ارتباط زوجين

هر زن و شوهري بدون استثناء مي خواهند زندگي مشترک و با صفا و سعادتمندي داشته باشند. و براي يافتن چنين سعادتي به دنبال عوامل خوشبختي مي روند، سؤال مي کنند، مي انديشند. کتاب مي خوانند و مشورت مي کنند تا به مقصود خود برسند. براي داشتن روابط موفق با همسر نکات ذيل بايد مورد توجه قرار گيرد:

1 گذشت و غماض

عفو کثير از صفات خداوند است که مؤمنان نيز به اين خصلت الهي سفارش شده اند.و در امر همسرداري بيشترين سفارش اسلام براي زن و مرد، اغماض از لغزشهاي يکديگر است. پيامبر (ص) در پاسخ به اين سؤال که بهترين بندگان چه کساني هستند؛ فرمودند... و کساني که وقتي خشمناک شوند، عفو و اغماض را پيشه خود مي سازند. (1)

2 صداقت

زن و مرد از لحظه خواستگاري تا پايان عمر بايد بدانند که هيچ دلسوزتر از شريک زندگي آنها نيست. دلسوزي وقتي محقق مي گردد که صداقت و راستي در کار باشد.

3 خواسته ها و توقعات مناسب

مسلم است که انسان در اوائل جواني از تجربه و درآمد و دارايي اندک و احتمالاً سطح تشخيص پاييني برخوردار است. لذا توقع داشتن منزل شخصي و وسائل بالا و رفاه دلخواه در ابتداي زندگي خواسته معقولي نيست. از اين رو زن و مرد عاقل از ابتداي زندگي ضمن پذيرفتن اين واقعيت، با متانت و تلاش و الگو قرار دادن تجارب بزرگان و خردمندان و با همفکري و درک اوضاع، زندگي خود را به سطح مطلوب مي رسانند.

4 مشورت با يکديگر (2)

مشورت در امور مختلف زندگي با همسرضمن اعلام احترام به انديشه و فکر وي، باعث تقويت ارتباط و تشديد علاقه و همدلي مي شود. اميرالمؤمنين (ع) در اين رابطه مي فرمايد: هيچ پشتيباني چون مشورت نيست.

5 عذرخواهي در خطا

در زندگي زناشويي طبيعي است که زن و مرد دچار اشتباه شوند. هر خطايي طرف مقابل را افسرده و ناراحت مي کند. در نتيجه زندگي خانوادگي که اساس آن محبت و صفاست دچار خدشه و تزلزل مي گردد. تنها در صورتي که پس از هر اشتباهي پوزش و عذرخواهي به دنبال آيد، زنگار کدورت به زودي زدوده شده و جاي آن را صفا و صميميت مي گيرد و حتي گاه زندگي از ابتدا هم شيرين تر مي شود. نکته قابل توجه اين است که معذرت خواهي بايد متناسب با مقدار جرم و خطا باشد، نه کمتر و نه بيشتر. در مقابل کسي که عذرخواهي نمود، طرف ديگر وظيفه دارد عذر او را بپذيرد. چرا که عدم پذيرش پوزش
ديگران دليل پستي و فرومايگي انسان است. امام صادق (ع) مي فرمايند: بزرگواري انسان، تقواي اوست. (3)
1 از سويي مرتکب اشتباه نشدن بهتر از عذرخواهي کردن است. با اين وجود به دليل جايزالخطا بودن انسان، مدارا و بخشش از توصيه هاي بزرگان دين و اخلاق است. همان طور که امام صادق (ع) مي فرمايند: خداوند اهل مداراست و مدارا را دوست دارد. (4)

6 خوب صدا زدن

هر يک از زن و مرد بايد همسر خود را به نامي صدا کند که او بيشتر دوست دارد و خوشترش مي آيد. چه اسم کوچک باشد و چه نام خانوادگي. در صدا زدن نوع بيان خيلي مهم است. اميرالمؤمنين علي (ع) در همين رابطه مي فرمايد: بيان هر انساني حاکي از مراتب قوت نفس و درجه نيروي رواني اوست. (5)
همچنين در جايي ديگر مي فرمايد: با مخاطب خود مودب سخن بگوييد تا او نيز به شما با احترام جواب دهد. (6)

7 سلام کردن

سلام کردن ايجاد انس و الفت مي کند. کينه ها و کدورت ها را مي زدايد. اخم پيشاني ها را باز مي کند. سلام بايد با صداي بلند و واضح باشد. نه آهسته و نه پنهان. زن و شوهر نبايد اين نکته را که اسلام به آن اهميت داده کوچک شمارند و بگويند سلام کردن براي غريبه ها است نه براي زن و شوهر که با هم نزديکند. پس در سلام کردن بر يکديگر سبقت بجوييد.

8 سخن محبت آميز

گفتگو و سؤال و جواب زن و مرد بايد مؤدبانه باشد نه خصمانه و نفرت انگيز. يک مطلب را مي توان به گونه اي ادا کرد که شنونده خوشش آيد و پاسخ نيکو دهد. و همان مطلب را مي شود طوري بيان کرد که مخاطب يا جواب ندهد يا
جواب زشت و تند بدهد.از سويي زن و شوهر بايستي سعي کنند، در برابر کلمات تند و خشن طرف مقابل، متانت و سعه صدر نشان دهند و صحنه نزاع را به مجلس مزاح تبديل کنند. چيزي که در ايجاد محبت يا نفرت مهمتر از کلمات و واژه ها است، آهنگ صدا و حرکات دست و چشم و لب و ابرو، هنگام سخن گفتن است. آهنگ نرم و ملايم، محبت و آرامش ايجاد مي کند، همان طور که صداي کلفت و خشن ملال و نفرت مي آورد. لب خندان و چهره باز، مخاطب را جلب مي کند. چنان که ترشرويي و اخم هنگام سخن گفتن، مخاطب را دلسرد و افسرده مي کند. زن و شوهر در مکالمات روزمره خود بايد اين نکات را رعايت کنند.

9 ابراز علاقه

همسران بايد به هم علاقه نشان دهند. برخي افراد به گمان اين که علاقه بايد قلبي باشد و در عمل جلوه گر شود، از اظهار علاقه و محبت پرهيز مي کنند و آن را نوعي ريا مي شمارند.
روشن است که علاقه بايد قلبي باشد و در عمل آشکار شود، اما بيان آن نيز در جاي خود لازم است. گاه زن نسبت به علاقه شوهر دچار ترديد مي شود و نشانه صريح و اعتماد بخشي نمي يابد که به خود آرامش دهد. در اين موقعيت بيان علاقه، همچون آبي است که بر آتش درون او پاشيده مي شود و او را از التهاب دروني رها مي سازد. در روايات اسلامي توصيه شده که علاقه خود را نسبت به هم اظهار کنيد. پيامبر (ص) فرموده اند: «مردي که به همسرش بگويد تو را دوست دارم، اين جمله هرگز از دل او خارج نخواهد شد.»
سعي کنيد حتماً براي ابراز عاطفه و نشان دادن علاقه خود به همسرتان برنامه ريزي داشته باشيد. محبت خود را با قول و فعل نشان دهيد. هيچگاه در اين مسأله غرور را داخل نکنيد.

1 درک مشکلات همسر (7)

هر يک از زن و مرد حوزه فعاليت مخصوصي دارد و مسير معيني را مي پيمايد. در حوزه هر يک از آنان مشکلات و سختي ها و موانع خاصي وجود دارد که در حوزه فعاليت ديگري نيست. از اين رو درک مسائل هر يک براي ديگري، بسيار سخت و درک کامل محال است. ولي چون اين دو موجود کنار هم قرار گرفته اند و زندگي مشترکي تشکيل داده اند، مشکلات هر يک از آنان با ديگري ارتباط پيدا مي کند. بنابراين همسران بايد در حل مشکل طرف مقابل تلاش و همراهي کنند.

11 هديه دادن

اسلام از هر فرصتي براي ايجاد محبت و صفا، بين خانواده استفاده کرده است. اين دستور دين است که مرد دست خالي از سفر به خانه وارد نشود. زيرا هديه يکي از بهترين شيوه هاي
جلب عاطفه و علاقه است. علاوه بر اين بزرگان دين به عيدي دادن در مناسبت ها تأکيد داشته اند. نکته قابل توجه اين که ارزش مادي هديه نبايد ملاک و مورد نظر قرار گيرد.

12 عيب پوشي

زن و مرد بايد بدانند که در نفع و ضرر هم شريکند. و هم نزديک تر و محرم تر از يکديگر کسي را ندارند. بنابراين بايد در حفظ اسرار هم کوشا باشند. خداوند متعال زن و شوهر را لباس يکديگر قرار داده و به آن تشبيه کرده است. يعني چنان چه لباس و جامه حافظ تن است و حجابي روي عيب هاي بدن، زن و شوهر هم نسبت به يکديگر بايد چنين باشند. اگر عيبي در طرف مقابل ديدند نبايد آن را به ديگران حتي پدر و مادر خويش بازگو کنند.

13 تشکر و قدر داني (8)

براي گرم نگه داشتن کانون مهر و صفا در زندگي تنها انجام وظيفه و محبت قلبي کافي نيست. اظهار محبت و تشکر نسبت به هم تأثير رواني عميقي در روح طرف مقابل باقي مي گذارد. عده اي اهل تشکر و ابراز لفظي نيستند يا فکر مي کنند قدرداني شخصيت آنان را پايين مي آورد و يا اين که توقع طرف مقابل را بالا مي برد؛ از نظر اسلام هر دو تصور غلط است. اصولاً در ميان همين تشکرها و جواب ها، احوالپرسي ها و تعارف ها مقدار ادب، صبر و انسانيت طرفين مشخص مي شود. عباراتي مانند لطف و محبت تو را فراموش نمي کنم؛ تو چقدر مهرباني؛ خدا را شکر که همسري به اين مهرباني نصيبم شده است؛ ممنونم؛ و... شايد به نظر ساده باشد اما تأثير عميقي در قلب همسر شما مي گذارد. به خصوص اگر با لبخند و از صميم قلب ادا شود.

14 حسن نيت

در خانواده بايد با حسن ظن به مسائل همسر و زندگي نگريست. زيرا منفي بافي نتيجه اي جز عقده، خودخوري، غيبت ودلسردي ندارد. زن و مرد بايد بکوشند خوبي هاي همسر را همواره در نظر بگيرند و با حسن ظن به امورات او نظر داشته باشند.

15 احساس مسئوليت

انسان تا تنهاست، بيشتر در فکر خود است و روحيه کاملي براي مسئوليت پذيري ندارد. احساس مسئوليت همان وجدان اخلاقي و نفس لوامه است که نقش زيادي در پاک زيستي و انضباط رفتاري دارد. وجدان اخلاقي در حقيقت دادگاه کوچکي در درون جان انسان است. (9) ازدواج اعلام آمادگي براي پذيرش مسئوليت است و اين احساس در روابط زن و مرد
بايد دو سويه باشد. به طوري که هر دو در قبال هم احساس وظيفه داشته باشند.

16 کوشش متقابل در حفظ عفت يکديگر

همسران بايد در ازدواج با رعايت آداب آن در حفظ هم بکوشند. اسلام کامجويي زن و شوهر از همديگر را عبادتي مقدس و داراي پاداش هاي معنوي در نظر گرفته است. وجود غريزه جنسي که نيرومندترين غريزه در زن و مرد است، ايجاب مي کند که انسان با ازدواج به اين غريزه پاسخ طبيعي و مشروع دهد. ولي فقط ازدواج تنها نمي تواند عفت انسان را تضمين کند. بلکه نظارت و توجه همسران به هم تا حد زيادي مقوم عفت هر کدام خواهد بود.

17 روح تعاون و همکاري در خانه (10)

از ارکان مهم براي تحکيم خانواده و تداوم خوشبختي، تعاون و همکاري ميان زن و شوهر است. تعاون، پيوند زن و مرد
را گرم نگه مي دارد. بيشتر کشمکش ها بر اثر دوري از روح تعاون و همراهي است و ريشه اکثر شکايت ها به همين جا مي رسد که هر کدام از زن و مرد ادعاي استقلال مي کنند و زندگي را براي خود مي خواهند. غافل از اين که آنها دو نفر نيستند، بلکه با پيوند مقدس ازدواج شريک حقيقي غم و شادي هم شده اند. خداوند هم در آيه 19 سوره نساء مي فرمايد: «با همسران خوشرفتاري کنيد، حتي اگر به جهاتي از آنان راضي نباشيد. و بر اثر اموري، آنها به نظر شما خوشايند نباشند، فوراً تصميم به بدرفتاري يا جدايي نگيريد. ممکن است که شما در تصميم خود اشتباه کنيد. چه بسا آنچه را شما نمي پسنديد خدا در آن سود و برکت فراوان قرار داده باشد»

18 اسلام دستور مي دهد اگر کسي در حال سخن گفتن است، به او گوش داده شود. کسي که در ميان سخن کسي وارد شود و حرف او را نيمه تمام گذارد، از نظر پيامبر (ص) چنان است که
خراشي به چهره او وارد کرده است.

اين مسئله در زندگي زناشويي به مراتب اهميت بيشتري پيدا مي کند. زماني که همسرتان سخن مي گويد به او نگاه کنيد و توجه خود را نشان دهيد. مثلاً با به کار بردن کلماتي مانند بله؛ متوجه شدم؛ جدي؟؛ راست مي گويي؟؛ و... نشان دهيد که او را در سخن گفتن همراهي مي کنيد.

19 مهرباني

براي نشان دادن مهر و محبت راههاي مختلفي وجود دارد. براي مثال، لمس کردن يا گرفتن دستان همسر هنگام تماشاي تلويزيون، بدرقه کردن و يا استقبال از همسر.انتظار همسر را بر سر سفره غذا کشيدن... اين نوع ابراز محبت ها بسيار آرامش بخش و رويايي هستند. درست مثل اين که رو به روي آتش بنشينيد و به همراه همسرتان از گرماي آن لذت ببريد و در اين گونه مواقع لازم نيست حرفي زده شود. هر بار که اوقات خوبي با همسرتان داريد، در واقع در حال ابراز محبت هستيد.

20 توجه به همسر

يکي از بهترين راه هاي افزايش بعد مثبت زندگي زناشويي و تقويت ارتباط با همسر، انجام اعمال ظريف و متفکرانه است. براي مثال دادن يک شاخه گل به همسر، خريد مطابق سليقه همسر، يا اين که در يک روز شلوغ به فکر گرفتاري او بيافتيد و بلافاصله با او تماس بگيريد تا حالش را بپرسيد و در دعاهايتان او را ياد کنيد و به او بگوييد که برايش دعا مي کنيد و اين مسئله خصوصاً به زنان شاغل توصيه مي شود. چون ممکن است اين تصور در همسر شما ايجاد شود که مشغله کاري، اهميت او را در ذهن همسر کمرنگ کرده است.

21 همدلي

همدلي يا همنوايي يکي ديگر از راههاي ابراز محبت است. به تحکيم روابط همسري کمک بسياري مي کند. شما مي توانيد به همسرتان بفهمانيد که واقعاً او را درک مي کنيد و با چهره خودتان به او نشان دهيد که احساسي مشابه حس او را داريد.
امام باقر (ع) مي فرمايد: خوبي دنيا جز در پيوند با برادران و آشنايان نيست. (11)

22 انتقادپذيري

پذيراي حرف همسرتان باشيد. حتي اگر با گفته هاي همسرتان مخالفيد، طوري رفتار کنيد که نشان دهيد صحبت هاي او مهم، با معنا و محترم اند. انتقادپذيري باعث مي شود که حرفهاي ناگفته ميان همسران باقي نماند و در نتيجه به استحکام روابط زناشويي کمک مي کند.

23 واقع بيني در انتظارات خود

انتظارات متقابل در رابطه زناشويي، حتي آنجا که مطابق با حقوق مشروع باشد، بايد با توجه به واقعيت ها و امکانات موجود و به عبارت ديگر واقع بينانه باشد. واقع بيني ويژگي بسيار مهم و با ارزشي است که در همه امور و از جمله در زندگي زناشويي نقشي بسيار مهم دارد. بايد توجه داشت که ما هميشه نمي توانيم
واقعيت ها و امکانات را به دلخواه تغيير دهيم بلکه بايد با آنها بسازيم و برنامه ها و خواسته هاي خود را مطابق با آنها طراحي کنيم و گرنه دامنه آرزوهاي خود را بدون توجه به واقعيت ها گستردن، در واقع زندگي کردن در خواب وخيال است. بنابراين نخستين شرط در زندگي واقع بين بودن است.

24 تقسيم خوشي ها با همسر

همسران بايد به هم نشان دهند که از زندگي مشترکشان رضايت دارند يا لااقل اوقات خوشي را با هم مي گذرانند. برخي به اين نکته توجه ندارند و زندگي خانوادگي و وظايف زناشويي را به آساني تحت الشعاع کارهاي ديگر قرار مي دهند. در روايتي از پيامبر (ص) آمده است که: «نشستن مرد در کنار همسر، در نزد خدا محبوبتر از اعتکاف در مسجد پيامبر است. (12)
اصول انساني حکم مي کند که مرد قبل از آن که لذتي را بر خود روا بداند، آن را براي همسر خويش بخواهد و در هيچ شرايطي او را فراموش نکند.

25 آراستگي و خودآرايي

در تعاليم ديني توصيه شده که زن در محيط خانه خود را براي همسرش بيارايد و با جذابيت مقابل او ظاهر شود. همچنين مرد بايد ظاهري آراسته داشته باشد. آراستگي زن و شوهر از اين جهت اهميت دارد که رغبت آنها را نسبت به هم بيشتر مي کند. به سليقه يکديگر در انتخاب لباس و رنگ توجه کنيد. هنگام خريد، نظر همسرتان را سؤال کنيد. بي اعتنايي نسبت به اين گونه مسائل به ظاهر کوچک، مي تواند روي روابط و پيوندهاي همسران تأثير منفي بگذارد. زماني که بيرون از خانه کار مي کنيد نبايد خستگي کار را توجيهي براي عدم رسيدگي
به ظاهر خود براي همسرتان و... قرار دهيد. بلکه در درجه اول، مسئوليت شما جذب همسر و تحکيم خانواده است. (13)

عوامل مخدوش کننده ارتباط با همسر

براي داشتن سعادت و آرامش مطلوب در زندگي زناشويي، ارتباط سالم سازنده ميان زن و مرد، نياز اصلي است و حرف اول را مي زند. در اين عرصه موانعي بر سر راه قرار مي گيرد، که البته رفع آنها تنها به خود همسران بستگي دارد و کاملاً دو طرفه است. در اين مرحله به بيان و بررسي برخي از آنها مي پردازيم.

1 سخت گيري

سخت گيري در خانواده مصاديق مختلفي دارد. از جمله آنها مي توان به بهانه گيري در امور خانه اشاره کرد. (14) تجربه ثابت کرده است که اين عمل جز ناراحتي خود و دلسردي همسر نتيجه اي در بر نخواهد داشت. صفت سخت گيري جزيي از منفي نگري است که از نظر دين و اخلاق مذموم شمرده شده است. زيرا زمينه را براي رشد ساير اختلافات وناسازگاري ها فراهم مي کند. در گفتار و کردار آدمي همواره عيوب و
نقايصي وجود دارد. هر اندازه انسان منفي نگرتر باشد، از زمينه موجود براي بهانه گيري، بيشتر بهره مي جويد.

2 سخنان فتنه انگيز

يکي از مهم ترين عوامل اختلاف بين زن و شوهر اين است که يکي يا هر دو خوبي هاي مرد و زن ديگري را به رخ هم بکشد. اين گونه مقايسه هاي نا به جا فتنه انگيزي بزرگي در زندگي ايجاد خواهد کرد و جز تلخي و سردي کانون خانواده نتيجه اي به دنبال نخواهد داشت.

3 تعصب و بي اعتمادي

گاهي در اثر عوامل مختلفي از قبيل علاقه افراطي و يا بدبيني ممکن است زن يا مرد نسبت به هم حساسيت بي مورد پيدا کنند. به طوري که در حفظ و پاکدامني هم دچار وسواس و سخت گيري بي جا شوند. اين گونه رفتارها و کنترل هاي افراطي زمينه رواني را براي سقوط انسان به سمت فساد وبي قيدي فراهم مي کند. زيرا روح انسان در برابر فشار، عکس العمل نشان مي دهد.
و شانه خالي مي کند. پيامبر اکرم (ص) در اين رابطه مي فرمايند: تعليم دهيد و آسان گيريد. سخت نگيريد و نويد دهيد و ديگران را طرد نکنيد. (15)

4 ترشرويي

درست است کسي که ناراحتي و خستگي روحي دارد، ناخودآگاه آثار آن در چهره اش نمودار مي شود. ولي اسلام به پنهان داشتن درد درون دستور مي دهد. انتقال ناراحتي مسائل بيرون از منزل به همسر و يا بالعکس در ارتباط همسران مانع بزرگي در حفظ آرامش و سکون خانواده خواهد بود. امام علي (ع) در اين رابطه مي فرمايد: «خوشرويي مؤمن در چهره او و اندوهش در دل اوست.» (16)

5 ناسزا گويي (17)

اين عمل اگر براي روابط بيگانه شايسته نباشد، در مورد زن و شوهر به مراتب ناشايست تر است. زيرا آنها مي خواهند عمري با صميميت درکنار هم زندگي کنند. در روابط زناشويي اگر گاهي کدورتي پيش آمد کرد، نبايد با کلمات تند وناشايست بر آتش قهر آن دامن زد. بايد مواظب بود که سخني از دهن پريده نشود که بعداً موجب خجالت و شرمساري از طرف مقابل گردد. به طور کلي اخلاق در کلام، يکي از پشتوانه هاي تضمين کننده روابط زن و مرد به شمار مي رود.

6 اهانت

خداوند توهين و آزار مؤمن را اعلام جنگ با خود به حساب آورده است. آزار زبان بدترين آزارهاست. زن و شوهر در سايه ازدواج از ارتباطي پيوسته برخوردار مي شوند و لذا براي حفظ حرمت مؤمن بايد کاملاً مواظب باشند که مبادا جمله اي از زبان
جاري شود که باعث آزار ديگري شود. سرزنش، تهمت، دشنام و شماتت، هر کدام موجب آزار ديگري مي شود؛ که علاوه بر کيفر الهي و عقوبت اُخروي، آرامش و سلامت زندگي را هم به هم مي ريزد.

7 خودخواهي

گاهي خودخواهي و خود برتر بيني، اختلافات بزرگ و موانع سختي را در ارتباط با همسر ايجاد مي کند. گاه مرد مي خواهد بزرگي و تسلط خود را بر زن ثابت کند. اگر اطلاعات ناقص و سطحي از دين داشته باشد، بدون اجازه او از خانه بيرون رفتن زن را پيش مي کشد و مغالطه مي کند. همسرش را افسرده و غمگين مي کند وخودش را ناراحت و خشمگين. در صورتي که دين مي گويد همه اينها بهانه است و ريشه آن همان وسوسه شيطاني است که چيزي جز غرور و خودخواهي نيست. گاهي نيز زن به واسطه جمال وهنري که دارد يا به دليل هر برتري ديگري که در خود احساس مي کند، بر همسر خود فخر
مي فروشد. ريشه اين رفتار هم، همان نفوذ شيطان با صفت غرور در روح اوست. در هر صورت روابط زناشويي سالم و اسلامي به هيچ وجه در فضاي حاکميت شيطان ممکن نخواهد بود.

8 چشم و هم چشمي (18)

بر خلاف آنچه در تفکر عرف جا افتاده است، اين مسئله هم از جانب زن و هم از سوي مرد پيش مي آيد. تنها نتيجه اين اخلاق، ايجاد اختلافات زناشويي است. در صورتي که راه پيشگيري از اين بيماري خيلي آسان تر است. اگر در روابط با همسر اين دواي ديني مورد استفاده قرار گيرد، همه موانع برداشته مي شود. طبق نظريه قرآن، مؤمن آن است که به تمام تجملات و چشم و هم چشمي ها و اسراف ها پشت پا مي زند. سادگي اساس دين و شيوه بزرگان اخلاق بوده است. امام سجاد (ع) در اين رابطه مي فرمايند: تمامي خير و خوبي در
بريدن طمع و چشم نداشتن به آنچه در دستان مردم جمع شده است. (19)

9 لجاجت

يکي ديگر از شاخه هاي منيت، لجاجت است. (20) خطر اين رذيله به حدي بزرگ است که مي تواند اساس زندگي را مختل کند. کساني هستند که اگر حق را ببينند زير بار آن نمي روند. حاضرند سنگي بر سر آنان بيايد، آتشي آنها را بسوزاند، اما زير بار نروند. از جمله چيزهايي که نمي گذارد همسران بر دل هم حکومت کنند، لجاجت است. اگر در شرايطي قرار مي گيريد که نمي توانيد از نظر خود کوتاه بياييد براي درمان مسأله خود را وادار به رفتار خلاف آن کنيد. در وهله اول براي شما سخت است اما به مرور برايتان عادت مي شود. يادتان باشد انسان مي تواند تغيير کند و خصوصيات خود را کمال بخشد.

10.توقعات بي جا

زندگي زناشويي ميدان مشترک کمال زن ومرد محسوب مي شود. بنابراين براي داشتن آرامش و ضايت از زندگي، بايد ميزان خواسته ها و انتظارات زن و مرد از هم متناسب با قدرت و توان طرف مقابل باشد. در غير اين صورت فشارهاي رواني بر زندگي حاکم مي شود و روابط خانوادگي دچار اختلال مي گردد.

11انتقاد ناپذيري

اسلام و تربيت ديني کاملاً روحيه انتقاد پذيري را تأييد مي کند امام جواد (ع) مي فرمايند: مؤمن نياز دارد به توفيقي از طرف خدا و به پندگويي از طرف خودش و به پذيرش از کسي که او را نصيحت کند. (21)
خطر انتقاد ناپذيري، اين است که محبت ميان زن و شوهر را کمرنگ مي سازد و حس لجاجت را در آنان تقويت مي کند.

12 ناسپاسي

طبع انسان طوري است که وقتي در نعمت واقع شود، سپاسگزاري نمي کند و هنگام مصيبت و سختي، صبر و شکيبايي
را از دست مي دهد. اين صفت اخلاقي ناپسند در محيط خانواده نيز بروز مي کند و مي تواند از سوي هر کدام از زن يا مرد، آشکار شود. به گونه اي که زحمات و محبت هاي طرف مقابل را درک نکرده و يا براي آن اهميتي قائل نشود. اين برخورد به مرور زمان اختلال شديدي در روابط همسران ايجاد مي کند.

13 سوء تفاهم

در سخن گفتن بايد روشي را در پيش گرفت که از بروز سوء تفاهم جلوگيري شود. چه بسا اتفاق مي افتد که گفته ها با شنيده ها همخواني ندارد. چيزي که مي گوييم غير از چيزي است که طرف مقابل از آن مي فهمد. برخي افراد به جهت دارا بودن روحيه اي خاص، براي دچار شدن به سوء تفاهم به شدت آماده اند و ذهن آن ها از هر سخني، برداشتي نامطلوب دارد. اين افراد از خوش بيني بي بهره اند و حفظ روابط با آنها بسيار دشوار است. برخي روان شناسان عامل اصلي اختلافات زناشويي را سوء تفاهم مي دانند.و آن ها معتقدند ريشه اصلي مشکلات
زناشويي اين است که دو طرف، به درستي به مقاصد حقيقي هم پي نمي برند. بنابراين همسران بايد از گمان هاي بي اساس، تعبير و تفسيرهاي منفي و وسواس هاي فکري خودداري کنند تا آسيبي به روابط زناشويي شان واردنشود.

14.خشم و عدم کنترل آن

ترديدي نيست که خشم و عصبانيت در سلامت جسمي و روحي انسان آثاري بسيار ويرانگر دارد و بيماري هاي مهمي را به دنبال مي آورد. از بُعد اجتماعي نيز مشکلات جدي در روابط با ديگران ايجاد مي کند و از محبوبيت و صميميت انسان مي کاهد. در آموزش هاي ديني توصيه شده که درحال خشم، تصميم نگيريم و براي کاهش اين حالت، تغيير موقعيت بدهيم. مثلاً اگر ايستاده ايم، بنشينيم و... در روايتي از امام سجاد (ع) آمده است: «هيچ جرعه اي با ارزش تر از جرعه خشمي که فرو برده شود، نيست!» (22)
اگر يکي از زوجين فردي عصبي است، طرف ديگر بايد بکوشد با درک موقعيت، از تحريک عصبانيت او خود داري کند وبا سکوت و خويشتنداري، او را در کنترل هيجان عصبي خويش ياري کند. بعد از فروکش کردن خشم، مي توان در يک فرصت مناسب با همسر خود به گفتگو پرداخت و او را از تکرار اين گونه برخوردها بر حذر داشت.

15 زندگي ديگران را به رخ همسر کشيدن

برخي همسران پيوسته زندگي ديگران را به رخ همسر مي کشند و با اين وسيله او را تحقير مي کنند. زن و شوهر موظفند براي حفظ روابط صميمانه و مهرآميز، يک بار و براي هميشه دست از مقايسه هاي ويرانگر بردارند و به اين وسيله، موجبات آزردگي يا تحقير طرف مقابل را فراهم نياورند. گاه اين نوع مقايسه ها به خانواده هاي زن و شوهر نيز کشيده مي شود و هر يک از دو طرف، خانواده و بستگان خود را با بستگان طرف مقابل مقايسه مي کند و امکانات وامتيازات آنها را به رخ
همسر مي کشد. اين نوع جر و بحث ها به کشمکش و درگيري مي انجامد. در حقيقت اين گونه رفتارها از ضعف هاي شخصيتي دو طرف حکايت مي کند و نشان مي دهد که اين قبيل افراد هنوز به رشد و بلوغ فکري و روحي لازم نرسيده و راه و رسم زندگي مشترک را نياموخته اند.

16 بيان گلايه ها

در يک ارتباط سالم گلايه ها و دلخوري ها و رضايت ها و خشنودي ها نيز به طور مناسب مطرح مي شود. بعضي افراد تا سر صحبت باز مي شود، حتماً چند گلايه و انتقاد در آستين دارند که طرف مقابل را با طرح آنها آزار مي دهند.
طرح گلايه هر چند در جاي خود لازم است، اما نبايد در بيان آنها زياده روي کرد. در بيان گلايه بايد موقع شناس بود و فرصت مناسبي را براي اين کار در نظر گرفت. زماني که مرد خسته و آزرده از راه مي رسد، يا زن به کار ظريفي مشغول است، زمان مناسبي براي بيان ناراحتي يا شکايت نيست.

17 جر و بحث

يکي از مسائل اساسي در حفظ ارتباط، پرهيز از جروبحث و جدال هاي تند بر سر مسائل گوناگون و گاه کم اهميت است. اين گونه بحث ها آثاري مخرب بر روابط انساني بر جاي مي گذارد و موجب دور شدن از هم و دلخوري و رنجش خاطر همسران مي شود. به اين ترتيب روز به روز از ميزان تفاهم آنها کاسته مي شود. اغلب زن يا شوهر نظري را ابراز مي کند و با پافشاري، قصد تحميل آن را بر ديگري دارد، هر چند آن نظر ممکن است دقيق و درست نباشد. طرف مقابل هم براي فرار از اين تحميل با تمام وجود در برابر آن موضع مي گيرد. اينجاست که دامنه حمله و دفاع گسترده تر مي شود و کار به مشاجره لفظي مي کشد. تجربه نشان داده در همه اين موارد، معمولاً جدال بر سر حق و باطل نيست .بلکه بر سر «خود» و به کرسي نشاندن حرف خوداست. بنابراين کساني که با آفت خودخواهي در مبارزه اند، از وارد شدن به اين جدال هاي مي پرهيزند.
از سفارشات امام علي (ع) است که از ستيزه و خصومت بپرهيزيد که اين ها دل هاي برادران را بيمار مي کند و نفاق را مي روياند. (23)

حقوق زن و شوهر

خداوند زوجين را بالهاي پرواز زندگي مشترک قرار داد. پس بايد ملاحظه حقوق يکديگر را بنمايند و به يکديگر در رشد و تعالي هم کمک کنند. شناختن حقوقي که خداوند با رعايت آن راضي و خشنود مي شود و کانون خانواده را آرامش و سکونت مي بخشد بر هر زن و مردي لازم و ضروري است.

حقوق زن بر مرد

خداوند زن را مايه آرامش و انس مرد قرار داده است (24) پس مرد بايد بداند که همسرش نعمتي است که پروردگار متعال به مناسبت آن بر او منت نهاده است، از اين رو طبق آموزه هاي ديني لازم است:
1 او را گرامي دارد و به او حترام گذارد: (25) از تحقير و توهين به او در تنهايي و به ويژه در نزد ديگري خودداري کند. احترام گزاردن به همسر شامل احترام گزاردن به پدر و مادر و ديگر نزديکان او نيز مي شود.
2 با او مدارا و نرمخويي کند:خشکي و انعطاف ناپذيري و بي حوصلگي و شتابزدگي نه تنها به اصلاح رفتار طرف نمي انجامد، بلکه مقاومت در برابر تغيير و لجاجت او را باعث مي شود.
3 کارها و مسئوليت هاي خارج از توانائيش رابه او وانگذارد. (26) رعايت اين نکته به فرموده اميرالمؤمنين علي عليه السلام: «سبب پايداري جمال و زيبايي زن مي شود، آرامش او را زيادتر و خاطرش را آسوده تر مي سازد و
حالش را نيکوتر مي کند. چه زن گلي است زيبا و لطيف نه خدمتگزار پر زور و پيشکاري توانمند!» (27) خوبست مرد تا آنجا که مي تواند در کارهاي منزل به همسرش کمک کند. پيامبر اکرم (ص) مي فرمايد: «به زن خود خدمت نکند مگر صديق يا شهيد يا مردي که خداوند خير دنيا و آخرت را براي او بخواهد.»
4 حقوق مادي و نفقه او را بدهد. (28) قال رسول الله (ص): «الکادُّ علي عياله کالمجاهد في سبيل الله:اجر کسي که براي زندگي خود و عائله اش زحمت مي کشد مثل اجر سرباز مجاهد است.» (29) نفقه بر دو نوع است: واجب و مستحبي.نفقه واجب شامل هزينه هايي است که شوهر در تأمين آنها مسئوليت اصلي را دارد و بايد آنها را فراهم نمايد و آنها عبارتند از:
الف ـ فراهم نمودن مسکن مناسب
ب ـ تهيه غذا و پوشاک
ج ـ تأمين هزينه هاي درماني
د ـ حفظ حيثيت زن از طريق تهيه وسايل زندگي مطابق شأن او
و نفقه مستحبي توسعه دادن مناسب است به زندگي مالي خود که باعث رفاه و آسودگي زن و فرزندانش شود، به اچند روايت در اين زمينه که از امامان شيعه رسيده است، اشاره مي کنيم.
پيامبر (ص) فرمودند: به دست آوردن مال حلال براي تأمين زندگي و گذران معاش بر هر مرد و زن مسلمان واجب است. (30)
امام موسي کاظم (ع) نيز فرمودند: کسي که از پي روزي حلال برود تا خود و خانواده اش را بي نياز سازد، اجر او نزد خدا اجر سربازي است که در راه خدا جهاد مي کند. (31)
امام باقر (ع) هم در اين رابطه چنين مي فرمايد: عبادت هفتاد جزء است و از همه بهتر کسب روزي حلال است. (32)
امام سجاد (ع) مي فرمايد: کسي خدا بيش از همه از او خشنود است که بيش از همه رفاه براي خانواده اش فراهم کند. (33)
5 خود را براي همسرش پاکيزه کند و بيارايد. (34) پاکيزگي و خوشبويي بدن و دهان، آراستگي مو و ظاهر و تميزي لباس براي همسر سفارش شده است. رعايت اين نکات سببب جلب توجه زن و افزايش کشش و محبت او به همسرش مي شود و در نتيجه پاکدامني و عفت او را حفظ مي کند.
رسول اکرم (ص) مي فرمايد: «لباس هايتان را بشوييد، موهاي زائد بدنتان را بزدائيد، دندان هايتان را مسواک کنيد
و نظافت و آراستگي را مراعات نماييد. زيرا مرداني از بني اسرائيل با ظاهرهايي ژوليده و کثيف در خانه خود زندگي مي کردند و به اين خاطر زنانشان به آلوده دامني کشيده شدند!» (35)
حسن بن جهم از امام رضا (ع) پرسيد: شما خضاب مي کنيد و امام فرمود: آري. به درستي که زن دوست دارد تو را آراسته ببيند همان طور که تو دوست داري او را آراسته ببيني. به درستي زن ها را کمي آراستگي مردها، از عفاف به فسق مي کشاند. (36)
6 نياز جنسي او را برطرف سازد. (37) نياز جنسي از قوي ترين نيازهاي بشر است که سالم ترين و مشروع ترين راه رفع آن ازدواج و تماس با همسر قانوني و شرعي است. اگر مهم ترين فايده ي ازدواج را حفظ نيمي يا حتي دو سوم تقوي و
پارسايي ذکر کرده اند براي اين است که اين نياز طبيعي و شديد با همسرگزيني به صورت پايدار، مقدس و قانوني ارضاء مي شود.
از نظر فقهي شوهر نمي تواند بيش از چهار ماه نزديکي با همسر خود را ترک کند. اما جدا از اين وظيفه واجب، ارتباط غريزي، اگر همراه با ابراز محبت و جلب خشنودي زن باشد (که آمادگي و رضايت او بستگي زيادي به خشنودي عاطفي اش دارد) به فرموده امام صادق عليه السلام خود به منزله نيکي و احسان در حق همسر است. از اين رو اين امر نه تنها بايد ترک نشود يا سرسري و يک سويه برگزار شود، بلکه خوبست به آن، به عنوان لذتي حلال و ثمربخش بها داده شود. يادآوري مي شود ضروري است در اين زمينه به همسران به طور جداگانه آموزش هاي لازم توسط کارشناسان با تجربه داده شود و احکام فقهي براي آنها بازگو گردد.
7 به او محبت کند و مهر ورزد. (38) کانون خانواده بايد سرشار از عشق و محبت و صفا باشد تا هر فرد در آن با شادابي و سلامت به بالندگي و رشد خود ادامه دهد. گرماي محبت از وجود پدر و مادر و ارتباط آنها با يکديگر برمي خيزد و به همه زواياي وجودي اعضاء آن سرايت مي کند. در اين ميان زن به عنوان موجودي عاطفي که مظهر مهر و آرامش است بيشتر نيازمند اين اکسير الهي است.
پيامبر بزرگ اسلام مي فرمايد: «اين گفته شوهر که به همسرش بگويد «دوستت دارم» هرگز از قلب زن خارج نمي شود!» (39)
آن حضرت نيز مي فرمايد:
با ايمان ترين مردم کسي است که خوش اخلاق بوده و نسبت به خانواده اش از همه مهربانتر باشد و اين را بدانيد که من از همه شما نسبت به خانواده ام با محبت تر هستم. (4)
هر چه ايمان بنده اي از بندگان خدا زيادتر شود به همسرش بيشتر مهر مي ورزد. (41)
امام صادق (عليه السلام):
يکي از اخلاق پيامبران الهي دوست داشتن زنانشان بوده است. (42)
من فکر مي کنم هر چه ايمان و تقواي کسي افزايش يابد، به همان اندازه عشق و محبت وي نسبت به همسرش افزونتر مي شود. (43)
8 در برخورد با همسر خوش اخلاق باشد. (44) حسن خلق باعث شيريني و آرامش حيات، زياد شدن دوستان و ياوران، گشايش و رونق زندگي و سروسامان يافتن کارها مي شود. رستگاري در آخرت و سنگين شدن ميزان اعمال در آخرت را نيز به خوش اخلاقي نسبت داده اند.
امام صادق (ع) براي حُسن خلق سه حد يا سه شرط را برشمرده اند:
الف ـ خوشرويي، گشادگي چهره
ب ـ کلام پاکيزه و خوب
ج ـ رفتار نرم و انعطاف پذير
سعدبن معاذ يکي از رؤساي پرنفوذ انصار، و از اولين کساني است که از اهل مدينه ، به پيامبر خدا ايمان آورده است. او آن چنان مرد دلاوري است که در جنگ بدر با تمام وجود، از رسول خدا صلي الله عليه و آله حمايت کرد و همچنين در جنگ احزاب، در حالي که اکثر مسلمانان از ترس مي لرزيدند، به پيامبر خدا عرض کرد: ما با شمشيرهاي خود در برابر متجاوزان و مهاجمان خواهيم ايستاد او از نظر علم و تقوا و موقعيت، نزد پيامبر به جايي رسيده بود که رسول خدا صلي الله عليه و آله در تنبيه قبيله «بني قريظه» او را به عنوان داور انتخاب
نموده و جبرئيل امين قضاوت او را در اين زمينه، حکم واقعي خدا معرفي کرد.
سعدبن معاذ آن چنان محبوب خداوند قرارگرفته بود، که عرش خدا در مرگ وي به لرزه درآمد و نود هزار نفر ملائکه ي آسماني با همراهي جبرئيل امين در تشييع جنازه وي شرکت نمودند و پيامبر خدا با پاي برهنه و بدون عبا و در حالي که تابوت سعد را گرفته بود، جنازه وي را تشييع کردند و نيز لحد او را با دست رحمت آفرين خود محکم ساختند... تا جايي که اين عمل تا آن تاريخ بي سابقه مي نمود.
مادر گرامي سعد با ديدن اين همه لطف و محبت و تعظيم از جانب پيامبر اسلام به وجد آمده عرضه داشت: اي سعد بهشت بر تو گوارا باد! ولي پيامبر خدا در جواب مادر سعد فرمود:
با جزم و يقين از طرف خدا خبر مده، سعد به خاطر بداخلاقي که با اهل خانه خود داشت، قبر او را به خود گرفت و به سختي فشاد داد!»
مرد بايد ملاک هاي خوش اخلاقي يعني: خوشرويي، کلام خوب و نرمخويي را از ياد نبردو براي تقويت آنها حساس باشد و تمرين و تلاش کند.
پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله مي فرمايد: حق زن بر شوهرش اين است که براي او هيچگاه روي در هم نکشد، اين کار نياز به تربيت و مديريتي جدي بر خود دارد.
9 غيرت داشته باشد نه بدبيني. غيرت يعني غير را از حريم خود راندن و دور کردن. غيرت صفتي الهي و پسنديده است که به فرموده علي عليه السلام از حيا و عفت ناشي مي شود يعني هر چه مردي با حياتر و پاکدامن تر باشد، غيرت او يعني اين که نگذارد بيگانه اي به همسرش روي بياورد، بيشتر است. اما بايد مواظب بود که غيرت سر به زياده روي نکشد، بدبيني را بر نيانگيزد و باعث محدود کردن افراطي زن و تهمت زدن به او نشود.
خداوند در قرآن در همين رابطه مي فرمايد: (اي اهل ايمان! از بيشتر بدگماني ها درباره هم پرهيز کنيد که برخي از آنها خلاف واقع و گناه است.) (45)
پيامر اکرم (ص) نيز مي فرمايند: خداوند نوعي از غيرت را دوست ندارد و آن غيرتي است که مرد بدون دليل نسبت به زن خود دارد. (46)
حساس بودن نسبت به پوشش و آرايش زن و تماس نداشتن با نامحرمان از موارد غيرت پسنديده است به شرط آن که تذکر در مورد آنها همراه با محبت، احترام، مدارا و نرمخويي باشد و با دادن آگاهي و اطلاعات قانع کننده تقويت گردد.
10 براي ارتقاء سطح معنويت او بکوشد
خداوند در قرآن مجيد مي فرمايد:
«اي کساني که ايمان داريد، خود و خانواده تان را از آتشي که هيزم آن انسان ها و سنگ است محفوظ بداريد. (تحريم آيه 6)»
پيامبر اکرم (ص) فرمودند: براي يک مرد پس از قبول اسلام هيچ سودي بهتر و برتر از همسري با يک زن مسلمان و درستکار نيست. (47)
اين نکته واضح است که اگر آگاهي و معرفت ديني و اخلاقي درست و سازنده نباشد، دنيا و مظاهر آن ما را به بيراهه هاي وابستگي آز و فزون طلبي مي کشاند و صفات و خوي هاي ناپسندي را در ما ايجاد مي کند. اين کژانديشي ها و زياده خواهي هاي دنيوي است که کم کم در همه نظام خانواده رخنه مي کند و بنيادهاي پاکي و فرزانگي را فرو مي ريزد و همه اعضاي آن را غرق در منجلاب عفن پليدي ها و زشتي ها مي کند.
مرد، بيش از ديگر افراد خانواده وظيفه دارد از سويي محيط دروني خانه را به کانون معنويت و پارسايي تبديل کند و نزديکان خود را از افراد و منابع آلوده و مخرب دور نگه دارد و
از سوي ديگر زمينه هاي رشد علمي و اخلاقي هر يک از اعضا خانواده را از راه هاي گوناگون و سالم فراهم آورد.
در پايان اين قسمت به يک مطلب مهم که مي تواند براي مردان مسلمان و دين باور، راهگشا و مؤثر باشد اشاره مي کنيم: اگر مردي به زن خود همچون يک امانت الهي بنگرد خود را موظف مي داند که با تمام توان در نگهداري اين وديعه حق بکوشد و از هيچ کاري براي بهبودي وضعيت او فرو نگذارد. مهرباني، احترام، خوشخويي، وفاداري و غيرت مرد نسبت به همسرش و تعليم و تربيت ديني و اخلاقي و رفع نيازهاي اساس او منتي نيست که مرد بر زن بگذارد بلکه اينها نشاني از رعايت و حفظ امانت خداوند است که به او سپرده شده است و بي توجهي به هر کدام از اين وظايف نوعي خيانت در امانت آن هم امانت حق شمرده مي شود. علي عليه السلام در هنگام دفن زهراي مرضيه به رسول خدا صلي الله عليه و آله سلام مي کند و
مي فرمايد: «اي پيامبر بزرگ فاطمه (ص) که وديعه و امانت خدا در منزلش بود پس گرفته شده و به سوي تو آمد...» (48)
از رسول گرامي اسلام نقل شده است که فرمودند: جبرئيل پيوسته مرا در باره زن سفارش مي کرد، تا جايي که گمان بردم طلاق او جايز نيست مگر در صورت ثابت شدن فحشا. (49)
آيه قرآن که مي فرمايد (و اخذن منکم ميثاقاً غليظاً، از شما پيمان و استواري گرفته اند ـ نساء آيه 21)
به همين نکته تأکيد مي ورزد که خداوند از مرد پيمان محکمي گرفته است که به خوبي از زن نگهداري کند و به او نيکي نمايد مي توان گفت همه آن چه را که در باره حقوق زن برشمرديم، شرح و بيان اين کلام کوتاه و نغز خداوند است که به مردان سفارش مي کند... و عاشروهنّ بالمعروف، برخورد خود و مرسوم با زنان داشته باشند زنان همچون مردان بايد در اجتماع آزادي و استقلال داشته باشند و به دليل داشتن فکر و اراده
مستقل براي کسب منفعت و رفع ضرر از خود به مشارکت در امور اجتماعي بپردازند و زير سلطه و پيروي کورکورانه مردان قرار نگيرند.

حقوق مرد بر زن يا وظيفه زن نسبت به مرد

1 پذيرفتن سرپرستي و مديريت مرد بر خانواده و تقويت آن (50)

قرآن کريم مي فرمايد: «الرّجال قوامون علي النساء ـ مردان سرپرست و قيم زنانند/نساء آيه 34»
خانواده يک شرکت و اداره کوچکي است که اعضاء آن براي رفع نيازهاي هم و نيز جهت سلامت و رشد يکديگر زمان هاي زيادي با هم تعامل و مشارکت دارند. اين مجموعه مهم و اثربخش که هسته اصلي اجتماع بزرگ انساني است اگر بخواهد به شادابي در جهت رسيدن به اهداف خود گام بردارد مديري لايق و توانمندي مي خواهد که مورد قبول ساير اعضا باشد تا آنها را هم فکر و هماهنگ ساخته، به سوي مقصود پيش ببرد.
به دلايل زياد علمي، تجربي و تاريخي مديريت مرد در خانواده بهتر از مديريت زن مي تواند تضمين کننده آرامش، سلامت و تعالي همه جانبه اعضاء آن باشد، مسلم است که
مديريت فردي زورگو وسلطه گر که نشان از ناتواني هاي روحي و کمبودهاي دروني دارد، نه تنها بذر مهري را در دلها نمي کارد، بلکه لاله خوش رنگ و بوي خانواده از سَر خودخواهي او پرپر مي شود و همه را و از جمله خودش را نابود مي سازد. لازمه قيم و مدير بودن مرد بر زن و خانواده برخورداري او از سلامت روان، پاکي و اخلاق، مسئوليت پذيري، تدبير، شکيبايي و بردباري است. چنين مردي تکيه گاه و حامي زن و فرزندان خود مي شود و ستون محکم اعتماد و امنيت آنها قرار مي گيرد.
سزاوار است زن در انديشه و احساس خود، اين مديريت را بپذيرد و در گفتار و کردار آن را پاس دارد و تقويت کند. ضعيف شدن نقش مرد در جامعه کنوني ما خسارت هاي جبران ناپذيري را به بار آورده که جوانان ما به ويژه پسران جوان تاوان قسمتي از آن را با افت تحصيلي، بزهکاري، خودکشي و اعتياد مي دهند.
به فرموده پيامبر (ص) مرد، مدير و پيشواي نظام خانواده و زن، مدير داخلي آن است. اميد است که خواننده ژرف نگر در اطراف و عمق آن بينديشد و بهره هاي لازم را برگيرد.

2 وفاداري

زن خوب هميشه به شوهر خود وفادار است. سختي هاي زندگي و بي مهري ها و ناسپاسي هاي شوهر باعث نمي شود دل به مهر ديگري بسپارد و حرمت حريم خانه را بشکند. زن پاک انديش و پاک دامن براي خود آن چنان ارزشي قائل است که بيش از آن که به همسرش وفادار باشد به خودش وفادار است. و مي داند به عنوان برترين آفريده خداوند شاهباز بلند پرواز سدره نشيني است که از کنگره عرش صفيرش مي زنند و حاضر نيست آني در دامگه تخيلات باطل بيفتد و در چاه طبيعت و تن، گوهر روح خود را آلوده سازد.
حضور زنان در اجتماع و برخوردش با مردان بايد آن چنان با عفت و پاکي باشد که بيماردلان آلوده نظر را به هوس و طمع نيندازد و بذر فتنه و فساد را در زمين دلها نپاشد.

3 نگهداري از مال و ثروت همسر

زنان با وجود آن که گرايش به زيبايي هاي دنيوي و تجملات دارند اما بيشتر آنها به طور ذاتي ـ به فرموده علي عليه السلام اهل ريخت و پاش و اسراف نيستند. زن شايسته در حضور مرد و بخصوص در نبود او پاسدار امکانات خانه است و مي کوشد ديگران را از دسترسي به سرمايه او و فرزندانش دور نگه دارد.

4 خوشرويي با همسر (51)

چهره گشاده و خندان زن که پيام آور آرامش و مهرباني است همه غم هاي مرد را از بين مي برد و از خستگي و ملامت خاطر او مي کاهد. خوشرويي محبت مي آورد، کينه ها را مي زدايد و دلها را به هم نزديک مي کند. زن خوشه و گل خنداني است که
بر روي مرد خود مي شکفد و شميم دل انگيز مهر و صفا را در فضاي امن خانواده مي پراکند.
پيامبر (ص) فرمودند: روز قيامت کسي به من نزديک تر است که از همه خوش اخلاق تر بوده و خيرش بيشتر به خانواده اش برسد. (52)

5 فرمان بري و اطاعت (53)

اگر مرد مدير است و اگر براي اداره زندگي تصميم مي گيرد در وهله نخست اين همسر فهميده اوست که با پيروي از سخن و تصميم مرد، پايه هاي مديريتش را در خانواده تقويت مي کند و بناي امنيت آن را استوار مي سازد. بديهي است که مرد خوب و خردمند در مسائل مهم و اصلي خانواده با همسرش به مشورت مي پردازد. امر و نهي هاي بي جا نمي کند و همان گونه که گفتيم مديريتش را با درايت و پختگي اعمال مي کند. اما اگر زماني مردي از روي شتابزدگي و خداي ناکرده ناراحتي
و خشم، درخواستي از همسرش کرد بهتر است زن با بردباري و سعه صدر بپذيرد و آتش غضب و لجاجت او را برنيفروزد تا در موقعيتي ديگر که آرامش بر خانه حاکم شد با خيرخواهي به راهنمايي مرد بپردازد.

6 بيرون رفتن از منزل با اجازه شوهر (54)

پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله زن را نهي کرده است که بدون اجازه شوهر از منزل خارج شود و فرموده است: «هر زني که بدون اجازه شوهر از منزل خارج شود، همه فرشتگان آسمان و همه چيزهايي که بر آن عبور مي کند او را لعن مي کنند تا وقتي که به منزلش باز
گردد.» (55)
اين مسأله نه تنها جزء وظايف اخلاقي زن نسبت به مرد است بلکه در کنار تمکين جنسي جزو وظايف واجب زن به حساب مي آيد و در کتاب هاي فقهي و رساله هاي علميه به آن تصريح
شده است و چنين آمده است که اگر مردي به همسر خود اجازه بيرون رفتن از منزل را ندهد و آن زن چنين کاري کند مرتکب امر حرامي شده است. فايده اساسي اين حکم تأييد و تقويت مديريت مرد بر خانواده و جلب اعتماد اوست که اينها خود باعث تحکيم نظام خانواده مي شود. آيه... ابراهيم اميني در کتاب «همسرداري» مي نويسد:
«ظاهراً اصل اين حکم به طور اجمال قابل انکار نباشد ولي برخي مردها از اين توصيه شرعي و اخلاق سوء استفاده کرده و به خود اجازه مي دهند که همسر خود را در خانه زنداني کنند و از حق آزادي محروم سازند. گاهي کار به جايي مي رسد که به همسرش اجازه نمي دهد که به ديدار پدر و مادر، برادر و خواهرش برود، و يا در مجالس ديني و علمي شرکت کند و در صورت تخلف همسر، او را مورد اذيت و آزار قرار مي دهد و حتي گاهي اوقات او را کتک مي زند! البته مردها بايد بدين نکته توجه داشته باشند که گر چه بر طبق احاديث مذکور مي توانند
همسر خود را از خروج از منزل نهي کند، اما اين حکم، مطلق و عام نيست که در همه حال قابل اجرا باشد. اين رفتار در صورتي جايز است که ظلم به همسر نباشد و حال که اين قبيل محدوديت ها از مصاديق ظلم به شمار مي آيد و ظلم هم حرام است به ويژه ظلم کردن به يک خانم بي پناه! (56)
اين که نويسنده اشاره کرده است اين حکم مطلق و عام نيست در فتواي فقهي بعضي از مراجع بزرگ دين به روشني آمده است براي نمونه: از آيه العظمي فاضل لنکراني مرجع عاليقدر شيعه سؤال شده است که حکم شرعي خروج زوجه دائم از منزل را بيان کنند. پاسخ ايشان چنين است:
«براساس منابع فقهي، لازم است زوجه به عقد دائم، جهت خروج از منزل رضايت زوج را جلب کند. از اين قانون کلي موارد زير استثنا شده است:
1-خروج از منزل براي کسب معارف اعتقادي، به مقدار لازم و ضروري و همين طور براي فراگيري وظايف شرعي الزامي
2-خروج براي معالجه بيماري، چنانچه امکان در منزل نباشد.
3-خروج براي فرار از ضررهاي جاني و مالي و عرضي
4-خروج براي انجام واجبات عيني که موقوف بر خروج از منزل است، مانند سفر حج، شرکت در انتخابات و يا نجات نفس محترمه
5-چنانچه ماندن در منزل، توأم با خطر و غير قابل تحمل باشد، خروج جايز است.
6-چنانچه در ضمن عقد نکاح، مسکن و اشتغال به مشاغل اداري به زوجه محول شده باشد و به عنوان شرط در ضمن عقد براي خود سلب محدوديت کرده باشد.
7-خروج براي تأمين معاش، چنانچه شوهر او قادر نباشد يا از انفاق سرپيچي کند.
8-خروج از منزل براي دادخواهي (57)
در ضمن شايان ذکر است که به فتواي فقها اگر زني اطمينان داشت که همسرش براي خروج از منزل اجازه مي دهد و رضايت دارد لازم نيست براي هر بيرون رفتني از او اجازه گرفته شود.

پی نوشت:

1-اصول کافي، ج2، ص240
2-ر.ک-خانواده در اسلام، حسين مظاهري، ص124
3-جهادالنفس، ج180
4-جهادالنفس، ج281
5-غررالحکم، ص343
6-غررالحکم، ص139
7-ر.ک-بهشت خانواده، ج1، دکتر سيد جواد مصطفوي، ص173
8-ر.ک-بهشت خانواده، ج1، دکتر سيد جواد مصطفوي، ص185
9-ر.ک-ازدواج و شيوه همسرداري از ديدگاه اسلام، محمد مهدي اشتهاري، ص30
10-ر.ک-همان، ص335
11-بحارالانوار، ج46، ص291
12-تنبيه الخواطر، ص362
13-بحارالانوار، ج47، ح65تا68
14-ر.ک-خانواده در اسلام-حسين مظاهري-143
15-کنز العمال، ج10،ص249
16-غررالحکم، ج1، ح16/823
17-همان، ص258
18-ر.ک-بهشت خانواده، ج1، دکتر سيد جواد مصطفوي، ص102
19-جهادالنفس، ص276
20-ر.ک-اخلاق در خانه، حسين مظاهري، ص225
21-تحف العقول، ص480
22-اصول کافي، ج2، ص109
23-جامع السعادات، ج3، ص380
24-سوره روم آيه 21 (و من آياته أن خلق لکم من انفسکم ازواجاً لتسکنوا اليها و جعل بينکم موده و رحمه...)
25-برداشت فحوايي از ماده 1103 قانون مدني:زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با يکديگرند.
26-برداشت فحوايي از ماده 1106 و 1107 قانون مدني: در عقد دائم نفقه زن به عهده ي شوهر است. نفقه عبارت است از همه نيازهاي متعارف و متناسب با وضعيت زن از قبيل مسکن، البسه، غذا،اثاث منزل، و هزينه هاي درماني و بهداشتي و خادم در صورت عادت يا احتياج وي به واسطه نقصان يا مرض.
27-(نهج البلاغه، نامه 31)
28-ماده 1107.1106 قانون مدني
29-تحف العقول، ص445
30-بحارالانوار، ج23،ص6
31-قرب الاسناد، ص146
32-کافي، ج5، ص78
33-کافي، ج8، ص68)
34-برداشت فحوايي از ماده 1103 قانون مدني
35-بحار، ج76،ص102
36-(بحار، ج76، ص102، مکارم الاخلاق، ص80)
37-ماده 1103 قانون مدني
38-ماده 1103 قانون مدني
39-وسايل، ج2، ص23
40-وسايل، ج2، ص171
41-بحار، ج103، ص226
42-بحار، ج103، ص206
43-کافي، ج5، ص 320.231
44-ماده 1103 قانون مدني
45-سوره 49، آيه 12
46-آداب زندگي زناشويي در پرتو قرآن و سنت. ص310
47-مکارم الاخلاق، ص101
48-(نهج البلاغه، خطبه 193).
49-بحار، ج103، ص253
50-برداشت فحوايي از ماده 1105 قانون مدني: در روابط زوجين رياست خانواده از خصائص شوهر است.
51-برداشت فحوايي از ماده 1103 قانون مدني
52-بحار، ج71، ص387
53-ماده 1103و 1104و 1108 قانون مدني
54-برداشت فحوايي از ماده 1117 و 1103 قانون مدني: شوهر مي تواند زن خود را از حرفه يا صنعتي که منافي مصالح خانوادگي يا حيثيات خود يا زن باشد منع کند.
55-وسايل، باب 79،خ
56-همسرداري، ص127ـ126
57-جامع المسائل، استفتاآت جدول اول، مطبوعاتي امير، قم

منبع:کتاب شيوه هاي ارتباط زوجين(تهيه کننده: معاونت آموزش و پژوهش،مديريت آموزش رياست جمهوري، مرکز امور زنان و خانواده)