مصائب مسجدالاقصي در گذر زمان

با وجود درخواست فلسطيني ها از جهان عرب و اسلام هنوز كشورهاي اسلامي و عربي هيچ اقدام عملي براي توقف اين جنايت انجام نداده اند و تصاوير تلويزيوني همچنان از اوضاع ناآرام در اطراف مسجد حكايت دارد.
بر پايه گزارش، بولدوزر‌هاي اسرائيلي منازل نزديك به اين مسجد را به بهانه ساخت پلي براي ارتباط مناطق اسرائيلي با مسجد‌الاقصي تخريب كردند و اين امر همچنان اعتراضي فلسطيني ها را در پي دارد.
مسجدالاقصي در جنوب حرم شريف واقع شده است. خليفه عبدالملك بن مروان اموي شروع به ساختن اين بنا نمود و فرزند وي وليد بن عبدالملك در سال 705م آن را به پايان برد؛ حرم شريف اين مكان مقدس شامل مسجدالاقصي، مسجد صخره با گنبد طلايي آن و صحن‌ها و ساختمانهاي پيرامون آن است كه جمعاً به مساحت 14 هكتار بر فرا كوه "موريا" قرار دارد و 14 دروازه از جمله درهاي اسباط، حطه، شرف ‌الانبيا، ناظر، نو، قطانين، مطهره، سلسله، مغاربه (مغربيان) و دروازه طلايي، اتاق ‌هاي متعدد، 8 چاه در صحن صخره و 17 چاه در حياط مسجدالاقصي و جمعاً 4 گلدسته از جمله آثار اين بخش مي‌باشد.
طول اين بنا به 80 متر و عرض آن به 55 متر مي ‌رسد و اكنون به 53 ستون مرمري و 49 ستون مربع ‌شكل استوار است. درهاي مسجد در زمان امويها از طلا و نقره پوشيده شده بود، اما به فرمان ابوجعفر منصور صفحات طلا و نقره را كندند و به دينار تبديل نمودند و به مصرف مسجد رساندند؛ در اوائل قرن پانزدهم برخي از قسمتهاي مسجد مورد مرمت قرار گرفت و گنبد و ابواب شمالي آن ساخته شد.
آنگاه كه صليبي ها بيت ‌المقدس را اشغال كردند؛ بخشي از مسجد را به كليسا و بخش ديگر را به محل سكونت سواره نظام و انبار ذخائر خود تبديل نمودند، ولي هنگامي كه صلاح‌الدين ايوبي بيت ‌المقدس را از آنان بازپس گرفت؛ به اصلاح و مرمت مسجد امر كرد و محراب آن را بازسازي نمود، گنبد آن را معرق ‌كاري كرد و منبري زينت ‌يافته با عاج و آبنوس از حلب آورد و در سمت راست محراب قرار داد؛ اين منبر تا زمان آتش ‌سوزي مسجد توسط يهوديان در تاريخ 21/8/1969 باقي بود.
پادشاهان بني ايوب و مماليك و سلاطين بني‌عثمان نسبت به مسجد عنايت و توجه داشتند و رواق ها در آن ساختند. سقف آن را تعمير كردند و با كاشي معرق و مرمر زينت بخشيدند. ديوارها را تعمير كردند و كف آن را با قاليهاي ايراني پوشاندند.
در سال 1927م. ضايعاتي به مسجد وارد آمد؛ لذا شوراي اعلاي اسلامي به منظور تعمير و بازسازي مسجد از كشورهاي عربي و اسلامي استمداد جست. بزرگترين و مهمترين مرحله اين عمران، برداشتن ستونهاي قديمي بود كه گنبد بر آنها استوار بود و به جاي آنها شصت ستون جديد كه پي آنها از بتن مسلح بود، قرار داده شد.
پس از آن بر اثر زلزله، به برخي از رواقها و اجزاي مسجد صدمه وارد شد كه مجلس اسلامي با استفاده از اموال اوقاف به مرمت آن پرداخت. رواق شرقي را منهدم كرد و از نو بنا نمود. رواق مياني را نيز بازسازي كرد و ستونهاي مورد نياز را از ايتاليا آورد. زير مسجدالاقصي دهليزي وسيع وجود دارد كه به اقصاي قديم موسوم است و آن عبارت است از سلسله ‌اي از طاقها كه بر ستونهاي محكم و قطور استوار شده است.
در تاريخ 21/8/1969 (بيست و يكم آگوست) رژيم صهيونيستي اعلام كرد يك فرد ديوانه بنام "دنيس مايكل روهان" "Dennis Michael Rohan" مسجدالاقصي را به آتش كشيد. گرچه اسرائيلي ها اعلام داشتند كه اين فرد استراليايي يك مسيحي ديوانه بود، اما برخي منابع معتبر نيز بر اين عقيده هستند كه وي يك يهودي توريست بود و از لحاظ سلامت عقلي نيز هيچ مشكلي نداشت.
به گزارش مهر، همچنين آثار حريق دلالت بر آن دارد كه اشخاص ديگري روهان را در آتش زدن اين مسجد از خارج آن و از يكي از پنجره ‌هاي مشرف به باب ‌المغاربه (كه اسراييليها آن را منهدم كردند) هدايت و كمك كردند. در اين آتش ‌سوزي منبر مسجدالاقصي تخريب شد. منبري كه توسط نورالدين زنگي سفارش ساخت داده شده بود بعد از جنگهاي صليبي و فتح بيت ‌المقدس در سال 1187 يعني دوران مسيحيت توسط صلاح ‌الدين ايوبي از حلب به بيت ‌المقدس آورده شده بود.
بخش به آتش كشيده شده مسجدالاقصي 1500 متر مربع از 4400 متر مربع مساحت كلي مسجد را در بر مي‌گرفت. در اين آتش‌ سوزي منبر صلاح ‌الدين ايوبي، مسجدعمر، محراب ذكريا، مقام الاربعين، سه رواق ممتد از جنوب به شمال با ستونها و ايوانها و تزئينات سقفي بر سطح مسجد فرو ريخت. دو ستون اصلي كه گنبد روي آن استوار بود و اجزايي از گنبد داخلي كه مزين بود محراب و ديوارهاي جنوبي، پوشش مرمري و 48 پنجره گچي، شيشه‌هاي رنگي و فرشها، سوره اسراء كه با كاشيهاي معرق و تذهيب شده نوشته شده بود و از بالاي محراب به سوي شرق امتداد داشت و بسياري از تزئينات و آيات قرآني طي اين آتش‌ سوزي از بين رفت.
البته تلاش براي تخريب اين مسجد به همين جا ختم نشد و چند بار ديگر نيز تلاشهايي متعددي در اين راستا صورت گرفت؛
- در7 ژوئن 1967 نيروهاي اشغالگر كليدهاي درب غربي باب المغاربه را توقيف كردند و سپس اين نيروها به سرعت، شهر را بعد از فرار اردني ها تصرف كردند.
- در 16 نوامبر 1969 نيروهاي اشغالگر "كنج فخريه" در جنوب غربي حرم الشريف را اشغال كردند.
- در 14 آگوست 1970 گروه "گرشان شالوم" يك گروه افراطي كه قصد داشتند مسجد را تخريب و به جاي آن معبد سليمان را بنا كنند به زور وارد محوطه حرم شدند كه طي يك درگيري، دهها نمازگزار فلسطيني مجروح شدند.
- 28 ژانويه 1976 براي اولين بار دادگاه اسرائيل اين مسئله را كه نمازگزاردن در مسجدالاقصي حق يهوديان است ،تائيد كرد.
- 11 نوامبر 1979 پليس اسرائيل به سوي نمازگزاران در مسجدالاقصي آتش گشود و دهها تن از آنان مجروح شدند.
- 19 آوريل 1980 اولين كنفرانس علني (نيمه مخفي ) يك گروه از خاخامهاي يهود و بزرگان يهود در قدس اشغالي براي پيدا كردن راههايي بمنظور آزادي معبد كوهستان از دست مسلمانان تشكيل و در آن بر سيطره بر مسجدالاقصي فراخوان شد و در همين روز سازمان امناي هيكل كه يك سازمان تندرو يهودي است به حريم مسجدالاقصي يورش برد.
- 20 اكتبر 1980 سازمان "كرن هاربيت" كه سازماني تندرو يهودي براي آماده كردن ابزار و وسايل ويراني مسجدالاقصي و بر پايي معبد سوم بر روي آثار برجاي مانده قبلي؛ تاسيس شد. اين سازمان شاخه هايي هم در آمريكا دارد و مقامهاي اسرائيلي و اعضاي كنيست اجازه حمله به مسجدالاقصي را دادند و به دانشجويان دانشگاههاي فلسطيني كه در قبال آنها مقاومت كردند يورش برده به طوريكه دهها تن از آنها در مقابل حمله پليس كشته شدند.
- در 28 آگوست 1980 اشغالگران، تونلي در زير مسجد حفر كرد
- در 30 مارس 1982 نامه هاي متعددي به مقامهاي اوقاف اسلامي ارسال و از آنها خواسته شد تا معبد كوهستان را ترك كنند و اخطار داده شد كه در غير اينصورت نتايج وخيمي به خاطر اشغال معبد ما براي آنها بوجود خواهد آمد نامه به عبري ‌، انگليسي ، فرانسوي ، اسپانيايي و لهستاني نوشته شده بود.
- در 11 آوريل 1982 يك سرباز اسرائيلي به نام آلن گودمن با تفنگ M16 به نمازگزاران شليك كرد و 60 فلسطيني را كشته و مجروح نمود.
- سال 1982 شاهد يك سلسله تجاوزات مكرر صهيونيستها به حريم قدس شريف بوده است. در يازدهم آوريل، افراد يك گروه يهودي از پيروان سازمانهاي افراطي يهودي "جنبش امناي جبل‌ البيت" و "جنبش (غيرقانوني و تروريستي) كاخ" به رهبري حاخام مئيركاهانا تلاش كردند به داخل مسجدالاقصي يورش ببرند. بعدها روشن شد كه اين تلاش پوششي بوده است براي يك تهاجم مسلحانه به "قبه ‌الصخره" اين حرم مقدس توسط يكي از سربازان صهيونيست به نام "ايلين گوتمن" انجام شد و بر اثر آن 2 تن از نگهبانان مسجد به شهادت رسيدند و آسيبهاي فراواني به قبه ‌الصخره و ستونها و ديوارهاي داخلي و خارجي مسجد وارد آمد.
پيش از اين تهاجم مسلحانه، سازمان تروريستي هاگانا، چند نامه تهديدآميز براي اعضا شوراي اوقاف قدس ارسال داشت كه در آنها گفته شده بود اگر يهوديان از ورود به داخل مسجد همچنان منع شوند اعضاي شورا به قتل خواهند رسيد و مسجدالاقصي به آتش كشيده خواهد شد. اين يورش مسلحانه به مسجدالاقصي، واكنش شديد و خشمگينانه در قدس و ساير شهرهاي كرانه غربي را برانگيخت و طي قيامي گسترده 9 تن از فلسطينيان شهيد و 136 تن ديگر مجروح شدند. با وجود واكنشهاي شديد مسلمانان نسبت به تهاجم مسلحانه عليه مسجدالاقصي، تلاشهاي يهوديان افراطي براي ورود به داخل مسجد تكرار شد و در ششم ژوئيه يك گروه از اعضاي "جنبش امناي جبل‌البيت" كه تقريباً هفتاد تن بودند به بهانه برگزاري يك اجتماع همبستگي با ارتش اسرائيل كه مشغول جنگ در لبنان بود و به منظور نيايش و طلب پيروزي براي اين ارتش، قصد ورود به داخل مسجدالاقصي را داشتند كه شهروندان فلسطيني و نگهبانان مسجد با آنها درگير شده و از ورودشان به صحنهاي خارجي مسجدالاقصي جلوگيري كردند.
ساعت سه سحرگاه 28 ژوئيه همين سال، 47 مسلح يهودي عضو يك جنبش مذهبي به نام "يشيفه تو راه هكوهانيم" به رهبري حاخام "گرشون سلمون" به فرمان معاون وزير دفاع در امور اسكان، چند خانه عربي جنب حرم شريف از ناحيه غربي را كه متعلق به اوقاف اسلامي بود اشغال كردند و يك سري اثاثيه و تعدادي ميز و مقداري اسلحه به داخل آن خانه‌ها انتقال دادند و كنار پنجره ‌ها و روي پشت ‌بامهاي مشرف به مسجدالاقصي، مستقر شدند.
هيئت اسلامي به منظور حمايت از مسجدالاقصي پيامي خطاب به مسلمانان قدس منتشر كرد كه بلافاصله صدها شهروند عرب فلسطيني در صحنهاي مسجدالاقصي حاضر شدند و سعي كردند يهوديان مسلح را كه خانه‌هاي مذكور را اشغال كرده بودند؛ از آنجا بيرون كنند. در عين حال شهردار قدس اعلام اعتصاب همه‌جانبه كرد كه در نتيجه آن فضاي هولناكي از تشنج بر شهر حاكم شد. در اينجا بود كه پليس صهيونيستي مجبور شد يهوديان مسلح را از اين خانه‌ها بيرون كند.
- در سال هاي 1982 و 1987 توسط ارتش اسرائيل مراسمي نظامي در آنجا برگزار شد و با مقاومت فلسطينيان رو به رو شد و 20 نفر از آنها شهيد شدند.
- در 26 مارس 1983 ورودي اصلي بخش وقفي بيت المقدس به خاطر حفاري هاي اسرائيل تخريب شد.
- در 21 آگوست 1985 پليس اسرائيل به يهوديان افراطي اجازه داد؛ در محوطه حرم به عبادت بپردازند.
- در 4 آگوست 1986 يك گروه از حاخامها قانوني نهايي را صادر كردند كه به يهوديان اجازه مي داد در حرم شريف به عبادت بپردازند و درخواست كردند كه در آنجا يك كميته ايجاد كنند .
- در 12 مي 1988 سربازان اسرائيلي به سوي تظاهرات مسالمت آميز مسلمانان در حرم الشريف آتش گشودند و حدود يك صد نفر از فلسطينيان را كشتند.
- 8 اكتبر 1990 پليس اسرائيل كشتاري را در نمازگزاران فلسطيني در مسجدالاقصي مرتكب شد 22 نفر كشته و دهها تن ديگر مجروح شدند؛ اين كشتار در واقع انتفاضه اول را شعله ور كرد.
- در 8 آگوست 1990 مقام هاي اسرائيل در مسجدالاقصي به قتل عام 22 نماز گزار و مجروح ساختن بيش از 200 نفر دست زدند.
-در25 ژولاي 1995 يك دادگاه عالي اسرائيل قانوني را تصويب كرد كه به يهوديان اجازه مي داد در معبد كوهستان (مسجدالاقصي) عبادت كنند.
-24 ژوئن 1996 دولت اسرائيل به رياست بنيامين نتانياهو و ايهود اولمرت شهردار وقت بيت المقدس، طرحهاي را براي حفر كاناليهايي در بخش قديم نزيك به مسجد اعلام كرد كه واكنش فلسطيني ها به اين مسئله بسيار قوي بود و درگيري هايي را در كرانه باختري نوار غره و قدس در پي داشت كه 18 نظامي اسرائيلي و بيش از 70 فلسطيني كشته شدند.
- در سال 1996 نتانياهو اجازه حفر تونل داد و در جريان اعتراض فلسطينيان، 75 نفر كشته شدند.
- در سال 1997 دو اسرائيلي به قصد انداختن سر خوك به داخل صحن مسجد بازداشت شدند؛ آنها اعلام كردند كه در آئين يهود، خوك نجس نيست.
- در 9 ژوئن 1997 از برگزاري نماز جمعه ممانعت به عمل آمد. اين اتفاق اولين باري بود كه از زمان جنگهاي صليبي از 1187 ميلادي تاكنون رخ داد.
- 29 سپتامبر 2000 آريل شارون رئيس مخالفان راست گرا وارد مسجدالاقصي شد و فلسطيني هاي سعي كردند مانع شوند؛ پليس اسرائيل 16 فلسطيني را كشت و دهها تن را مجروح كرد كه آغازگر انتفاضه دوم شد.
- 5 فوريه سال 2007 اسرائيل اقدام به حفر مسجد الاقصي و از بين بردن باب المغابه در نزديكي ديوار براق كرد.
اقدام اخير صهيونيست ها عليه قبله اول مسلمين نه اولين شيطنت سردمداران تل آويو بوده و نه آخرين آن خواهد بود.
مسجدالاقصي تا به امروز دوراني سخت و پر خطر را پشت سر گذاشته و از اين پس نيز چنين خواهد بود، اما در اين بين رسالتي بر عهده مسلمانان است و آن واكنشي متحد و محكم به شيطنت هايي است كه سران رژيم اسرائيل هر از چندگاه صورت مي دهند
گرچه اسرائيل بر آن است تا به انحاء گوناگون واكنش مسلمانان جهان را در رابطه با اين مسجد بسنجد، اما انتخاب زمان براي آغاز اين اقدامات تحريك آميز، آن هم همزمان با نشست مكه بيانگر هدفي كلان در كابينه اسرائيل آن هم پس از مشكلات داخلي و ضايعات سياسي ناشي از جنگ لبنان است
گرچه اسرائيل در سال هاي گذشته در تلاش بود تا تخريب اين بناي اسلامي و بشري را به افراد و گروههاي تندي بدهد كه هيچگونه خواستگاهي در جامعه پست مدرن اسرائيل ندارند، اما اين اقدام آن هم از سوي هيئت حاكمه حكايت از آن دارد كه تخريب بناي اسلامي يك استراتژي قانونمند از سوي سران صهيونيسم آن هم حتي در خاورميانه مدرن است.


منبع:مرکز اسناد انقلاب اسلامی