نویسنده: دکترمحمدرضا اصلانی (همدان)

 

Grotesque

واژه‌ی گروتسک برگرفته از واژه ی ایتالیایی grotte به معنای غار است و به تزیینات و نقوش درهم آمیخته‌ای اطلاق می‌شد که در این اولین غارها تعبیه می‌شد. واژه‌ی Crotesque اولین‌بار در سال 1533 در فرانسه استفاده شد. این واژه در زبان انگلیسی هم استفاده می‌شد، تا این جای که در سال 1640 واژه‌ی Grotesque جای آن را گرفت. صفت گروتسک grottesco و اسم آن la Grottesca است.
پیشینه‌ی گروتسک در غرب به روم و به نخسین سال‌های رواج مسیحیت بر می‌گردد. زمانی که در حیطه‌ی نقاشی، انسان، حیوان و گیاه در هم آمیختند. رافائل نقاش معروفی است که بعدها در آثار خود از این سبک بهره برد.
امروزه گروتسک در پیکرتراشی، هنرهای تزیینی، طراحی، نقاشی، معماری و ادبیات کاربرد دارد. در هنرهای تزیینی گروتسک به سبکی گفته می‌شود که شکل‌های خیالی انسان، حیوان و شیطان با هم ترکیب شده، آمیزه‌ای کریه و باورنکردنی را می‌آفرینند. پیکره‌های هولناک، وحشت آفرین و مضحک، همچنین ساختمان‌های عجیب، پیچیده و خنده‌دار همگی نمونه هایی از گروتسک پیکرتراشی و معماری است.
گروتسک در ادبیات قرن 16 میلادی در فرانسه ظهور کرد. گروتسک به نوعی توصیف، صحنه یا داستانی گفته می‌شود که در آن قطب‌های متضاد و متجانس، در شکلی غیرعادی، زشت، مضحک، مهوع و ترسناک در کنار هم قرار می‌گیرند، با هم به سازگاری می‌رسند و درهم می‌آمیزند تا نشان دهند زندگی تا چه حد ماهیت تؤامان تراژیک و کمیک دارد. جهانی که گروتسک می‌آفریند، جهانی به غایت آشفته، بی‌نظم، مضحک و متعفن است که در آن مرزهای خنده و انزجار در نوردیده می‌شوند. تأثیر گروتسک به شکل ضربه‌ای ناگهانی است، ضربه‌ای گیج کننده که سردرگمی می‌آفریند و زمانی لازم است تا ذهن عملکرد عقلانی خود را از سرگیرد. در داستان‌های گروتسکی، شخصیت‌ها از نظر جسمانی و روانی، نامتجانس، نفرت‌انگیز، نامعقول و قابل ترحم‌اند. آن‌ها گاه از معلولیت یا بیماری در عذابند. در روند داستان این شخصیت‌ها، در ناسازگاری مفرط، چنان به جان هم می‌افتند و ماهیت مصیبت‌بار زندگی را به نمایش می‌گذارند که دیگر برای هیچ کدامشان آرام و قراری نمی‌ماند. در پایان خواننده در می‌ماند به این وضعیت فلاکت‌بار باید خندید یا گریست. به همین دلیل فیلیپ تامپسون، خنده را در طنزهای گروتسکی، به دلیل جنبه‌های ترسناک و انزجار آفرینش، خنده‌ای می‌داند که از ته دل نیست و بلافاصله بر لب می‌خشکد.
در هنر کاریکاتور، گروتسک به دلیل تأثیر طنزآمیز مبالغه آمیزش کارکرد فراوان دارد.
منبع مقاله :
اصلانی، محمدرضا؛ (1394)، فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز همراه با نمونه‌های متعدد برای مدخل‌ها، تهران: انتشارات مروارید، چاپ اول.