آموزش اصول آداب معاشرت صحیح

گاهی به خصوص در حضور دوستان و آشنایان، مشاهده اینكه فرزندانتان هنگام صرف شام سر یكدیگر فریاد می‌زنند و وقتی چیزی مثلاً نمكدان را لازم دارند، آن را می‌قاپند و به جای «لطفاً» لفظ «بِدِش من» را به كار می‌برند. خیلی ناراحت كننده است، ولی آموختن رفتار صحیح به كودكان آن اندازه كه به نظر می‌رسد، سخت نیست. كودكان معمولاً تا زمانی كه با آنها با احترام برخورد شود، خیلی به نظرهای ما احترام می‌گذارند، و هیچ وقت برای آموزش رفتار صحیح دیر نیست، این تمرینهای ساده به شما و نیز فرزندتان كمك می‌كند در مسیر تبدیل شدن به خانواده با نزاكت‌تری قرار بگیرید.

معرفی افراد به یكدیگر

چگونگی معرفی افراد به یكدیگر را به فرزندانتان بیاموزید. بدین منظور، می‌توانید در منزل این نقش را بازی كنید و سپس هنگامی كه فرزندتان یكی از دوستانش را به خانه می‌آورد، یا شما سری به مدرسه او می‌زنید، به او نشان دهید دوست دارید شما را به دوست یا آموزگارش معرفی كند. این قدم ساده در یادگیری رفتار صحیح و آداب معاشرت، عادتی را در كودك شكل می‌دهد و پس از مدتی ملكه ذهن او می‌گردد.

كلمات جادویی

از كلمات «لطفاً»، «متشكرم» و «ببخشید» زیاد استفاده كنید. در بسیاری موارد، اگر فرزندانم- بدون «لطفاً»- چیزی از من بخواهند، بی‌حركت و صبورانه بر جای خود باقی می‌مانم. در چنین وضعیتی، آنها با تعجب به من زل می‌زنند و به این می‌اندیشند كه چه اشكالی پیش آمده است. ولی اغلب اوقات، با ذکاوت ذاتی خود بلافاصله متوجه شده و می‌گویند: «اوه...لطفاً». هر چه شما بیشتر از این كلمات استفاده كنید و از كودكان نیز چنین انتظاری داشته باشید، كودكان لزوم كاربرد آنها را بیشتر در خواهند یافت و باور خواهند كرد. بدون گفتن «لطفاً» و «متشكرم» چیزی را به كودك ندهید. این كار اگر چه قدم كوچكی در آموزش كودك است، ولی اهمیت زیادی دارد.

یادداشت تشكر

حتی بچه‌های خیلی خردسال كه هنوز خواندن و نوشتن نمی‌دانند هم می‌توانند یادداشت كوچكی برای فردی كه برای آنها هدیه‌ای فرستاده است، بنویسد. این كار مسلماً قدری وقت شما را می‌گیرد. اینكه شما با صرف وقت به فرزندتان بیاموزید پس از دریافت هدیه جشن تولد و یا هر مناسبت دیگر باید برای همه هدیه دهندگان یادداشت تشكری بنویسد، نه تنها یك رفتار صحیح اجتماعی را آموزش داده‌اید، بلكه خوب نوشتن و تفكر خلاق را نیز به او یاد داده‌اید. چنانچه كودك هنوز قادر به نوشتن نباشد و یا می‌تواند بنویسد ولی نقاشی را بیشتر دوست دارد، اجازه دهید برای هدیه‌دهنده نقاشی بكشد- شاید با استفاده از هدیه‌ای كه دریافت كرده است.

كمی نقش بازی كنید

آیا اولین بازی است كه كودك را به تئاتر، به كنسرت و یا جشن عروسی می‌برید؟ قبل از عزیمت، اتفاقهایی را كه پیش رو دارید، بازی كنید- حتی می‌توانید لباسهایی را كه قرار است بپوشید، به تن كنید. اگر هر پیشامدی را كه ممكن است روی دهد، به او نشان دهید؛ از بسیاری از رفتارهای اجتماعی نامناسب احتمالی كودك پیشگیری كرده‌اید. به كودك بیاموزید چگونه مؤدبانه بنشیند (گاهی برای دختر بچه‌ها مهم است) و چگونه هنگام آرام نشستن، دستهایش را روی پاهایش قرار دهد. برای اینكه كودك به قسمتهای ساكت برنامه عادت كند، رعایت سكوت را با او تمرین كنید. چنانچه كودك پیشاپیش بداند چه انتظارهایی از او دارید، خود را برای برآورده كردن آنها آماده می‌كند. اجازه بدهید بداند برای تلاشش ارزش قایل شده‌اید و او را تحسین می‌كنید (سخت بودن وظیفه‌اش را درك كرده‌اید). این مسأله برای كودك اهمیت زیادی دارد.

صحبت كردن و استفاده از تلفن

یكی از نقشهای مهمی كه باید برای كودك بازی كرد، صحبت كردن پای تلفن است. حتی به كودكان كوچك نیز باید چگونگی صحبت با تلفن را یاد داد. باید مؤدبانه صحبت كنند، ابتدا خود را معرفی و سپس به فردی كه پشت خط است سلام كنند و مؤدبانه از او بخواهند گوشی را به دوستشان بدهد. به مرور و همراه با بزرگ‌تر شدن، حتی قادر خواهند بود پیغام بگذارند و یا از افراد بخواهند بعداً تماس بگیرند «مثلاً وقتی شما در دستشویی یا حمام هستید!» زمانی را كه كودكان دیگر اجازه دارند با فرزندانتان تلفنی صحبت كنند(هر شب ساعت 10 تعداد زیادی بچه 5 ساله بازیگوش به خانه من زنگ می‌زدند، زمانی كه دیگر خیلی وقت بود بچه 5 ساله من خوابیده بود) و یا فرزندانتان اجازه دارند به كودكان دیگر زنگ بزنند، تعیین كنید.

در خانه دیگران

روزی را كه پسرم چند نفر از دوستانش را به منزلمان دعوت كرده بود، هیچ وقت فراموش نخواهم كرد. چند نفر از آنان به محض ورود، مستقیم (بدون حضور پسرم) وارد آشپزخانه شدند و خوردنیها را از یخچال بیرون آوردند! از آن روز به بعد، همیشه به فرزندانم اجازه می‌دهم وقتی دوستانشان را به منزلمان دعوت كرده‌اند، به هر مقدار دلشان می‌خواهد بخورند، ولی فكر می‌كنم چنین رفتاری خارج از نزاكت و ادب اجتماعی است و صحیح نیست! بنابراین، در صورت بروز چنین رفتاری، پسرم را بازخواست می‌كنم و به او تذكر می‌دهم تا مطمئن شوم او در منزل دیگران چنین اعمالی را انجام نمی‌دهد. این قوانین را با فرزندتان مرور كنید. به آنها یاد بدهید غذایی را كه پذیرایی می‌شود، بدون اعتراض بخورند و یا مؤدبانه بگویند، «نه متشكرم» همچنین، باید تا تعارف شدن خوردنی یا نوشیدنی حوصله به خرج دهند و خودشان آن را طلب نكنند. در صورت تشنه بودن و تعارف نشدن هیچ نوع نوشیدنی به آنها، باید یك لیوان آب بخواهند نه آب میوه یا نوشابه. كودكانی كه در خانه‌های دوستانشان با نزاكت باشند، هم برای دوستانشان و هم برای والدین آنها، میهمانانی دوست داشتنی و عزیز هستند.

هدیه دادن

به فرزندتان بیاموزید در صورت دعوت شدن به منزل دوست یا آشنا، هدیه كوچكی برای او ببرد. یك دسته گل طبیعی یا چند عدد شیرینی خانگی، برای نشان دادن محبتش كافی است.
این درس برای همیشه در خاطر فرزندتان خواهد ماند و فراموش نخواهد شد. پس این امید وجود دارد كه در آینده، هنگام دیدار خانواده همسرش، جعبه‌ای شیرینی یا دسته گلی زیبا برای مادر زنش همراه ببرد!

صرف غذای دسته‌جمعی

یكی از بهترین روشهایی كه رفتار مناسب كودكان را سرمیز شام تضمین می‌كند، صرف حداقل یك وعده غذا در روز توسط افراد خانواده به صورت دسته‌جمعی است. مطمئن شوید هیچ یك از اعضای خانواده، قبل از نشستن تمام افراد دور میز، غذا را شروع نمی‌كند و هیچ كس تا همه غذایشان را صرف نكرده‌اند، میز را ترك نمی‌كند. این غذا خوردن دسته‌جمعی، هر یك از وعده‌های غذایی صبحانه، ناهار و یا شام می‌تواند باشد- دور هم جمع كردن خانواده برای یك وعده غذا، حداقل بیشتر روزها- به كودك (حتی بچه خیلی كوچك) تجربه حضور در گروه را یاد می‌دهد. چنانچه كودك همیشه در صندلی مخصوص غذا‌خوری و یا جلوی تلویزیون غذا بخورد، چگونه می‌تواند رفتار و آداب صحیح غذا خوردن در رستوران و یا میهمانی بزرگ شام را بیاموزد؟ فراموش نكنید، در صورت یكسان بودن قوانین صرف غذا در منزل و در رستوران یا میهمانی، احتمال پیروی كردن از آنها بیشتر می‌شود.

خوش آمدگوییهای جشن تولد

«جنیفر هارتمن» (1) نویسنده كتابهای كودكان عقیده دارد، «كودك باید به دوستانش و سایر میهمانانی كه در جشن تولد حضور یافته‌اند خوشامد بگوید، هدایای آنها را دریافت و آنان را به محل برگزاری جشن راهنمایی كند. در صورت غیر عملی بودن این روش، كودك باید در اتاق برگزاری جشن به میهمانان خوشامد بگوید و هدیه‌ها را روی میز مخصوص بگذارد. این كار نه تنها به عنوان درسی از آداب و رسوم اجتماعی اهمیت زیادی دارد، بلكه برای حفظ دوستیهای خوب نیز مهم است، فرزند شما باید درك كند به همان اندازه كه در روز تولدش مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد، میهمانی رفتن برای بسیاری از كودكان دیگر نیز مسأله مهمی است و باید در مقابل هر كودك به گونه‌ای رفتار كند كه او نیز احساس خاص و ویژه بودن بنماید. خوشآمدگویی به كودك میهمان، استقبال كردن از او و «تشكركردن» روش خوبی است تا فرزندتان نشان دهد برای تمامی دوستانش اهمیت قایل است.

...و خداحافظی

همانند مورد قبل، كودك میزبان جشن تولد، باید حتماً با تمام كودكان مهمان خداحافظی و بابت هدیه‌شان تشكر كند. آموزش چنین مطالبی حتی در روزی مثل روز تولد كودك، به او یادآوری می‌كند كه در هر شرایطی باید احساسات دیگران را درك كرد و به آنها احترام گذاشت (همه، گاهی به این یادآوری نیاز داریم!) یك خداحافظی شخصی، با كودك در حال ترك میهمانی، در او احساس اهمیت ایجاد می‌كند و به كودك میزبان انگیزه‌ای می‌بخشد تا به دوست و هدیه‌اش و قدردانی از محبت او، بیندیشد.

كلمه‌های جا افتاده از جمله

«لِوِنا بایر» (2) و «كارن مالِت» (3) (مشهور و ملقب به «بانوان آداب‌دان»)، دو نفر از برگزارکنندگان دوره‌هایی برای آموزش آداب معاشرت به کودکان (و بزرگسالان»)، اظهار می‌دارند، پدر و مادر همراه با فرزندانشان می‌توانند برای كامل كردن جمله‌هایی كه در نظر می‌گیرند، با یكدیگر صحبت كنند. مثلاً، اگر دانش‌آموز جدیدی به مدرسه وارد شود كه هیچ دانش‌آموز دیگری را نشناسد، می‌توانم با... توجه خودم را به او نشان دهم.»، اگر من یك جعبه بیسكویت شكلاتی داشته باشم، ولی دوستم خوردنی ندارد، می‌توانم با ...محبتم را به او نشان دهم.» بحث كردن روی موضوعهای كوچك، مثل دعوت كردن یك كودك ساكت و آرام یا خجالتی به بازی، به رشد و افزایش احساس مهربانی و نوع دوستی، كمك زیادی به كودك شما می‌كند.

پی‌نوشت‌ها:

1. Jennifer Hartman.
2. Levena Byer
3. Karen Mallet.

منبع مقاله :
كندی، میشل؛ (1392)، آداب‌دانی و نزاكت، برگردان: زهرا جعفری، مشهد: به نشر (انتشارات آستان قدس رضوی)، چاپ دوم.