مترجم: مجید جمالزاده
منبع:راسخون
 

بررسی چگونگی بازنمایی زنان در رسانه‌های نوین توسط انیمیشن

بیان مساله و سوالات تحقیق

رسانه‌های نوین و تکنولوژی جدید ارتباطی یکی از خصوصیات مهم و عمده عصر حاضر است که به نوعی جنبه‌های مختلف زندگی انسان معاصر را تحت تاثیر قرار داده است به طوری که می‌توان گفت یکی از موثرترین ابزارها برای ذهنیت سازی، فرهنگ سازی، اشاعه تفکرات و تولید قدرت در عصر حاضر می‌باشند. در عصر رسانه‌ای حاضر یا به گفته ژان بودریار(JEAN BAUDRILLARD)، "عصر فراواقعیت" که تشخیص میان واقعیت و فراواقعیت مخدوش شده‌است توجه به جنسیت در رسانه‌ها اهمیت زیادی پیدا کرده‌است و مسائل مربوط به زنان یکی از موضوعات مورد توجه رسانه‌ها شده است.
اشاره‌های صریح جنسیتی در رسانه‌های نوین نقش مهمی در بازنمایی زنان در تصورات یک جامعه دارند. رسانه‌ها در این دسته‌بندی بیان‌کننده نقش‌های مناسب زنان و هویت جنسیتی آنان در جامعه هستند. البته با توجه به فرهنگ و سیاست‌‌های هر جامعه و همین‌طور مخاطبان مورد نظر رسانه، نحوه و هدف این بازنمایی تغییر می‌کند.
در این میان انیمیشن هم به عنوان یک رسانه مستقل و هم به عنوان ابزاری در دست رسانه‌ها نقش مهمی می‌تواند داشته‌باشد. در اینجا می‌توان نمونه‌های متعددی را برشمرد که به صورت مستقیم و غیر مستقیم به بازنمایی زنان پرداخته‌اند. از آن‌جمله می‌توان به پرنسس‌های انیمیشنی کمپانی دیزنی که در دهه‌های مختلف و براساس سیاست‌ها و جریانات روز شخصیت‌پردازی شده‌اند و همین‌طور بازنمایی زنان در انیمیشن‌های کمپانی ژاپنی گیبیلی (GHIIBILI) و توجه به تفاوت‌های این دو کمپانی با توجه به تفاوت‌های فرهنگیشان اشاره کرد. جشنواره انیمیشن تریکی وومن (tricky women) که هر ساله در اتریش برگزار می‌شود و مختص کارگردانان زن انیمیشن هست از دیگر مواردی است که می‌توان به آن اشاره کرد. علاوه بر این‌ها می‌توان به طیف وسیع انیمیشن‌های مستقل اشاره کرد که توسط زنان و با موضوع زنان خلق شده‌اند. سریال‌های انیمیشنی که در تلویزیون و وب (animated web series) به عنوان دو رسانه فراگیر، دردسترس و پرمخاطب پخش می‌شوند تاثیر عمیقی بر جامعه می‌گذارند. البته باید گفت امروزه مخاطبان تلویزیون به گستردگی گذشته نیست و تلویزیون به نوعی در سایه رسانه‌های تحت وب و دیجیتال قرار گرفته است.
اهمیت انیمیشن در این موضوع زمانی مشخص‌تر می‌شود که مباحث مربوط به مخاطب پیش می‌آید. در تحقیقات مربوط به رسانه، مخاطب به عنوان یکی از موضوعات اصلی و محوری مطرح است چراکه رسانه بدون مخاطب فاقد معنا است. مخاطبان انیمیشن طیف وسیعی از رده‌بندی‌های مختلف یک جامعه را در برمی‌گیرند. کودکان از جمله مهم‌ترین مخاطبان انیمیشن هستند. در ساخت انیمیشن برای این دسته باید به ابعاد مختلفی توجه کرد چرا که بسیاری از تفکرات و شخصیت انسان در سنین ابتدایی و دوران کودکی شکل می‌گیرند. بنابراین بازنمایی زنان در انیمیشن‌های مخصوص کودکان می‌تواند در نوع نگاه آنها در دوران بزرگسالی به شخصیت زنان تاثیر زیادی داشته‌باشد و به همین صورت و با روش‌های متفاوت‌تر انیمشن در رسانه یا به عنوان رسانه بر گروه‌های دیگر اجتماع تاثیرگذار است.
در زیر به سوالاتی که این پژوهش سعی دارد به آن پاسخ دهد، اشاره شده‌است:
- نسبت الگوهای جنسیتی زنان که در رسانه‌های نوین توسط انیمیشن در حال بازتولید هستند با فرهنگ جامعه چگونه است؟ آیا این الگوها از فرهنگ جامعه برگرفته شده‌اند یا خود جریانات جدید فرهنگی به وجود می‌آورند؟
- نحوه بازنمایی زنان در انیمیشن در طول مدت تسلط تلویزیون به عنوان رسانه فراگیر و تا زمان رسانه‌های دیجیتال چه تغییراتی کرده‌است و این تغییرات چگونه و براساس چه مولفه‌هایی صورت گرفته‌است؟
- انیمیشن به عنوان ابزاری در دست رسانه‌های نوین در بازنمایی زنان چقدر و چگونه تاثیر داشته‌است؟

اهداف تحقیق:

با توجه به قدرت و تاثیرگذاری رسانه‌های نوین در بازنمایی و بازتولید تصویر و هویت زنان در جامعه و جایگاه ویژه انیمیشن بین طیف گسترده مخاطبان، اهمیت چنین تحقیقی مشخص می‌شود و اصولا هدف کلی از این گونه تحقیقات تولید دانش جدیدی است که می‌تواند در برگیرنده مفاهیم مهمی برای جهت دادن، تغییر و تعیین سیاست‌های اجتماعی در راستای تولید محتوای رسانه‌ها باشد. البته نکته‌ای که در اینجا باید به آن اشار کرد این‌است که با توجه به اینکه قدرت رسانه‌ای جهان اغلب در دست مردان است، چقدر می‌توان به تصویر ارائه شده از زنان در رسانه‌ها اعتماد کرد و خود زنان چگونه می‌توانند در بازنمایی این تصویر نقش داشته‌باشند.
هدف اصلی از این تحقیق این است که دریابیم رسانه‌ها در بازنمایی زنان به وسیله انیمیشن چقدر از الگوهای موجود در جامعه پیروی کرده‌اند در واقع تاثیر گذاری زنان در تصویر ارائه شده از زن در رسانه توسط انیمیشن مورد بحث است.
از اهداف دیگر این تحقیق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مقایسه خصوصیات و چگونگی نمایش انیمیشن در رسانه‌های تصویری مختلف از زمان تسلط تلویزیون تا رسانه‌های دیجیتال
- بررسی نقش انیمیشن در تاثیرگذاری و جذب مخاطب در رسانه‌های نوین

زمانبندی و روش تحقیق:

این تحقیق به روش توصیفی و تحلیلی انجام خواهدشد. ابتدا نظریه‌های موجود در رابطه با موضوع تحقیق مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرند و بعد نمونه‌های انیمیشنی موجود با توجه به اطلاعات جمع‌آوری شده مورد بررسی قرار می‌گیرند. از آنجایی که در مباحث مربوط به رسانه مخاطب نقش مهمی دارد بخشی از اطلاعات از طریق نظرسنجی جمع‌ آوری می‌شوند، اطلاعات به دست آمده از این طریق در قالب آمار و ارقام به روی نمودار رفته و این نمودارها در کنار دیگر اطلاعات و نمونه‌های بصری بررسی می‌شوند. از آنجایی که روش‌های مختلف تحقیق در این موضوع ممکن است از لحاظ زمانی همپوشانی داشته‌باشند و همینطور با شروع تحقیق و پیش رفتن روند تحقیق با توجه به نتایج بدست آمده ممکن است روند تحقیق تغیراتی در جزئیات داشته باشد بنابراین زمانبندی ارائه شده در زیر نیز ممکن است تغییراتی در مسیر اجرای پروژه داشته باشد...

تکنولوژی – هنر – دیزاین:

رسانه، انیمیشن و زنان سه کلیدواژه اصلی این تحقیق هستند. انیمیشن به عنوان یک شاخه میان رشته‌ای خود به تنهایی هر سه شاخه تکنولوژی، هنر و طراحی را در بر می‌گیرد. دو مفهوم هنر و طراحی به‌طوری در انیمیشن با هم آمیخته شده‌اند که برای تفکیک آنها از هم باید اجزای سازنده انیمیشن را مورد بررسی قرار داد. ساخت انیمیشن مهارت‌ها و استعدادهای متفاوتی را می‌طلبد که این ناشی از وجود شاخه‌های مختلف هنری و صنعتی در این رشته‌ است. هر کدام از این شاخه‌ها می‌توانند به طور همزمان دو مفهوم هنر و طراحی را در خود گنجانده باشند. برای مثال در فیلمنامه انیمیشن، ساختار فیلمنامه را می‌توان در دسته‌بندی طراحی قرار داد و آن روح و احساسی که در متن فیلمنامه جریان دارد را در دسته بندی هنر. همچنین می‌توان این تفکیک را برای شاخه‌های دیگر از جمله کارگردانی، طراحی فضا و کاراکتر، انیمیت و .. قائل شد. اگر به صورت کلی بخواهیم به انیمیشن نگاه کنیم پیامی که انیمیشن به مخاطب می‌رساند و معمولا هم برای همه مخاطبان یکی است می‌تواند از اهداف طراحی در انیمیشن باشد و تفسیری که هر مخاطب به صورت مجزا و متفاوت از دیگری از فیلم دارد می‌توان در اهداف هنری یک فیلم انیمیشن قرار داد. در مورد مفهوم تکنولوژی هم می‌توان به تکنولوژی‌هایی که در روند تولید و پخش انیمیشن از آن استفاده می‌شود و مدام در حال گسترش است اشاره کرد و هم به تکنولوژی که در رسانه‌های تصویری استفاده شده است که البته بحث تکنولوژی در رسانه‌ها دارای ابعاد قابل توجه و مهم‌تری است. در مورد بازنمایی زنان نیز می‌توان به هر دو مفهوم هنر و طراحی اشاره کرد. طراحی سیاست‌ها و برنامه ریزی در مورد چگونگی بازنمایی زنان از طرف رسانه‌ها اشاره به وجود عنصر طراحی در این موضوع دارد و مفاهیمی که این بازنمایی منتقل می‌کند و تفسیر مخاطبان اشاره به مباحث هنری دارد.
این پروژه در محدوده و زیر شاخه Narrative Processes قرار خواهد گرفت.