مترجم: رزیتا ملکی‌زاده
منبع:راسخون
 

گرفتگی عضلانی یک مشکل عضلانی بسیار شایع بوده که بسیاری افراد با آن مواجه می‌شوند. این مقاله انواع، علل، درمان، پیشگیری و داروهای مورد استفاده برای آن را مورد بحث قرار می‌دهد.
همزمان با حرکت دادن دستها و پاهای خود، عضلات‌مان متناوباً منقبض و منبسط می‌شوند. منقبض شدن غیر ارادی یک ماهیچه و یا الیاف (فیبرهای) عضلانی را «اسپاسم یا گرفتگی عضله» می‌نامند. گرفتگی عضلانی می‌تواند به عنوان انقباض غیرارادی و اجباری ماهیچه و شل نشدن آن توصیف شود. گرفتگی ممکن است به قسمتی از ماهیچه، تمام عضله و یا گروهی از عضلات ارتباط یابد. این وضعیت ممکن است تا زمان برطرف شدن، چندین مرتبه اتفاق افتد. و نیز ممکن است به مدت چند ثانیه و یا ربع ساعت به طول انجامد. گاهی اوقات، ممکن است انقباض همزمان عضلاتی را شاهد باشیم که نواحی بدن را در جهتهای مختلف به حرکت درمی‌آورند. به لحاظ آماری، 95% افراد در برهه‌ای از زندگی خود گرفتگی عضلانی را تجربه کرده و یا می‌کنند. گرچه این وضعیت در افراد بالغ بسیار متداول بوده و با افزایش سن بیشتر می‌شود، اما می‌تواند در کودکی نیز تجربه شود. ماهیچه‌هایی که تحت کنترل ارادی کار می‌کنند را «ماهیچه‌ها یا عضلات اسکلتی» می‌نامند. هر ماهیچه‌ی اسکلتی می‌تواند دچار گرفتگی شود. گرفتگی در عضلات ساق و کف پا، خصوصاً عضلات پشت پا متداول می‌باشد. عضلات غیر ارادی مانند دیواره‌ی عروق خونی، دستگاه گوارش، و مجاری ادراری نیز در معرض گرفتگی عضلانی قرار دارند.

انواع

طبقه بندی آن بر اساس علل و گروه عضلانی متأثر صورت می‌گیرد.

گرفتگی واقعی عضله

این نوع گرفتگی، متداول‌ترین نوع گرفتگی ماهیچه‌ی اسکلتی است. علت وقوع آن تحریک بیش از حد اعصاب محرک عضلات است. این گرفتگی ممکن است به دلیل آسیب دیدگی، فعالیت شدید، کم آبی بدن، تغییر در مایعات بدن، کاهش منیزیم و کلسیم خون و یا کاهش پتاسیم رخ دهد.

انقباضات عضله

در این نوع گرفتگی، عضلات قادر به شل شدن نیستند. علت آن کاهش آدنوزین تری فسفات یعنی یک ماده شیمیایی انرژی‌زا در سلول است که مانع از شل شدن فیبر عضله می‌گردد. زمانی که انقباضات عضله به ارث برده می‌شوند، به آنها بیماری مک آردل (McArdle) گویند. این بیماری نقص در تجزیه گلیکوژن به قند در سلول‌های عضلانی است. چنانچه این انقباض عضلانی به صورت غیر ارثی رخ دهد، آن را میوپاتی پرکاری تیروئید نامند. این عارضه با پرکاری شدید تیروئید ارتباط دارد.

کزاز یا تشنج عضلات (Tetany)

تمام سلولهای عصبی موجود در بدن فعال شده و ماهیچه‌ها را تحریک می‌سازند. این واکنش به گرفتگی عضلانی در سرتاسر بدن می‌انجامد. اصطلاح کزاز عموماً به گرفتگی‌های عضلانی ناشی از عوارضی مانند کاهش سطح منیزیم و کلسیم خون اطلاق می‌شود. کاهش کلسیم خون به گرفتگی عضلانی در دستها و مچ دست و احساسی از کرختی و گزگز در اطراف دهان و برخی از نواحی دیگر منجر می‌شود.

گرفتگی دیستونیک عضله

در این نوع گرفتگی، عضلاتی که برای حرکات تخصیص یافته یا منظور شده مورد نیاز نیستند تحریک به انقباض می‌شوند. ماهیچه‌هایی که معمولاً تحت تأثیر چنین گرفتگی یا کرامپ‌هایی قرار می‌گیرند، عضلاتی بوده که در جهت مخالف حرکات منظور شده کار کرده و یا آنهایی را شامل می‌شود که حرکت را به صورت اغراق آمیز انجام می‌دهند. گاهی اوقات، گروهای کوچکی از عضلاتی مانند پلک‌ها، گردن، فک و حنجره تحت تأثیر قرار می‌گیرند. گرفتگی‌های دیتونیک خیلی شایع نمی‌باشند.
انواع دیگری از گرفتگی عضلانی ناشی از بیماریهای اسکلروز جانبی آمیوتروفیک، رادیکولوپاتی، نوروپاتی دیابتی، و عمدتاً بیماریهای دیستونیک عضلانی وجود دارند.

علل

• کمبود ویتامین‌های تیامین (B1)، اسید پانتوتنیک (B5)، و پیریدوکسین (B6).
• گردش خون ضعیف به پاها و در نتیجه کمبود اکسیژن به بافت‌های عضلانی

درمان

• عضله بایستی کشیده شود. این کار را می‌توان با ایستادن و راه رفتن به اطراف انجام داد.
• در صورتی که گرفتگی در ماهیچه‌ی پشت پا ایجاد شده باشد، فرد بایستی به فاصله‌ی 2 و یا 5ر2 پایی (70 تا 76 سانتیمتری) از دیوار ایستاده و به سمت آن خم شود، بازو را مقابل دیوار قرار داده و زانوها و پشت را راست نگاه داشته و پاشنه‌ها را با زمین در تماس قرار دهد و یا در حین دراز کشیدن در تخت نوک انگشتان پا را به سمت سر، بالا بگیرد و پا را تا آنجا که امکان دارد راست نگاه دارد.
• عضله را به آرامی ماساژ داده و یا بر روی آن حوله‌ای گرم قرار داده و یا از پد گرمایی استفاده نماید.
• جایگزین ساختن مایعات و الکترولیت (سدیم و پتاسیم).
• تزریق دوزهای درمانی سم بوتولیسم برای اختلالات عضلات دیستونیک بکار برده می‌شود.

پیشگیری

• قبل و بعد از فعالیت بدنی شدید حرکات کششی را انجام داده و حرکات گرم کردن و سرد کردن بدن را به قدر کافی انجام دهید.
• آب بدنتان را به خوبی حفظ کرده و الکترولیتهای سدیم و پتاسیم از دست رفته را جایگزین سازید.
• از خسته کردن بیش از حد خود خودداری کنید.
• مکملهای سدیم و منیزیم مصرف نمایید.
• به منظور جلوگیری از بروز گرفتگی دیستونیک از مچ بند استفاده کرده، کفش پاشنه بلند به پا نکرده و پشتی صندلی را تنظیم کرده، در میان فعالیت خود استراحت کرده و از تنش و فشار بیش از حد بپرهیزید.
• برای درمان گرفتگی‌های عضلانی در زمان استراحت و یا خواب، تمرینات کششی را پیش از رفتن به رختخواب انجام دهید.
• 400 واحد ویتامین E مصرف نمایید.

گرفتگی عضلانی در افراد مسن

افراد مسن به طور کلی مبتلا به برخی اختلالات عملکردی کلیه می‌باشند. چنانچه منیزیم مکملی مصرف شود آنگاه ممکن است به سطوح سمی منیزیم منجر شود. بنابراین سطوح منیزیم خون بایستی مرتباً مورد بررسی قرار گرفته و چک شوند.
معمولا کمبود ویتامین D در میان افراد مسن وجود دارد. وجود این ویتامین جهت جذب طبیعی کلسیم از مواد غذایی لازم است. مصرف 800 واحد ویتامین D کافی به نظر می‌رسد. حداقل 400 واحد از آن تجویز می‌شود.
برای فشار خون بالا و نارسایی قلبی، داروهای مدر استفاده می‌شوند. دیورتیک موجب از دست رفتن کلسیم و منیزیم می‌شود. با این حال، هیدروکلروتیازید (هیدرودیوریل) و دیوریتیکهای تیازید مرتبط منجر به کاهش در کلسیم و منیزیم می‌شوند.
با افزایش سن، احساس تشنگی کاهش می‌یابد. بنابراین آب بدن سالمندان به خوبی تأمین نشده و این امر با مصرف داروهای دیوریتیک تشدید می‌شود. بنابراین مصرف 6 تا 8 لیوان مایعات در روز مطلوب خواهد بود. از مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین بایستی خودداری کرد به این دلیل که بر روی کلیه‌ها عمل کرده و بدین ترتیب مایعات بیشتری از دست می‌رود.
جهت غلبه بر گرفتگی عضلانی در هنگام شب، انجام مرتب حرکات کششی، مصرف مناسب مایعات، مصرف ویتامین D و کلسیم مناسب، مصرف مکمل ویتامین E و منیزیم ضروری است.

دارو

داروی کوئینین (Quinine) جهت کاهش تحریک پذیری عضلات مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، مصرف آن به نقائص مادرزادی و سقط جنین منجر می‌شود. این دارو به ندرت موجب بروز واکنشهای حساسیت شدید و کمبود پلاکت می‌شود. مصرف کوتئینین منجر به بروز علائمی مانند استفراغ، تهوع، ناشنوایی، و سردرد می‌شود. این دارو در ایالات متحده تنها با نسخه و تجویز پزشک عرضه می‌شود و میزان و دوز این دارو 325 میلی‌گرم در هر شب است.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود.