عملیات غرور انگیز والفجر 8

روز 20 بهمن سالروز آغاز عمليات والفجر 8 است. اين عمليات در سال 1364 انجام شد.
اگر عراق را سرزميني مثلثي شكل فرض نماييم، فاو در منتهي‌اليه ضلع شرقي آن چسبيده به خليج‌فارس قرار دارد. مهمترين شهر عراق نزديك به فاو، بصره مي‌باشد. ضمن آنكه شهرهاي ابوالحسيب، زيبر، صفوان و ام‌القصر همگي در اين منطقه واقع شده‌اند. وجود شهرهاي ايراني آبادان، خرمشهر و محدوده شلمچه و اروندرود نيز در اين منطقه بيش از پيش بر اهميت آن افزوده است. كشور كويت نيز كمترين فاصله با اين منطقه حساس را دارد. همچنين نزديكي به جزيره بونيان، هورعبدالله و پايانه‌هاي نفتي الاميه و الوكر واقع در خليج‌فارس بر اهميت و حساسيت آن افزوده است.
عارضه مهم اين منطقه رودخانه خروشان اروند است كه از تلاقي دو رودخانه دجله و فرات سرچشمه گرفته و در عرض 400 – 1600 متر متغير بوده و از جزر و مدهاي بسيار شديدي برخوردار است.
ساحل شرقي اروندرود در دهانه خليج‌فارس مكان آرايش و مبداء حركت رزمندگان اسلام جهت انجام عمليات و تحقق فتحي ديگر است. فاو علاوه بر نقش استراتژيك و اهميت نظامي خود داراي ارزش اقتصادي فراوان در روند ارزش اقتصاد عراق است به طوريكه در جغرافياي منطقه، شهر فاو به عروس بحر معروف است. نخلستان‌هاي بسيار گسترده خرما، پايگاه‌هاي عظيم نفت، شاهرگ ارتباطي اسكله‌هاي الوكر و الاميه و فرآورده‌هاي بي‌شمار ديگر نظير حنا و نمك فاو را ارزش استثنايي بخشيده است. به عبارتي كوتاه مي‌توان شهر فاو را شهر خرما، نمك ونفت معرفي كرد. طراحی این عملیات، ابتدا در سال 1361از سوی سردار شهید حسن باقری پس از شناسایی منطقه اروند و فاو، آغاز و بعد از آن در سال 1364، تكمیل و اجرا شد.

وضعیت عراق در آستانه عملیات والفجر 8

برابر گزارش آنتونی کردزمن، کارشناس نظامی آمریکا، عراق در طول سالهای 1362 تا 1364 مبلغ 1/18 میلیارد دلار سلاح و تجهیزات نظامی خریداری کرده است. این کارشناس نظامی مجموع نیروهای نظامی ثابت ارتش عراق را در سال 1364 سال انجام عملیات والفجر 8 تعداد 750000 تن و نیروهای جیش الشعبی عراق را 650000 تن برآورد کرده است. کردزمن آمار تجهیزات اصلی ارتش عراق در سال 1364 چنین اعلام کرده است:
تانک 4820 دستگاه
خودروهای زرهی 3200 دستگاه
توپخانه سنگین 3000قبضه
توپ پدافند هوایی بیش از 400 قبضه
خودرو تانک بر 2000 دستگاه
هواپیمای عملیاتی 580 فروند
هلی کوپتر 380 فروند

وضعیت ایران

در سال ششم جنگ در وضعیتی که دشمن حدود 550 گردان نیروی پیاده در اختیار داشت و برای مقابله با عملیات آفندی، از 300 گردان نیروی آزاد برخوردار بود. سپاه تنها 80 گردان نیرو برای 7 روز جنگ در اختیار داشت. ضمن این که بخشی از توان رزمی سپاه به عنوان نیروی دفاعی در مناطق تصرف شده مانند جزایر مجنون و هور زمین گیر شده بود. با توجه به این واقعیت کم کم این اعتقاد به وجود آمد که با این توان نمی توانیم غافلگیری را رعایت کنیم و قطعاً باید این توان 2 یا 3 برابر شود که با یکی دشمن را فریب بدهیم و با 2 توان دیگر بتوانیم به طور جدی عمل کنیم و بر پایه همین ملاحظه در انتخاب منطقه عملیاتی نیز دچار مشکل بودیم و لازمه ارایه طرح به شورای عالی دفاع بررسی ای همه جانبه بود که با حضور فرماندهان سپاه انجام شد و استراتژی جدیدی را تبیین کرد.
سپاه در فاصله خرداد 1364 تا شهریور همان سال سلسله عملیات محدودی را انجام داد که آثار مثبتی بر جای نهاد و عملیات والفجر 8 را به عنوان عملیاتی بزرگ طراحی کرد.
استراتژی تنبیه متجاوز در بعد نظامی و به ویژه در بعد سیاسی اهمیت بسزایی داشت. مهمترین هدف های سیاسی- نظامی این عملیات چنین بود:
1- تصرف فاو 2- تسلط بر اروند رود 3- تهدید بندر ام القصر 4- هم مرزی با کویت 5- مسدود کردن راه ورود عراق به خلیج فارس 6- تأمین خور موسی و امکان تردد کشتی ها به بندر امام خمینی(ره) 7- انهدام سکوهای پرتاب موشک عراق در منطقه فاو

اهداف عمليات:

قطع يد دشمن از دريا و تامين امنيت راه‌هاي دريايي خليج‌فارس و دور نمودن آتش دشمن از شهرهاي مرزي جمهوري اسلامي ايران، ‌تسخير پايگاه‌هاي موشكي و تاسيسات مخابراتي رژيم صهيونيستي بغداد، قطع شريان صدور نفت از طريق اسكله‌هاي الاميه و الوكر، وارد كردن ضربه اقتصادي و نظامي بر دشمن و در نهايت شكست روياي پوچ ضربه‌ناپذيري او در اين منطقه همراه با نمايش قدرت و توان رزمي ظفرمندان لشكر اسلام.
در طرح ریزی مانور عملیات والفجر 8 دو عامل بسیار موثر بودند: 1- تجارب عملیات بدر 2- پیچیدگی های خاص این عملیات. برادر محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران در جمع فرماندهای در این باره گفت: «در این عملیات بایستی کل تجارب جنگ به کار گرفته شود. جنگ شهری، جنگ در دشت ، جنگ در آب»
در واقع عملیات فاو ، صحنه بروز تمام قابلیت های نظامی ، ابتکار عمل و خطر پذیری سپاه پاسداران برای پیشبرد اهداف جمهوری اسلامی بود. در طراحی مانور این عملیات مسایل مهمی وجود داشت که درباره آنها ساعت ها بحث کارشناسی شد. اهم این مسایل عبارت بودند از:
1- بررسی وضعیت جزر و مد آب در زمان های مختلف و در نوبت های متعدد و بررسی تأثیر عوامل مختلف از جمله: روز، شب، خورشید و ماه و ساعات مختلف شبانه روز در جزر و مد آب و سرعت آن.
2- بررسی تأثیر جزر و مد آب بر حرکت غواصان و قایق ها
3-هماهنگی عبور غواصان با جزر و مد و تاریکی مطلق هوا، سرمای شدید آب در فصل زمستان و حرکت غواصها در داخل آب در نیمه های شب.
4- بررسی چگونگی عبور غواصان از عرض بیش از یک کیلومتری اروند رود.
5- بررسی چگونگی خط شکنی غواصان و سرپل گیری، پاک سازی خط اول و آماده سازی سالم برای ورود نیروهای موج دوم با همت غواصان.
6- بررسی چگونگی هماهنگی حرکت نیروهای موج دوم(قایق سواران) با جریان جزر و مد آب و پر بودن نهرهای آب حاشیه اروند رود برای استفاده قایق ها.
7-بررسی چگونگی حرکت نیروهای موج دوم و نحوه پیاده شدن آنها در ساحل دشمن و توسعه سرپل با تلاش آنها.
8- تصرف نقاط استراتژی در ساحل دشمن مانند اسکله چهار چراغ، بندر فاو، شهر فاو، و پایگاه های موشکی.
9-تسلط بر 3 جاده البحار، استراتژیک فاو- بصره و ام القصر که در آستانه شهر فاو به یکدیگر نزدیک می شوند.
10- گسترش میدان عملیات به سمت کارخانه نمک.
11- مقابله با حرکت دشمن از شمال بصره به جنوب منطقه فاو.
12- تأمین جناح های عملیات در سمت اروند رود و سمت خور عبدالله.
13- تشکیل خط پدافندی در شمال کارخانه نمک.

رمز عملیات یا زهرا (سلام الله علیها)

در ساعت 22:10 تاریخ 20/11/64 برادر محسن رضایی فرمانده کل سپاه با قرائت رمز عملیات دستور حمله را صادر کرد:
یگانهای نیروهای زمینی سپاه پاسداران با پشتیبانی آتش طرح ریزی شده و شلیک هزاران گلوله، در محورهای تعیین شده حمله خود را آغاز و مبادرت به شکستن خط دشمن کردند. عکس العمل های اولیه قوای دشمن از غیر منتظره بودن این حمله حکایت می کرد ، چنانکه یکی از فرماندهان یگانهای درگیر دشمن در گزارشی به رده بالاتر خود وضعیت اولیه را چنین اعلام می کند « دشمن(ایران) مانند سیل با قایق نیرو پیاده می کند و باز می گردد اگر چاره ای نکنیم احتمالا می روند ام القصر را بگیرند ، وضعیت ما بسیار بد است» و صدام در پاسخ گزارش یاد شده می گوید «مقاوم باشید سه لشکر زرهی می فرستیم و ایرانی ها را شکست می دهیم» در ادامه عملیات نیروهای خودی پس از درک موقعیت و نحوه گزارش قوای لشکر گارد، جمهوری عراق، حمله شبانه ای را از سه محور طراحی کرده اند. بر اساس این طرح ، رزمندگان در تاریکی شب ، هنگامی که نیروهای لشکر گارد در حال استراحت بودند آرایش مناسبی گرفتند و با غافلگیری به دشمن یورش بردند و به طور همه جانبه لشکر گارد را هدف تهاجم قرار دادند. صبح روز 24/11/64 ساعت 5:30 در حالی که هنوز هوا به طور کامل روشن نشده بود دشمن برای عقب زدن نیروهای خودی و به منظور پشتیبانی از لشکر گارد اقدام به حمله شیمیایی کرد، لیکن بمب های شیمیایی در میان دو تیپ از لشکر گارد جمهوری فرود آمد و به 70% از نیروها آسیب رساند به طوری که بسیاری از آنان بینایی خود را از دست دادند.
در عملیات والفجر 8 دو هدف تأثیرگذار در موازنه جنگ یعنی تصرف منطقه استراتژیک و انهدام قوای دشمن در حد بالایی به نفع جمهوری اسلامی ایران تحقق یافت ، توانایی و قابلیت سپاه در طراحی و اجرای عملیات گسترده در این ابعاد به صورت مستقل شگفت انگیز بود و برای بسیاری از کارشناسان باورکردنی نبود. در طی عملیات والفجر هشت، نزدیك به 800 كیلومتر مربع از خاك عراق آزاد و تلفات و خسارات سنگینی بر دشمن وارد شد. عراق در جریان این عملیات، بیش از 50هزار تن كشته زخمی و اسیر بر جای گذاشت. در میان كشته‌شدگان، یك فرمانده لشكر و 5 فرمانده تیپ، همچنین 2105 تن از افراد دشمن اسیر شدند و در میان اسیران، چندین سرهنگ، خلبان هواپیما و چرخبال و تعدادی درجه دار وجود داشت و در مجموع، 10 تیپ پیاده كماندویی و نیروی مخصوص و 2 تیپ زرهی، 4 گردان ضد هوایی، 10 گردان جیش الشعبی و 5‌ گردان توپخانه دشمن منهدم شد.
در جریان عملیات والفجر هشت (فاو) همچنین بیش از 50 فروند هواپیما و چرخبال، صدها دستگاه تانك، نفر بر و خودرو نظامی، توپ صحرایی، توپ ضدهوایی و ناوچه موشك انداز منهدم گردید و ده‌ها دستگاه تانك و نفربر،180 دستگاه خودرو، 20 عراده توپ صحرایی، 120 عراده توپ ضدهوایی، 3 دستگاه رادار موشك و 34 دستگاه مهندسی از میان تجهیزات ارتش عراق به غنیمت قوای ایران درآمد.
در فرایند بیش از 75 روز نبرد گسترده كه صحنه واقعی رویارویی نیروی نظامی و ماشین جنگی حزب بعث عراق با توان قوای ایرانی بود، ایران بر سواحل شمالی خورعبدالله در شبه جزیزه فاو (شهر فاطمیه) مسلط و راه ورود عراق به خلیج فارس بسته شد.
در واقع با فتح فاو و ظهور توانای سپاه در طرح ریزی فرماندهی ، اجرا و پشتیبانی و پدافند فعال به مدت 78 روز حیات جدید سپاه آغاز شد.
نتایج حاصل از فتح فاو به تثبیت قرارداد 1957 الجزایر انجامید. با تکیه بر این منطقه تصرف شده امکان ادامه جنگ و بعدها رویارویی با امریکا در خلیج فارس نیز فراهم شد.

نتائج عملیات :

در مجموع عملیات والفجر 8 در ابعاد سیاسی نظامی و اقتصادی نتایج گسترده ای داشت که به طول خلاصه چنین است:
1- آزادسازی و تصرف 940 کیلومتر مربع شامل سرزمین خودی در اروندرود 30 کیلومتر مربع- ساحل خلیج فارس در خور عبدالله: 60 کیلومتر مربع- منطقه آبی آزاد شده و تصرف شده در خلیج فارس: 600 کیلومتر مربع- خشکی تصرف شده از دشمن 250 کیلومتر مربع.
2- آزادسازی شهر فاو و روستاهای حومه آن تصرف تأسیسات نفتی و پتروشیمی و اسکله های بارگیری آن.
3- قطع ارتباط عراق با آبهای آزاد جهان.
4- تصرف سه پایگاه موشکی زمین به دریا و پایگاه نیروی دریایی عراق در قشله.
5- تسلط بر خور عبدالله و تصرف قسمت متعلق به عراق و آزاد شدن تردد در اروندرود از شمال خور معامر تا دهانه فاو.
6- امنیت در شمال خلیج فارس و امکان تردد کشتی ها به بندر امام خمینی.
7-نزدیک شدن به شهر بندری ام القصر و تهدید آن.
8- محاصره اسکله های البکر و الامیه.
9- هم مرز شدن با کویت.

جمع‌آوری اطلاعات

فعالیت عناصر شناسایی، با فاصله اندكی پس از عملیات بدر آغاز شد. در این مدت اقدامات زیر صورت گرفت:
الف- دیده‌بانی مستمر از فعالیت‌های گوناگون دشمن:
ب- تهیه شناسنامه نهرها و جاده‌ها و زمین منطقه خودی؛
ج- تهیه نقشه و كالك منطقه؛
د- كنترل فعالیت‌های دریایی دشمن توسط را دارهای دریایی.
گذشته از این، شناسایی‌های لازم از زمین منطقه و تأثیر‌گذاری باران بر آن، طول و عر و میزان فشردگی نخل‌ها، طول و عرض نهرها و تأثیر جزر و مد بر روی آن انجام شد.
شناسایی انواع مختلف جاده‌ها اعم از شنی، آسفالت و نیز ارتفاع آن از سطح زمین، روییدنی‌های كنار ساحل، وسعت و چگونگی گل و لای آن و تأثیرگذاری جزر و مد بر روی آن و ... صورت گرفت.
در این مدت، عمدتاً در سه زمینه به طور مشخص اطلاعات لازم به دست آمد:
1- خط مقدم دشمن
2- موانع و استحكامات موجود در منطقه
3- مشخص نمودن معابر وصولی عملیات
اثر اين عمليات آن چنان بود كه چند روز پس از آن، شوراى امنيت به درخواست عراق و ساير اعضاى گروه هفت اتحاديه عرب تشكيل جلسه داد.
جلسات شورا دو هفته به طول انجاميد و طى آن عده اى از اعضاى اتحاديه عرب و نيز دبيركل اتحاديه (شاذلى قليبى ( در سخنرانيهاى خود ايران را متجاوز خواندند و خواستار اجراى فصل هفتم منشور در مورد جمهورى اسلامى ايران شدند. ايران در بحثهاى شورا شركت نكرد ولى نظرات خود را به طور مستقيم از طريق دبير كل و بعضى از اعضاى شورا مطرح كرد.
به هر حال قعطنامه اى كه در اصل توسط گروه اتحاديه عرب پيشنهاد شده بود، با تغييراتى در عبارات و كلمات در تاريخ 24 فوريه 1986 (5/12/1364) در جلسه 2666 شورا به اتفاق آرا و به نام قطعنامه 582 تصويب گرديد.
در بند چهارم اين قعطنامه آمده بود:
- شورا درخواست دارد كه مبادله اسراى جنگى ظرف مدت كوتاهى پس از توقف مخاصمات با همكارى كميته بين المللى صليب سرخ انجام گيرد.
براى اولين بار بود كه مساله اسراى جنگى مطرح مى شد و علت آن افزايش ‍ تعداد اسراى عراقى نسبت به تعداد اسراى ايرانى بود.
اين قعطنامه نيز همانند قعطنامه هاى قبلى جنبه توصيه داشت. فاصله زمانى صدور قطعنامه 552 تا قطعنامه 582 يك سال و هشت ماه و بيست و پنج روز و تا قطعنامه 540 دو سال و 3 ماه و 26 روز است .
در خلال اين مدت طولانى، چندين عمليات نظامى از سوى ايران صورت گرفت كه از آن ميان عمليات خيبر و والفجر 8 ، نتايج چشمگيرترى داشتند.
شوراى امنيت به فاصله دو روز پس از شروع عمليات والفجر 8 بحث خود را در مورد جنگ عراق با ايران آغاز كرد كه منجر به صدور قطعنامه 582 شد.
بدين ترتيب مى توان گفت كه عوامل مهم در تعيين زمان صدور قطعنامه582 عمليات والفجر 8 و تصرف فاو به وسيله قواى ايران بوده است. جمهورى اسلامى ايران در اظهار نظر راجع به قطعنامه 582 اعلام داشت :
آن قسمت از قطعنامه كه به كل موضوع جنگ و خاتمه خصومتها مربوط مى شود، ناقص، بى اعتبار و غير قابل اجرا است .
تا زمانى كه شورا قادر نباشد به رغم اعمال نفوذ برخى از اعضاى دائم كه بر اتخاذ مواضع يكطرفه اصرار مى ورزد مواضع عادلانه و صحيح مبتنى بر مسئوليت ادامه جنگ بر عهده شورا است .شورا عراق را در حمله به خاك ايران محكوم نكرده است. قطعنامه به لزوم حل مسالمت آميز اختلافات اشاره دارد، ولى از نقض همه جانبه اين اصل توسط عراق در هجوم به ايران ذكرى نكرده است .
در مورد كاربرد سلاح شيميايى در قطعنامه برخورد ملايم ترى از موضع گيرى قبل شورا (بيانيه آوريل 1985) شده است. شوار در مورد حمله به هواپيماى مسافربرى و تهديدات امنيت هوايى و حمله به مناطق مسكونى مى بايست موضعگيرى محكمترى مى كرد. به هر حال جمهورى اسلامى ايران آماده است در زمينه رعايت مقررات بين المللى با دبير كل سازمان ملل متحد همكارى نمايد.
در بند 3 این قطعنامه آمده است:
«دبیر کل از ایران و عراق بخواهد دو کشور بی درنگ در زمین ، دریا و هوا آتش بس را رعایت کرده و بلافاصله تمام نیروهای خود را تا مرزهای بین المللی شناخته شده به عقب بکشند.»
عراق اعلام داشت چنانچه دولت ايران قطعنامه 582 را رسماً و بدون قيد و شرط قبول و اجرا كند، عراق نيز آماده است آن را اجرا نمايد. به اين ترتيب اين قطعنامه نيز بى اثر ماند.

دلایل موفقیت عملیات والفجر هشت

هنگام طراحی عملیات والفجر هشت و نیز همزمان با تلاش‌های پس از آن، واقعیاتی رخ نمود كه به تدریج نقش اساسی خود را در رابطه با پیروزی‌های این عملیات و نیز ضرورت‌های مورد نظر جهت ادامه جنگ نشان داد. در نهایت آنچه فتح فاو را به دنبال داشت، عوامل متعددی بود كه بعضاً به طور مستقیم یا عیرمستقیم تأثیر خود را بر جای گذاشت. در این رهگذر به پاره‌ای از آن عوامل اشاره می‌شود:
1- غافل‌گیر شدن دشمن و عدم آمادگی آن؛
2- ضعف اطلاعاتی دشمن؛
3- عملیات پشتیبانی از ام الرصا ص، شلمچه و محورهای دیگر؛
4- اتخاذ تاكتیك‌های ویژه، خصوصاً به هنگام عبور از رودخانه اروند؛
5- موقعیت زمین منطقه كه امكان مانور مناسب را از دشمن سلب می‌كرد؛
6- امكان استفاده مناسب از آتش خودی؛
7- سیستم نسبتاً مناسب پدافند هوایی؛
8- وسعت نسبتاً مناسب منطقه؛
9- پشتیبانی بیشتر دولت و مردم نسبت به گذشته در فراهم آودن امكانات و نیرو؛
10- اقدامات مهندسی؛
11- آموزش و سازماندهی مناسب نیروها؛
12- اقدامات پیش‌گیرانه در مقابل تك‌های شیمیایی دشمن؛
13- استفاده مناسب از نیروی هوایی و هوانیروز؛
14- به كارگیری سلاح‌های ضدزره.
جنگ در مقایسه با سه‌ سال گذشته خود، از ابعاد و پیچیدگی‌های روزافزون برخوردار شده بود. در این روند تغییر زمین مانور از دشت و خشكی به هور و رودخانه اروند- كه طبعاً تاكتیك‌های ویژه‌ای را برای عبور، تأمین عقبه‌ها و ... نیاز دارد- بارزترین وجه آن بوده است. ناتوانی عراق در انطباق خود با شرایط به وجود آمده و رویارویی با تاكتیك‌های برتر قوای ایرانی، ابتكار عمل‌ را در اختیار قوای نظامی ایران قرار داده بود؛ به‌طوری كه در این شرایط، فریب و غافل‌گیری دشمن و به دنبال آن، در هم ریختگی خطوط دفاعی عراق، از جمله مهمترین عوامل هراس و نگرانی حاكمان بغداد و قدرت‌های شرق و غرب را تشكیل می‌داد.

شروع حملات شيميايي 23/11/64

روز چهارشنبه 23بهمن، حملات شيميايي عراق با گاز هاي اعصاب و به مقدار كمتري با خردل و سيانيد به صورت بمباران هوايي آغاز شد و سپس توپخانه عراق نيز در حملات شيميايي فعال شد.
اگر چه ساعت شروع حملات شيميايي را برخي گزارشها 10 صبح ذكر كرده اند، ولي مهمترين بمبارانها حدود ساعت 5 بعد از ظهر انجام شد كه يكي از طولاني ترين بمبارانهاي شيميايي در تاريخ جنگ بود.
حدود 32 فروند هواپيما به صورت گروه هاي كوچك و هماهنگ منطقه را به مدت يك ساعت مورد بمباران شيميايي قرار دادند. پس از گذشت مدت كوتاهي، غلظت سموم شيميايي و خصوصا گازهاي اعصاب در منطقه بالا رفت. بعضي از رزمندگان به دليل نزديكي به محل بمباران توسط تركش بمب هاي شيميايي و همچنين بمب هاي عادي زخمي شدند و از اين راه سموم وارد بدنشان شد.
در زمان حمله شيميايي نسيم ملايمي مي وزيد و درجه حرارت 20 درجه سانتيگراد بود و با توجه به پوشش گياهي مناطق بمباران شده، پايداري عوامل شيميايي افزايش يافته بود. گلوله باران هاي شيميايي با توپ خردل در روزهاي بعد نيز باعث تداوم آلودگي محيط شد. عراقي ها علاوه بر هواپيما در مواردي نيز از هلی کوپتر جهت پرتاپ سلاح شيميايي استفاده كردند. در صبح و بعد از ظهر 24 بهمن ماه، علاوه بر فاو منطقه آبادان نيز هدف دو حمله سنگين شيميايي قرار گرفت كه طي آن 20 نفر از رزمندگان به شهادت رسيدند . تعداد مصدومين شيميايي عمليات فاو كه در روز اول 2500 نفر اعلام شده بود طي دو روز بعد (با توجه به پايداري گاز خردل) تا 8500 نفر افزايش يافت.
تعداد زيادي از مصدومين شيميايي به اورژانس شيميايي حضرت فاطمه (س) در نزديكي بيمارستان صحرايي منتقل شدند.
سيستم ويژه درمان مصدومين شيميايي در عمليات فاو با حدود11 اورژانس صحرايي، يك اورژانس مركزي و تعدادي سالن بزرگ نقاهتگاهي در منطقه جنوب به مدت حدود 3ماه به شدت فعال بود.
در شهرهاي پشت جبهه و خصوصا تهران بسياري از بيمارستان ها پذيراي مصدومين متوسط و وخيم گاز خردل بودند. هماهنگي از اورژانسهاي خط مقدم تا بيمارستانهاي پشت جبهه به قدري چشمگير بود كه مورد تحسين متخصصين تيم سازمان ملل متحد قرار گرفت.
39 فروند هواپیما.
5 فروند هلی کوپتر.
300 دستگاه تانک.
240 دستگاه نفربر.
50 دستگاه لودر و بلدوزر.
5 دستگاه انواع خودرو.
250 قبضه توپ صحرایی.
55 قبضه توپ ضدهوایی.
2 فروند ناوچه موشک انداز.
اغتنام تجهیزات دشمن به شرح ذیل:
50 دستگاه تانک.
45 دستگاه نفربر.
30 دستگاه لودر و بلدوزر.
180 دستگاه انواع خودرو.
3 دستگاه رادار موشکی.
20 قبضه توپ صحرایی.
120 قبضه توپ ضد هوایی.

روز شمار عملیات والفجر هشت

7/10/1364

- ستاد تبلیغات جنگ ادعای عراق مبنی بر گلوله باران شهر فاو توسط ایران را تكذیب كرد.

8/10/1364

- طی مراسمی در استادیوم آزادی و با حضور رئیس‌جمهوری؛ نیروی 12 هزار نفری بسیجیان از تهران عازم جبهه‌های نبرد شدند.
- بیش از 400 مدرسه ابتدایی در مناطق دهوك و اردبیل، تعطیل و معلمان آنها اجباراً عازم جبهه شدند.

9/10/1364

- سرپرست ستاد تبلیغات جنگ: صدام از توافق‌های پشت پرده بر سر حكومت آینده عراق نگران است.
- وزیر مشاور در امور خارجی امارات متحده‌ عربی، با رئیس‌جمهوری، نخست وزیر و رئیس مجلس شورای اسلامی، دیدار و گفتگو كرد.
- تیپ ویژه شهدا برای هر گونه عملیات رزمی اعلام آمادگی كرد. این تیپ پس از توطئه كردستان شكل گرفت و در رابطه با جنگ‌های كوهستانی، دریایی، منظم و نامنظم دارای تخصص‌های ارزنده‌ای است.
- در میان بدرقه پرشكوه مردم مشهد دومین كاروان 11 هزار نفری راهیان كربلا از خراسان عازم جبهه‌ها آزاد شد.
- یك ستون موتوری دشمن در جاده نظامی فاو- بصره، هدف آتش سلاح‌های سنگین ایران قرار گرفت و منهدم شد.

3/11/1364

- كاروان راهیان كربلا عازم جبهه‌ها شد.
- دولت سودان سفر اتباع این كشور را به عراق ممنوع كرد.

20/11/1364

- با فتح خرمشهر، دشمن در صحنه رویارویی با رزمندگان ایران، به لاك دفاعی فرو رفت. پیروزی‌هایی كه پس از آن به دست آمد، برتری قدرت ایران را در جبهه‌های جنوب آشكار كرد. این روند تا سال 1364، یعنی شروع حمله ایران به شبه جزیره «فاو» ادامه داشت. عملیات در اروند، پس از بررسی‌های لازم و استفاده از تجربیات و به كارگیری تدابیر مهم نظامی و اطلاعاتی، انجام شد. این تدابیر در سه بخش مهم، یعنی آموزش، شناسایی و تدارك متمركز شد. آموزش نیروهای ایرانی در یگان‌های مختلف، با روحیه‌های بالا ادامه یافت و تعدادی از گردان‌ها، آموزش‌های تخصصی و ویژه دیدند. به موازات آن، شناسایی منطقه و بررسی همه عوامل دخیل در عملیات، انجام گرفت.
سرانجام عملیات والفجر هشت در ساعت 10: 22 دقیقه روز 20/11/1364 آغاز شد.

تاریخ 21/11/1364

- در این روز، قرارگاه تیپ 111 كاملاً به محاصره رزمندگان اسلام درآمد و دیگر گردان‌ها نیز منهدم شدند؛ زیرا نیروهای خودی اجازه نشان دادن كوچك‌ترین واكنشی را به‌‌دشمن ندادند. در نخستین مرحله پاتك، دشمن مذبوحانه به بمباران شیمیایی متوسل شد و منطقه را آلوده كرد.
- از سوی دیگر، تلاش زیاد نیروهای عراق برای نجات فرمانده تیپ 111 و بردن سایت موشكی نتیجه‌ای نداشت و تیپ 38 كماندویی به دلیل حجم زیاد آتش خودی، به منطقه پاتك نرسید.

تاریخ 22/11/1364

- قرارگاه تاكتیكی ستاد مشترك ارتش عراق در شهر ناصریه، پس از كشف تك اصلی نیروهای خودی و تشخیص محور اصلی عملیات، به فرماندهی نیروهای گارد ریاست‌جمهوری اعلام كرد كه باید هر چه سریع‌تر با تمام امكانات، برای سد كردن راه دشمن و باز پس گرفتن اهداف قبلی، زیر امر سپاه هفتم وارد عمل شود.

تاریخ 23/11/1364

- در سحرگاه 23/11/1364، رزمندگان ایران جاده منتهی به قرارگاه لشكر 26 و جاده استراتژیك (فاو- بصره) را تسخیر، گردان كماندویی تیپ 10 زرهی را در سه راهی، منهدم و تیپ‌های 3 و 4 گارد ریاست‌جمهور را كاملاً محاصره كردند. در مقابل، 2 تیپ مزبور، با التماس درخواست نیروی بیشتر را داشتند. بین این 2 تیپ، 1 گروهان مستقر شده بود كه هیچ گونه كارایی نداشت. در اواسط روز، دشمن اعلام كرد باید به هر ترتیبی كه شده است، مواضع پدافندی دو تیپ مزبور حفظ شود و نیروها برای تحكیم مواضع، تا اطلاع ثانوی در محل خود قرار گیرند.

24/11/1364

- در ساعت 30: 5 روز 24/11/1364 دشمن حمله شیمیایی وسیعی را انجام داد. این تك شیمیایی برای باز كردن محاصره تیپ‌های 3 و 4 انجام شد؛ ولی به دلیل آن كه دست خداوند بالای همه دست‌هاست، معجزه عظیمی مواد مزبور را به سوی 2 تیپ هدایت كرد و حدود 70 درصد آنها به مواد شیمیایی آلوده و بیشترشان نابینا شدند.
پس از این واقعه، دشمن سخت وحشت زده شد و مرتب درخواست كمك می‌كرد؛ اما به دلیل آن كه محاصره رزمندگان ایران قرار داشت، نتوانست از حمایت نیروی چشم‌گیر كمكی بهره‌مند شود، تا این‌كه با تلاش مستمر فرماندهی گارد ریاست‌جمهوری، تیپ 443 به كمك این 2 تیپ فرستاده شد، كه سحرگاه همان روز، هدف حمله رزمندگان اسلام قرار گرفت و در پی انهدام یكی از گردان‌هایش، فرار كرد. نیروهای خودی با كامل كردن الحاق و رسیدن به قرارگاه لشكر 26، وحشت عجیبی در رده فرماندهی سپاه هفتم ایجاد كردند و از آن به بعد، فرماندهی و مسوولیت منطقه مستقیماً زیر نظر سپاه هفتم قرار گرفت.

25/11/1364

- نیروهای خودی كه در سحرگاه این روز به تیپ 443 حمله كرده بودند، توانستند حدود 50 درصد آن را منهدم و حلقه محاصره 2 تیپ گارد ریاست‌جمهوری را تنگ‌تر كنند.
تیپ 443 بدون اطلاع سپاه هفتم، 2 كیلومتر از مقابل سه راهی و تیپ 34 كماندویی نیز حدود 3 كیلومتر از مواضع خود در جناح چپ كارخانه نمك عقب‌نشینی كرد. در ساعت 2 بعدازظهر، گردان كماندویی تیپ 10زرهی در تقاطع جاده دوم مستقر شد. در این روز، آتش توپخانه (خودی) تلفات سنگینی را به دشمن وارد آورد و هر گونه حركتی را از آن سلب كرد. در این روز، بیشتر فعالیت دشمن، تحكیم مواضع پدافندی و تقویت عقبه‌ها با تیپ 10زرهی و تیپ 2 گارد ریاست‌جمهوری و تیپ 66 نیروی مخصوص بود.

26/11/1364

دو تیپ‌های 3 و 4 گارد ریاست‌جمهوری، كه در محاصره قرار داشتند، در پی انجام تقویت‌هایی توانستند حداكثر 2گردان از نیروهی خود را از حلقه محاصره نجات دهند. هم‌چنین ماموریت حفظ جاده استراتژیك را تا انتهای حوضچه نمك به تیپ‌های 34 كماندو، تیپ 10زرهی، تیپ 704 و تیپ 409 واگذار كرد. هواپیماهای عراق نیز بسیار فعال عمل كردند؛ به طوری كه حدود 30ماموریت بمباران روی مواضع ما داشتند. تا این تاریخ، اثری از فعالیت توپخانه دشمن وجود نداشت و بیشتر آتش‌های ایذایی با تانك شلیك می‌شد. تیپ‌های 141و 110 پس از عقب‌نشینی، مامور حفظ سیلند حوضچه نمك و جنوب پل كانال آب حوضچه نمك شدند؛ زیرا به آنها دستور داده شده بود كه از این مناطق مراقبت كنند.

27/11/1364

در سحرگاه این روز، رزمندگان ایران با ادامه تك، جاده ام القصر- فاو تا انتهای حوضچه نمك را پاك‌سازی و دشمن را در این منطقه منهدم كردند؛ به طوری كه تیپ‌های 110 و 34 و یكی از یگان‌های گارد ریاست‌جمهوری، تلفات سنگینی را متحمل شدند و تعداد بسیار زیادی از تانك‌ها و نفربرهای آنها منهدم شد.

1/12/1364

- حمله وحشیانه عراق به هواپیمای مسافری ایران كه به شهادت آیت‌الله محلاتی و جمعی از مسوولان نظام جمهوری‌اسلامی ایران انجامید.

5/12/1364

- آغاز عملیات والفجر نه در جبهه شمالی (منطقه پنجوین)، با رمز «یاالله، یا الله»، با تلاش رزمندگان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، كه به انهدام 1 هواپیما، 1 چرخبال و 20 تانك و كشته و زخمی شدن 2500 بعثی و آزادسازی بخشی از منطقه چوارته انجامید.
- تشكیل جلسه شورای امنیت و تصویب قطع‌نامه 582، درباره آن آتش‌بس فوری و قطع جنگ دریایی و هوایی و زمینی، بازگشت به مرزهای بین‌المللی مبادله اسرای جنگ و منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی.

13/12/1364

شهادت محمود (عبدالله نوریان) فرمانده‌ گردان تخریب و یگان مهندسی- رزمی لشكر 10سید‌الشهدا(ع) سپاه پاسداران.

24/4/1365

محسن رضایی: جنگ هفتاد و پنج روزه در فاو، 50 درصد افسران عراقی را نابود كرد.
- بازتاب عملیات ایران در گزارش‌های خبرگزاری فرانسه، رسانه‌های خبری آلمان، استرالیا، كویت و هند: خبرگزاری فرانسه: امام خمینی تمام قدرت خود را برای جنگ به كار گرفته است.
شبكه دوم تلویزیون آلمان: تهران به تهدید‌های خود عمل كرد و جنگ وارد مرحله جدید شد.
-معاون وزیرخارجه انگلستان: عراق از سلاح‌‌های شیمیایی استفاده كرده است و تسهیلات كاملی برای تولید صدها تن گاز خردل و اعصاب (تابون) دارد.

25/04/1365

- وزیر سپاه پاسداران: سپاه برای خاتمه جنگ، 500 گردان تشكیل داده و قادر است 1000 گردان دیگر برای جنگ سازماندهی كند. ما حداقل 80 درصد از سلاح‌ها و تجهیزات مورد نیاز را در داخل تهیه می‌كنیم.
- بی. بی. سی: ایرانیان احساس می‌كنند اگر نتوانند در این سال جنگ را خاتمه دهند، هیچ‌وقت نخواهد توانست.
- گاردین: كاهش قیمت نفت، طرز فكر رهبران ایران را دگرگون كرده است.
- مجله ساوت به نقل از فرمانده سپاه: ایران تاكنون فقط 2 درصد نیروی انسانی و كمتر از 8 درصد توان اقتصادی را به خدمت جنگ گرفته است.

27/4/1365

- حمله گسترده هواپیماهای عراق به تنها پل فاو و معبر اصلی نیروی ایرانی.
- انهدام پایگاه دریایی ام‌ القصر عراق.

01/09/1365

- دفاع ویلیام كیسی، رئیس سازمان اطلاعات امریكا از طرف فروش سری تسلیحات به ایران (در رابطه با سفر مك فاولین)
- رئیس‌جمهوری امریكا مسوولیت تماس‌های محرمانه با ایران را تماماً به عهده خود گرفته است.
- استفاده عراق از گاز خردل برای جهت بازپس گیری فاو در فوریه گذشته.
- نطق ریگان برای توجیه سفر مك فارلین و اهداف برقراری رابطه با ایران را به قرار زیر اعلام كرد:
1- تجدید روابط با ایران؛
2- پایان دادن به جنگ ایران و عراق؛
3- از بین بردن تروریسم دولتی و خرابكاری؛
4- تسریع در بازگشت سالم گروگان‌ها.
پایگاه صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران
پایگاه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس
سایت جامع دفاع مقدس ساجد
پایگاه شخصی محسن رضایی
پایگاه تبیان
پایگاه دانشنامه رشد