علوی‌ها در ترکيه چه می‌خواهند؟

يادداشتى در مورد راه‌پيمايى علويان در ترکيه

در تاریخ 10 نوامبر گروه علوی های (1) ترکیه، که یک گروه مذهبی هستند، برای اولین بار در تاریخ ترکیه دست به راهپیمایی زدند. به طور تقریبی، 50 هزار نفر از علوی ها از شهرهای مختلف یکجا جمع شدند تا حقوق خود را به عنوان گروه علوی مطالبه کنند. علوی ها خواهان لغو کلاس های دینی اجباری در مقطع دبیرستان شدند، همچنین به رسمیت شناختن خانه های عبادت علوی ها (خانه های جم) به عنوان مکانی برای عبادت، تبدیل هتل مادیماک که در سال 1993، 37 علوی در مخالفت سنی ها جان خود را از دست داده بودند به موزه و لغو وزارت مذهب از خواسته های آنها به شمار می آید.
این راهپیمایی سبب ایجاد مجادله لفظی بین گروه علوی ها و روشنفکران ترکیه شده بود چرا که احتمال بروز تنش ها با این راهپیمایی وجود داشت. عزت الدین دوغان، یکی از روسای بنیاد علوی ها اعلام کرد که ما از کسانی که در این راهپیمایی شرکت می کنند حمایت نمی کنیم چرا که آنها سعی می کنند علویت را شاخه ای خارج از اسلام نشان دهند. آنها خدا، پیغمبر خدا و کتاب آسمانی اش، قرآن را نمی شناسند. (روزنامه زمان، 11 نوامبر 2008). رییس سازمان فرهنگی علوی ها نیز اعلام کرد که آنها (که این راهپیمایی را تدارک دیده اند) تحت الشعاع حزب کارگران کرد قرار گرفته اند. آنهایی که از ناآرامی های مناطق شرقی در ترکیه در پشت پرده حمایت می کردند اکنون می خواهند تا علوی ها را برای رسیدن به مقاصد سیاسی خود به خیابان ها بکشانند. (زمان، 11 نوامبر).
حزب ناسیونالیست سوسیال دموکرات که یک حزب کرد است در واقع از این راهپیمایی حمایت کرده است. ( سی ان ان ترک، 7 نوامبر 2008). به دست آوردن حمایت علوی ها یکی از استراتژی های حزب کارگران کرد است. به همین دلیل عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کرد، به حامیان خود پیشنهاد داده است تا روابط خود را با علوی ها گسترش دهند و سعی کنند تا رابطه بهتری با آنها داشته باشند. در ماه مارس، اوجالان خواهان اجرای سیاست های دموکرات تر شد، وی همچنین خواهان تاسیس آکادمی فرهنگی و سیاسی علوی ها در شهر درسیم شد ( به Terrorism Focus، 10 سپتامبر 2008 مراجعه شود).
دلایل راهپیمایی عظیم علوی ها هر چه که باشد، این راهپیمایی سبب شده است تا علوی ها وارد صحنه سیاسی ترکیه شوند. اولین عکس العمل از طرف حزب حاکم عدالت و توسعه چندان مثبت نبود. سعید یازیچی اوغلو، وزیر کشور ترکیه اعلام کرد که پیشنهاد براندازی وزارت دین در ترکیه، ایده گزافه ای است. (سی ان ان ترک، 9 نوامبر)، اما وزیر آموزش و پرورش با گرمی از پیشنهاد علوی ها برای اضافه کردن مواردی از خصوص علوی ها در کتاب های درسی را پذیرفت (سی ان ان ترک، 11 نوامبر). دولت عدالت و توسعه باید بداند که ایجاد اصلاحات در بدنه سنی ترکیه نیازمند اقدامات زیادی است. سال جاری، برای اولین بار در تاریخ ترکیه، یک نخست وزیر در یک مراسم مذهبی علوی ها شرکت کرد( روزنامه ملیت، 11 ژانویه). حزب عدالت و توسعه در ایجاد اصلاحات شکست خورد. حزب عدالت و توسعه نتوانست هیچ اقدامی به جز اقدامات سمبلیک در راه اصلاحات بردارد. رها کموراغلو، مشاور نخست وزیر برای ایجاد اصلاحات در خصوص علوی ها به دلیل شکست در برنامه های اجرایی از سمت خود استفا داد. (روزنامه صاباح، 13 می).
کموراوغلو یکی دیگر از مخالفان راهپیمایی اخیر بود، وی اعلام کرد که این راهپیمایی برای اعلام خواسته های علوی ها برگزار نشده بود بلکه هدف آن دولت عدالت و توسعه بود تا بتواند با نزدیکی به انتخابات محلی در ماه مارس 2009، چهره این حزب را خدشته دار کند( روزنامه ینی شفق، 12 نوامبر). اما هم کموراوغلو و هم دولت عدالت و توسعه این نکته را درک نکرده اند که در یک جامعه مدنی برنامه ریزی برای راهپیمایی های مختلف در راستای اعلام خواسته های گروه ها بسیار قانونی است و این درحالی است که دولت حاکم هیچ گونه اصلاحاتی را برای تغییر وضعیت علوی ها عملی نکرده است.
در روزهای اخیر کموراوغلو، اعلام کرد که حزب عدالت و توسعه در رسیدن به اصلاحات کوتاه کوتاهی کرده است. وی گفت که اولین گام باید به رسمیت شناختن مکان های عبادت علویان باشد اما برخی از موارد در قانون اساسی نشان می دهد که این کار ساده ای نیست. بنابراین در این مرحله، این است که دولت برخی از هزینه های این مکان ها را برعهده بگیرد (سی ان ان ترک، 14 نوامبر).
برخی از روشنفکران گروه علوی، اصلاحات مد نظر حزب عدالت و توسعه را مورد نقد قرار داده اند. آنها معتقدند که حزب عدالت و توسعه به این دلیل به علوی ها نزدیک شده است تا بتواند آرای آنها را از آن خود کند.
از طرف دیگر برخی نیز بر این عقیده اند که دولت عدالت و توسعه در صدد است تا با برنامه های خود علوی ها را به سمت سنی بودن بکشاند. همانطور که حزب عدالت و توسعه به راهپیمایی علوی ها واکنش نشان داده است، روشنفکران علوی نیز بر این عقیده اند که اصلاحات دولت بسیار سیاسی است.
مهم نیست که دولت در مقابل علوی ها چه عکس العملی نشان می دهد، بلکه مسئله این است که این راهپیمایی سبب شده است تا علوی ها در جامعه ترکیه بیش از هر زمان دیگری حضور پیدا کنند. برای اولین بار در تاریخ ترکیه، علوی ها از مکان های مخفی خود خارج شده اند و به دنبال حقوق خود هستند. آنچه در خصوص این راهپیمایی اخیر مشخص است این است که این راهپیمایی حمایت بسیاری از گروه های مختلف را در جامعه به دنبال داشته است. از روزنامه های مذهبی ستی زمان و ینی شفق تا روزنامه های لیبرال رادیکال و طرف، رزنامه های راستی مانند حریت و ملیت و روزنامه های چپ مانند صاباح و وطن و تقریبا تمام روزنامه های ترکیه به شدن از این راهپیمایی استقبال کرده است و از دولت خواسته اند که خواسته های علوی ها را به رسمیت بشناسد. مهم تر از همه اینکه دولت عدالت و توسعه هنوز درهای راه حل های ممکن را نبسته است.
علو ی ها گروهی شیعه هستند که 12 میلیون از جمعیت ترکیه را تشکیل می دهند. این گروه که از بعد سیاسی متعلق به جناح چپ در ترکیه هستند، اکنون برای اولین بار خواسته های خود را در آنکارا اعلام کردند