد که دولت بریتانیا ماده ای شبیه به ماده "آتش جنگجوی ایرلندی"( Fenian fire) در سلاح های متعارف آتش زا استفاده کند. تنها سلاحی از این دست که به میدان رفت نارنجک شماره 76 (Grenade, No. 76) یا نارنجک ویژه آتش زای فسفری بود که حاوی یک بطری پر شده از محلولی شبیه به ماده "آتش جنگجوی ایرلندی"( Fenian fire) به علاوه لاتکس بود. این نارنجک ها به دو صورت تولید شد: اولی با چاشنی قرمز که بتوان آن را با دست پرتاب کرد و نوع قوی تر با چاشنی سبز که بتوان آن را با نارنجک انداز 5/2 اینچی زمختی به نام نورثور پروجکتر(Northover projector) پرتاب کرد. دستور العمل های روی جعبه های حاوی نارنجک ها شامل ملاحظاتی می شد:
بمب ها را(ترجیحا در صندوق های چوبی) در محیط خنک نگه دارید، در صورت امکان زیر آب.
اقدامات احتیاطی زیادی باید اعمال شود تا از انفجار در حین جایجایی پیشگیری شود. که البته این بمب ها معمولا برای استفاده کنندگان به شدت خطر ناک بود.
در آغاز نبرد نرماندی، 20 درصد شلیک خمپاره های 81 میلی متری آمریکایی ها فسفر سفید بود. حداقل 5 مدال افتخار اعطا شده در این عملیات اشاره به استفاده گیرندگان مدال از نارنجک های فسفر سفید در پاکسازی سنگرهای دشمن دارد. در1944 عملیات آزاد سازی شربورگ (Cherbourg) گردان هشتاد و هفتم خمپاره انداز آمریکا به تنهایی 11899گلوله به شهر شلیک کرد.
نیروی زمینی و تفنگداران دریایی آمریکا از خمپاره های 2/4 اینچی حاوی فسفر سفید استفاده کردند. فسفر سفید به شدت توسط سربازان متفقین برای شکستن حملات پیاده نظام آلمان و ایجاد تلفات شدید بین نیروهای متمرکز دشمن در دوره آخر جنگ استفاده می شد. نیروهای آمریکایی در اقیانوس آرام و دیگر مناطق جهان( حتی تا امروز) به عنوان کسانی که به بطری های پرتاب شده نارنجک های "ویلی پتی"( Willie Pete) می گفتند، شناخته می شدند. به نظر می آید ریشه این اصطلاح از کلمات قراردادی مخابراتی ارتش بریتانیا آمده باشد.
گلوله های آتش زا به طور گسترده توسط نیروهای هوایی آلمان، آمریکا و بریتانیا علیه غیر نظامیان و اهداف دارای اهمیت نظامی در مناطق غیر نظامی استفاده می شد( لندن، هامبورگ، درسدن(Dresden) و ...). در اواخر جنگ برخی از این بمب ها از فسفر سفید ( از 1 تا 200 گرم) به جای منیزیم به عنوان ماده اشتعال زا در ترکیبات آتش زای این نوع بمب ها استفاده می کردند.
استفاده از سلاح های آتش زا بر علیه غیر نظامیان در سال 1980 در قرارداد بین المللی سلاح های متعارف پروتکل سوم توسط کشورهای امضا کننده ممنوع شد. آمریکا مواد اول و دوم را امضا کرده است ولی پروتکل های(پیوند های) سوم و چهارم و پنجم را امضا نکرده است.
دیگر موارد

یکی از نیروهای گروهان حفاظت اطلاعات نیروی هوایی آمریکا در حال بسته بندی گلوله خمپاره 81 میلیمتری در خلال دوره آموزش جنگ افزاردر سال 1980.
مهمات حاوی فسفر سفید به طور گسترده توسط آمریکا در جنگ کره و ویتنام و این اواخر توسط روسیه در درگیری های چچن استفاده شد. گزارش شورای امنیت تایید می کند که در دسامبر 1994 در نبرد شهر گروزنی (Grozny) در چچن، از هر 4 یا 5 گلوه توپ یا خمپاره شلیک شده یک عدد دود زا یا حاوی فسفر سفید بوده است.
بر اساس گزارش خبرگزاری آنزا از ایتالیا (:Agenzia Nazionale Stampa AssociataANSA)در عراق، صدام حسین از فسفر سفید و همچنین سلاح های شیمیایی که در قرارداد بین المللی سلاحهای شیمیایی به آن اشاره شده است، در حمله شیمیایی به حلبچه که طی جنگ ایران و عراق در 1988 رخ داد، استفاده کرد.
همچنین دیگر گزارشهای خبری حاکی از آن است که در یک گزارش غیر محرمانه ای که در سال 1991 توسط سازمان اطلاعاتی آمریکا منتشر شد از فسفر سفید به عنوان سلاحی شیمیایی نام برده شده است. در زیر قسمتی از این گزارش را می خوانید:
"نیروهای وفادار به رئیس جمهور صدام احتمالا از سلاح شیمیایی فسفر سفید بر علیه شورشیان کرد، و سکنه شهر اربیل استفاده کرده اند. ماده شیمیایی فسفر سفید توسط توپخانه صحرایی و هلیکوپترهای مسلح شلیک شده است."
اما گزارش اصلی این نکته را درج کرده است:" هشدار: این صرفا یک گزارش اطلاعاتی است نه یک ارزیابی اطلاعاتی نهایی". عبارت "گزارش اطلاعاتی" بیانگر این نکته است که این نوشته توسط جامعه اطلاعاتی بازبینی نشده است. به علاوه گیرندگان سند با کد R مشخص شده اند که یعنی سند قابل استفاده در عملیات نظامی است و دارای ارزش اطلاعاتی نیست ودر دسته بندی گروه اطلاعاتی قرار نمیگیرد( فصل چهارم، قسمت یازدهم).
استفاده از فسفر سفید در عراق، سال 2004
استفاده از فسفر سفید در عراق برای اولین بار در آوریل 2004 گزارش شد:
"ستون عمودی غباری که در اطراف محل انفجار در هنگامی که آنها به شدت به عملیات می پردازند،به چشم می خورد، ناشی از فسفر سفید ومواد باقابلیت انفجاری بالا است (که به "شیک ان بیک" ("shake 'n' bake") دربین آمریکایی ها معروف است)، که بر علیه ساختمان های محل تمرکز شورشیان برای یک هفته مدوام استفاده می شد. در هر صورت یک بیانیه رسمی آمریکا در دسامبر 2004 هر گونه استفاده از فسفر سفید را تکذیب کرد: "نیروهای آمریکایی از فسفر سفید در فلوجه به مقدار کم آن هم برای روشن کردن اهداف یا علامت گذاری( به عنوان منور) استفاده کرده اند. آنها فسفر سفید را برای روشن شدن محل دشمن آن هم به سمت آسمان شلیک کرده اند نه مستقیما بر علیه افراد دشمن."
سایت وزارت امور خارجه آمریکا ضمیمه های در نوامبر 2005 منتشر کرد که به عنوان توضیح بیانیه قبلی به حساب می آید:
"ما متوجه شدیم که قسمتی از اطلاعات پارگراف بالا که ما تهیه کرده ایم، نادرست است. گلوله های توپ حاوی فسفر سفید که دودزا هستند،در فلوجه استفاده شده اند اما به عنوان مواد منور نه به عنوان مواد آتش زا به طور مثال استتار کردن حرکت دسته های نظامی" از طرفی با توجه به مقاله ای در مجله توپخانه صحرائی (Field Artillery) می فهمیم که "فسفر سفید به عنوان یک سلاح روانی قدرتمند برعلیه شورشیان مستقر در خندق های خطی و حفره های عنکبوتی استفاده می شده است." مقاله در ادامه این طور بیان می کند که نیروهای آمریکایی از فسفر سفید برای بیرون راندن نیروهای مهاجم و سپس کشتن آنها با گلوله های باقدرت انفجاری فوق العاده استفاده می کردند.
جنبه خاص استفاده از فسفر سفید یعنی بر علیه انسان در فیلم مستند "فلوجه قتل عام پنهان"(Fallujah, The Hidden Massacre)( که به وسیله "سیگ فیریدو رانوچی"( Sigfrido Ranucci) ساخته شده و در شبکه "ری نیوز 24"(RaiNews24) بر روی آنتن رفته و در اینترنت هم منتشر شده است،) برجسته شده است. در این فیلم "جیولیانا سرنا"(Giuliana Sgrena) از شهادت دادن آوارگان شهر برتاثیرات خطرناک سلاح های استفاده شده در فلوجه می گوید:
" به خصوص این که برخی از زنان پس از وارد شدن به خانه هایشان با نوع خاصی از غبار که در سرتاسر خانه دیده می شد، روبرو شدند. آمریکایی ها خودشان به آنها گفته بودند که خانه ها را با مواد شوینده تمیز کنند چرا که این غبار به شدت خطرناک است. در حقیقت آنها اثرات عجیبی بر بدن هایشان داشتند که نشان از چیزهای خیلی عجیبی بود."
همچنین فیلم نشان می دهد که سربازان آمریکایی خود شان استفاده از فسفر سفید بر علیه شورشیان را تأیید می کنند. بیانیه های رسمی آمریکا همچنان استفاده از فسفر سفید بر علیه نفرات دشمن را انکار میکرد. سفیر آمریکا در انگلیس رابرت هلمزتادل (Robert Holmes Tuttle) در نوامبر 2005 اظهار کرد که "نیروهای آمریکایی از بمب ناپالم یا فسفر سفید به عنوان سلاح استفاده نمی کنند."
در هر صورت به فاصله یک هفته از اظهارات سفیر آمریکا، در 15 نوامبر، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا سرهنگ دوم "بری ونابل" (Barry Venable) در گفتگو با BBC تأیید کرد که فسفر سفید به عنوان یک سلاح بر ضد نفرات دشمن استفاده شده است و این طور بیان کرد که: "از فسفر سفید به عنوان یک سلاح آتش زا بر علیه نیروهای دشمن استفاده شده است." به خصوص که وی متذکر شد که فسفر سفید بر نیروهای دشمن که در مکانهای مقاوم به انفجارهای قوی مخفی شده بودند، مؤثر بوده است:" یک تکنیک این است که شما گلوله های حاوی فسفر سفید را به داخل این گونه مکان ها شلیک کنید، چرا که ترکیب آتش و دود( و در بعضی مواقع ترسی که به خاطر انفجار صورت گرفته بر روی زمین به وجود می آید) آنها را مجبور به خروج از سنگرها می کند و سپس شما می توانید با گلوله های قوی به راحتی آنها را بکشید.
استفاده از فسفر سفید به عنوان منور و همچنین دود استتار مجاز است و معاهده بین المللی سلاح های شیمیایی از آن به عنوان یک سلاح شیمیایی نام نبرده است.
شماره مارس 2005 از مجله نیروی زمینی آمریکا "توپخانه صحرائی"(Field Artillery) مقاله ای دارد که در آن از فسفر سفید به عنوان سلاحی مؤثر در بیرون کشیدن شورشی ها از سنگرها طی حمله به فلوجه در نوامبر2004 یاد شده است:
" فسفر سفید ثابت کرد که سلاحی مؤثر و همه کاره است. ما از آن به عنوان دود استتار در عملیات استفاده کردیم. سپس در درگیری ها، به عنوان سلاحی روانی مؤثر و قدرتمند بر علیه شورشیان مستقر در خندق های خطی و حفره های عنکبوتی، وقتی که گلوله های با قدرت انفجاری بالا بر آنها اثری نداشت، استفاده کردیم. ما عملیات های " بلرزان و جزغاله کن" را بر علیه شورشیان را با استفاده از فسفر سفید برای بیرون کشیدن آنها و گلوله های باقدرت انفجاری بالا برای کشتن آنها، انجام دادیم."
در 30 نوامبر 2005 ژنرال "پیتر پیس"(Peter Pace) از استفاده از فسفر سفید دفاع کرد و اظهار کرد که فسفر سفید به عنوان منور و تولید کننده دود استتار و در موارد بهتر برای کشتن افراد "یک سلاح نظامی قانونی" است:
" بر طبق قانون جنگ استفاده از فسفر سفید به عنوان استتار و علامت گذاری یک منطقه، همان طور که قبلا استفاده می شده است، کار صحیحی بوده است... یک گلوله به پوست سریعتر از فسفر سفید نفوذ می کند."
در 22 ژوئن 2007 خبرنگار نیویورک تایمز،" مایکل آر گوردون"(Michael R. Gordon) در مصاحبه ای با رادیو ملی آمریکا با عنوان " شورشیان ساکن بعقوبه شده اند" که توسط ملیسا بلاک(Melissa Block) و مایکل نوریس(Michele Norris) انجام شد، شرکت کرد. در این مصاحبه از وی در مورد تلفات غیر نظامیان در بعقوبه عراق سوال شد. وی این طور پاسخ دادکه:" بله، غیر نظامیان تلفاتی داشتند. من با عکاسمان که دیده بود غیر نظامیان با گلوله های فسفر سفید آسیب دیده بودند، صحبت کرده ام." این عکاس هرگز معرفی نشد و این گزارش و مصاحبه هرگز تأیید نشد.
جنگ اسرائیل و لبنان در سال 2006
در طی جنگ سال 2006 بین اسرائیل و لبنان( در واقع حزب الله) اسرائیل عنوان کرد که در جنوب لبنان از گلوله های حاوی فسفر سفید "بر علیه اهداف نظامی در فضای باز" استفاده کرده است. همچنین اسرائیل عنوان کرد که استفاده اش از فسفر سفید بر اساس معاهدات بین المللی مجاز بوده است. اما "امیل لهود" رئیس جمهور وقت لبنان طی سخنانی استفاده اسرائیل از فسفر سفید بر علیه غیر نظامیان در لبنان را فاش کرد. اولین مقام رسمی لبنان که علیه استفاده اسرائیل از فسفر سفید در لبنان شکایت کرد، وزیر اطلاعات "قاضی اریدی" بود.( اما بر اساس بسیاری از شواهد اسرائیل از فسفر سفید بر علیه غیر نظامیان به طور وحشیانه ای استفاده کرده بود.)
جنگ اسرائیل و حماس در سال 2009/2008
به گزارش " کریستین ساینس مانیتور"(Christian Science Monitor) در 14 ژانویه 2009، با توجه به اظهارات دکتر نروژی "مدز گیلبرت"(Mads Gilbert) اسرائیل از گلوله های حاوی فسفر سفید در جنگ 2009/2008 بین حماس و اسرائیل استفاده کرده است و این بمب ها بر فراز کمپ های پناهندگان غیر نظامی منفجر می شوند. طبق گفته سازمان دیده بان حقوق بشر، انها به قربانیانی دچار سوختگی برخورده اند که پوست بدن و صورتشان کنده شده بود. این اظهارات در اولین روزهای جنگ بود.
گزارش های زیادی بیانگر استفاده اسرائیل از فسفر سفید در حمله به باریکه غزه در سال 2009-2008 می باشد. سازمان دیده بان حقوق بشر(Human Rights Watch) طی اظهاراتی اعلام کرد که گلوله های حاوی فسفر سفید بر فراز مناطق تجمع غیر نظامیان منفجر می شده اند، از جمله: یک کمپ پر جمعیت آوارگان و مدرسه سازمان ملل که پناهگاه غیر نظامیان بود.
"کریس گانس"( Chris Gunness) یکی از سخنگویان آژانس امدای سازمان ملل((UNRWA 3 عدد از چنین گلوله هایی موجب آسیب دیدن 3 نفر از افراد وی شده اند. سازمان دیده بان حقوق بشر هم اعلام کرد که متخصصان این سازمان در منطقه شاهد استفاده اسرائیل از سلاح فسفر سفید بوده اند. کنث راث( Kenneth Roth) سرپرست اجرایی سازمان، اضافه کرد" این یک ترکیب شیمیایی است که ساختمان ها را به آتش می کشد و افراد را می سوزاند. این ماده نباید در مناطقی که دارای جمعیت انسانی هستند،استفاده شود." این در حالی است که غزه یکی از متراکم ترین مناطق جمعیتی جهان به شمار می رود.
عفو بین الملل عنوان کرد که یک تیم حقیقت یاب مدارک غیر قابل انکاری مبنی بر استفاده فوق العاده زیاد اسرائیل از فسفر سفید" در مناطق پرجمعیت شهر غزه و دیگر مناطق این محدوده یافته است.
برطبق گزارشات در 15 ژانویه ، کمپ سازمان ملل،در میان خانه های بیشمار مردم شهر غزه، مورد حمله توپخانه ای ارتش اسرائیل با گلوله های حاوی فسفر سفید قرار گرفت.( این در حالی است که اسرائیل از محل دقیق ساختمانهای سازمان ملل خبر داشته است.) و محموله های امدادی و چندین تانک بزرگ ذخیره سوخت را به آتش کشید. یکی از سخنگویان سازمان ملل اظهار کرد که خاموش کردن این آتش ها بسیار سخت بود و افزود: "شما به روشهای سنتی آتش نشانان قادر به خاموش کردن این نوع حریق نیستید. شما به شن نیاز دارید اما ما در کمپ شن نداشتیم."
"پیتر هربی"( Peter Herby) رئیس کمیته بین لمللی صلیب سرخ، استفاده اسرائیل از فسفر سفید در غزه را تأیید کرد وخلاصه ای از قوانین مربوط به فسفر سفید رابیان کرد و از نحوه برخورد کمیته بین المللی صلیب سرخ در مورد این مسئله صحبت نمود. در 20 ژانویه "پل وود" (Paul Wood) از BBC از فسفر سفید که در مناطق حضور غیر نظامیان به چشم می آمد، گزارشی ارائه داد. متخصص گروه سلاح های عفو بین الملل "کریستوفر کوب اسمیت" (Christopher Cobb-Smith) کسی که شاهد بمباران ها در طی جنگ بوده است، طی اظهاراتی بیان کرد که" ما خیابان ها و کوچه ها را دیدیم که پر از مدارکی مبنی براستفاده از فسفر سفید هستند که همچنان قطعاتی از این ماده در حال سوختن بودند و تکه هایی از گلوله های توپ و محفظه های گلوله افشان که توسط ارتش اسرائیل شلیک شده بود، به چشم می خورد."
البته تمامی این اظهارات، فقط قسمتی از اظهارات رسمی و البته غیر رسمی موجود مبنی بر این عمل غیر قانونی است. چیزی که در تصاویر تلویزیونی زنده و گزارش شده به طور آشکار و واضح به چشم می خورد، استفاده شدید و دیوانه وار اسرائیل از این مواد به منظور کشتن افراد( نه به منظور استتار کردن نیروهای عملیاتی یا علامت گذاری مناطق عملیاتی) به خصوص در روزهای آخر جنگ بود. استفاده از این مواد بر علیه غیر نظامیان آن هم با این شدت و وضوحی که نشان از عمدی بودن آن است، بر طبق قوانین بین المللی، جنایت جنگی محسوب می شود.
در آخرین روزهای جنگ، اسرائیل به شدت دچار تزلزل و ناتوانی در حمله به غزه شده بود و دستپاچه برای فتح شهر غزه تلاش می کرد در حالی که هیچگونه پیشرفتی حاصل نمی شد و نهایتا در پایان جنگ که با عقب نشینی اسرائیل و پیروزی حماس پایان یافت، در حدود 600 کشته از 1300 کشته فلسطینیان در غزه زنان و کودکان بودند. در تصاویر ارسالی از غزه، زنان و کودکانی دیده می شدند که به شدت دچار سوختگی شده بودند. حتی در تصویری تکه ای فسفر سفید که همچنان در حال سوختن بود، توسط یکی از پزشکان نشان داده شد.
به طور کلی اسرائیل جایی برای هیچ گونه تکذیب و ادعای غیرعمدی بودن این حملات نگذاشت.

ادامه دارد...