مقالات الاصول

مؤلف:
آقا ضياءالدين عراقي (م 1361 ق).
زندگينامه و اظهار نظرها:
وي يكي از استادان و مراجع بزرگ حوزه نجف در اواسط قرن اخير، دانشمندي محقق، مجتهدي متبحّر و محدّثي عالم به علم رجال و تفسير بود. آقا ضياءالدين از بهترين شاگردان آخوند خراساني، علامه يزدي، مرحوم همداني، آقا شريعت اصفهاني و سيد فشاركي به شمار مي رفت و خود سالهاي متمادي در حوزه نجف از مدرسان بزرگ محسوب مي شد. مرحوم آقا ضياء معاصر با آيت الله نائيني، آيت الله اصفهاني (كمپاني) و آيت الله سيدابوالحسن اصفهاني بود كه اين چهار نفر در عداد استادان فقها و مراجع طراز اول جهان تشيع بودند و اغلب مراجع بعدي شيعه، از كرسي درس آنها به درجه اجتهاد رسيدند. مرحوم مقدس تبريزي در ريحانة الادب مي نويسد: «آقاي آقا ضياءالدين عراقي از مراجع طراز اول شيعه و از فحول علماي اماميه بود. حوزه درس فقه و اصول او در نجف، اشرف محل استفاده علما و آيات عرب و عجم گرديد. در تقرير مسائل اصول فقهي و بيان احكام، حسن تحرير و تقرير به عصر خويش بي مانند بود. آقا ضياء در اصول، مقالاتي به رشته تحرير درآورد و شرحي هم بر تبصره علامه نوشت.
استادان:
ميرزا حبيب الله رشتي، آخوند ملا محمد كاظم خراساني، سيد محمد كاظم طباطبايي يزدي، ميرزا حسين خليلي، سيد محمد طباطبايي فشاركي، ملا فتح الله شريعت اصفهاني، و...
برخي از شاگردان او عبارتند از:
شيخ محمدتقي بروجردي، سيد محمدتقي خوانساري، شيخ محمدتقي آملي، شيخ محمدرضا مظفر، شيخ محمدرضا طبسي، سيد محسن حكيم، سيد ابوالقاسم خوئي، سيد شهاب الدين مرعشي نجفي، سيد محمد رضا گلپايگاني و...
تأليفات:
استصحاب عدم ازلي، احكام الرضاع، حاشيه بر عروة الوثقي، حاشيه بر كفاية الاصول، حاشيه بر مكاسب، حجيت قطع، مقالات الاصول، شرط مفاخر، قاعده لاضرر، قاعدة الحرج، نهاية الافكار، بدايع الافكار، نماذج، المحاكمات، مقالات الاصول، روائح الامالي و چندين كتاب، رساله و تقرير ديگر.
معرفي اجمالي كتاب:
اين كتاب، كه در بردارنده آخرين نظريات اصولي آقا ضياءالدين عراقي است، از مهم ترين مصادر اصولي معاصر به شمار مي آيد. صاحب الذريعه گفته است كه اين مقالات به وسيله ميرزا عبدالله بن محمدحسن هشترودي تبريزي شاگرد آقا ضياءالدين، در سال 1338 تقرير شده است.
اين كتاب دربردارنده چهل مقاله است كه پاره اي از آنها عبارت اند از: علم، علم اصول، حقيقت وضع، اقسام وضع، معاني حرفي، وضع مركبات، علامات حقيقت و مجاز، حقيقت دلالت و اقسام آن، تعارض احوال، حقيقت و مجاز، صحيح و اعم، استعمال لفظ واحد در بيش از يك معني، مشتق، ماده امر، وضع صيغه امر، مره و تكرار، فور و تراخي، اجزاء، مقدمه واجب، آيا امر به شي اقتضاء نهي از ضد دارد؟ اجتماع امر و نهي، آيا نهي اقتضاي فساد دارد؟ مفهوم و منطوق، مفهوم شرط، مفهوم وصف، مفهوم غايت، مفهوم حصر، مفهوم عدد، عموم و خصوص و... .
وضعيت نشر:
اين كتاب در دو جلد به زبان عربي، به همت مجمع الفكر الاسلامي قم در سال 1414ق چاپ و منتشر شده است.
منبع: کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي