کمک های اولیه در هیپوترمی و روشهای سالم ماندن درهوای سرد

کليات

برخلاف حيوانات خون گرمي که لايه اي از مو يا پوست کلفت براي گرم نگه داشتن خود دارند انسانها نياز به يک لايه اضافي از لباس دارند تا زماني که محيط بيرون سرد است آنها را گرم نگهدارد . بدون آن لايه اضافي از لباس بدن شما بيش از آنکه حرارت توليد مي کند حرارت را از دست خواهد داد . اگر حرارت زيادي از دست برود نتيجه آن هيپوترمي خواهد بود . قرار گرفتن در معرض آب سرد و همچنين بعضي بيماريها نيزمي توانند باعث هيپوترمي شوند .
هيپوترمي زماني رخ مي دهد که مکانيسم هاي کنترل بدن شما قادر به حفظ درجه حرارت طبيعي بدن نيستند . درجه حرارت مرکزي بدن شما بطور طبيعي حدود ۳۷ درجه سانتيگراد مي باشد . درجه حرارت داخلي حدود ۳۵ درجه سانتيگراد يا کمتر نشانگر هيپوترمي است .
علائم و نشانه هائي که ممکن است ايجاد شوند شامل کاهش تدريجي توانائي هاي جسمي و ذهني مي باشد . هيپوترمي شديد مي تواند منجر به مرگ شود . بيشترين افراد در معرض خطر افراد مسن ،‌اطفال ،‌ بيماران ذهني يا مبتلا به آلزايمر که قدرت قضاوت در مورد نياز به پناهگاه را ندارند و بيماران مسموم ، بي خانمان و افراد گرفتار در سرما بعلت خرابي اتومبيل مي باشند .
پوشيدن لباس هاي محافظ و رعايت ساير نکات ايمني مي تواند باعث عدم افت درجه حرارت بدن شما به سطوح مرگبار شود . توجه به علائم و نشانه هاي زودرس هيپوترمي نيز مهم مي باشد .
زماني که در خارج از منزل مشغول فعاليتهائي مثل پيک نيک ، شکار ، ماهيگيري ، قايق سواري و اسکي مي باشيد نسبت به وضعيت هوا و اينکه شما يا همراهانتان خيس و سرد شويد توجه کنيد . زمانيکه آب تبخير مي شود سطح پوست شما سرد شده و درجه حرارت داخلي شما سقوط مي کند . وزيدن باد روي سطوح خيس بدن شما به ميزان زيادي تبخير و سرما را افزايش مي دهد . بهترين روش مقابله با سرما و رطوبت قبل از اينکه دچارهيپوترمي شديد شويد حرکت بداخل منزل يا پناهگاه و به سرعت گرم و خشک شدن مي باشد .

علائم و نشانه ها

افت درجه حرارت مرکزي بدن به ميزان ۳۵ درجه سانتيگراد يا کمتر علامت اصلي هيپوترمي مي باشد . اين حالت معمولاً به تدريج رخ مي دهد . اغلب افراد متوجه نمي شوند که نياز به مراقبت پزشکي دارند.
علائم شايع عبارتند از :
• لرز ( که کوشش بدن شما براي توليد حرارت از طريق فعاليت عضلات مي باشد )
• تلوتلوخوردن
• آهسته و نامفهوم صحبت کردن
• ناله کردن
اين رفتارها مي تواند نتيجه تغييرات در هماهنگي حرکتي و سطح هوشياري بعلت هيپوترمي باشد .
ساير علائم و نشانه ها عبارتند از :
• تکلم نامفهوم
• کاهش غيرطبيعي سرعت تنفس
• پوست سرد و رنگ پريده
• ‌خستگي و بيحالي
شدت هيپوترمي بسته به اينکه چه ميزان درجه حرارت مرکزي بدن شما کاهش يابد متفاوت است . هيپوترمي شديد نهايتاً منجر به نارسائي قلبي و تنفسي و سپس مرگ خواهد شد .

علل

علت هيپوترمي معمولاً قرار گرفتن طولاني مدت در معرض درجه حرارت هاي پائين يا محيط سرد و مرطوب مي باشد .
ساير عوامل مؤثر شامل پوشش ناکافي و غفلت از پوشاندن سر ، دست ها و پاها مي باشد . بطور طبيعي ميزان نامتناسبي از حرارت از طريق سر از دست مي رود . هيپوترمي فقط در هواي سرد زمستاني زماني که درجه حرارت پائين است يا باد سرد مي وزد رخ نمي دهد بلکه در حالات وشرايط خفيف تري نيز امکان بروز دارد . باران شديدي که در يک روز سرد تا پوست شما را خيس کند اگر بداخل خانه نرفته و خود را گرم و خشک نکنيد نيز مي تواند منجر به هيپوترمي شود .
سقوط ناگهاني بداخل آب سرد نيز مي تواند يک علت باشد . هيپوترمي بسته به درجه حرارت آب ممکن است ظرف چند دقيقه در معرض آن قرار گرفتن و يا ساعت ها بعد رخ دهد . لازم نيست که آب در حد يخ زدن سرد باشد تا باعث هيپوترمي شود . بدن شما حرارت را در آب سريعتر از هوا از دست مي دهد . هر درجه حرارت آبي کمتر از درجه حرارت بدن باعث مي شود که بدن شما مقداري حرارت از دست بدهد .

عوامل خطرساز

لباس هاي بسيار سرد و خيس بخصوص در صورت وزش باد و حضور در آب سرد همه مي تواند در افزايش احتمال هيپوترمي نقش داشته باشد . افراد بسيار مسن ، بسيار جوان يا مبتلا به بعضي بيماريهاي بخصوص مستعد هيپوترمي مي باشند .
۱- عوامل خطرساز براي افراد مسن : افراد ۶۵ سال به بالا بخصوص مستعد هيپوترمي هستند چون ممکن است دچار ساير بيماريها بوده يا داروهائي مصرف کنند که با قدرت بدن براي تنظيم درجه حرارت بدن تداخل داشته باشد .
۲ - عوامل خطرساز در کودکان : کودکان سريعتر از بالغين حرارت از دست مي دهند . نسبت سر به بدن در اطفال بيش از بالغين بوده ، بنابراين اطفال به از دست دادن حرارت از طريق سر مستعد تر هستند همچنين اطفال ممکن است بعلت بازيگوشي خود به سرما توجه نکنند . همچنين ممکن است در هواي سرد لباس کافي نپوشند و يا اينکه زماني که احساس سرما مي کنند به داخل خانه نيايند . اطفال شيرخوار نيز بسيار مستعد هستند چون مکانيسم هاي کاراي کمتري براي توليد حرارت دارند .
۳ - ساير عواملي که ممکن است شما را در معرض خطر قرار دهد :
الف - اختلالات رواني : افرادي که دچار بيماري آلزايمر يا ساير بيماريهاي داراي اختلال ذهني هستند . ممکن است از خطرات در هواي سرد ماندن آگاه نباشند . خروج از منزل و سرگردان شدن در مبتلايان به آلزايمر شايع بوده و بسياري از آنان نمي توانند راه خود را به سمت خانه پيدا کنند .
ب - مصرف الکل : الکل ممکن است باعث شود بدن شما از داخل احساس گرما کند اما قدرت بدن شما را براي حفظ گرما کاهش مي دهد .
ج - بيماريها : بعضي از بيماريها بر قدرت بدن جهت پاسخ دهي به سرما يا توليد گرما تأثير مي گذارند . اين بيماريها عبارتند از کم کاري درمان نشده تيروئيد ، آرتريت شديد ، بيماري پارکينسون ، تروما ، صدمات ستون فقرات ، سوختگي ها ، اختلالات عروق يا اعصاب که بر حس اندام ها تأثير مي گذارند ( براي مثال نوروپاتي محيطي در بيماران ديابتيک )‌ ، کاهش آب بدن و هر حالتي که فعاليت را محدود کرده يا مانع جريان طبيعي خون شود . افراد مستعد احتمال بيشتري دارد که يک يا بيشتر اين بيماريها را داشته باشند .
د - درجه حرارت آب : عامل ديگري که به وقوع هيپوترمي کمک مي کند ، مدت زماني است که شما در آب سرد هستيد . زمان نجات وقتي که فردي بطور اتفاقي در آب سرد سقوط مي کند حياتي است . شانس بقاء تحت تأثير درجه حرارت آب مي باشد . هر چقدر آب سردتر باشد شانس بقا کمتر است .

زماناحتمال زنده ماندن در آب	فاصلهتا بيهوشي	درجهحرارت آب
کمتر از۱۵-۴۵	کمتر از۱۵دقيقه	زير صفردرجه سانتيگراد
۹۰-۳۰دقيقه	۶--۳۰دقيقه	۱۱-۵درجه
۳-۱ساعت	۲-۱ساعت	۱۷-۱۱درجه
۴۰-۲ساعت	۷-۲ساعت	۲۳-۱۷درجه
۳ساعتبا به بالا	۱۲-۳ساعت	۲۹-۲۳درجه
نامشخص	نامشخص	بالاي۲۹درجه سانتيگراد

هر فردي که در معرض هوا يا آب سرد قرار گرفته و در حال لرز است از لحاظ ذهني اختلال پيدا مي کند ، پوست سرد و مرطوب دارد ، خسته به نظر مي رسد و دچار اختلال تکلم است بايد مورد مراقبت پزشکي قرار گيرد . تازمانيکه کمک از راه برسد خود را گرم و خشک نگه داشته و ترجيحاً در داخل منزل يا حداقل بدور از محل وزش باد قرار دهيد .
عوارض هيپوترمي بستگي به ميزان کاهش درجه حرارت بدن شما دارد . اگر در آب باشيد ممکن است هوشياري خود را از دست داده و قبل از اينکه کاهش درجه حرارت بدن شما باعث مرگ شود غرق شويد .
ساير عوارض عبارتند از :
• يخ زدگي
• از دست دادن اندامها
• کوما
هر چقدر درجه حرارت مرکزي بدن شما کاهش بيشتري پيدا کند احتمال عوارض و صدمات دائمي بيشتر است .

درمان

کسي که دچار هيپوترمي شده است بايد هر چه سريعتر تحت درمان قرار گيرد . تا زماني که مراقبت هاي پزشکي از راه برسد اقدامات زير ضروري است .
۱ - خارج کردن فرد از محيط سرد : ممانعت از افت بيشتر درجه حرارت حياتي است . اگر شما قادر به خارج کردن فرد از محيط سرما نيستيد به هر طريق ممکن فرد را از معرض سرما و باد محافظت کنيد .
۲ - لباس هاي خيس را در آوريد : در صورتيکه لباس هاي فرد خيس شده است ، آنها را درآورده و يا لباس خشک جايگزين کنيد . سر فرد را بپوشانيد . سعي کنيد بيمار را زياد حرکت ندهيد . اگر لازم است لباسها را پاره کنيد .
۳ - فرد را از زمين سرد جدا کنيد : فرد را روي پتو يا سطح گرم ديگري بخوابانيد .
۴ - مراقب تنفس فرد باشيد : بيمار مبتلا به هيپوترمي شديد ممکن است بيهوش بوده و علامت واضحي از ضربان قلب و يا تنفس نداشته باشد . در صورتيکه تنفس بيمار متوقف شده يا بسيار کم و سطحي است در صورتيکه مي توانيد احياء قلبي تنفسي را شروع کنيد .
۵ - حرارت بدن خود را تقسيم کنيد : براي گرم کردن بدن بيمار لباس هاي خود را درآورده و کنار بيمار پوست به پوست دراز بکشيد ، سپس هر دو بدن را با يک پتو بپوشانيد .
۶ - از نوشابه هاي گرم استفاده شود ؛ اگر بيمار بيهوش است و قادر به بلع مي باشد به او يک نوشابه گرم غيرالکلي بدهيد .

از اقدامات زير اجتناب کنيد

۱ - از حرارت مستقيم استفاده نکنيد : از آب گرم يا لامپ حرارتي يا کيسه آب گرم براي گرم کردن بيمار استفاده نکنيد . بلکه کمپرس گرم روي گردن ، ديواره قفسه سينه و کشاله ران بگذاريد . براي گرم کردن بازوها و پاها تلاش نکنيد . گرماي اعمال شده به پاها و دستها باعث حرکت يافتن خون سرد به سمت قلب ، ريه ها و مغز و در نتيجه کاهش درجه حرارت مرکزي بدن مي شود . اين مسئله مي تواند کشنده باشد .
۲ - بيمار را ماساژ‌ندهيد : با مبتلايان به هيپوترمي به آرامي رفتار کنيد چون آنها در معرض خطر ايست قلبي هستند .
۳ - از نوشابه هاي الکلي استفاده نکنيد : الکل قدرت بدن براي حفظ گرما را کاهش مي دهد .

کمک هاي پزشکي

پزشک مي تواند در صورت نياز اقداماتي براي گرم کردن بدن از داخل انجام دهد . يک روش دادن مايعات گرم از طريق وريد مي باشد . در موارد هيپوترمي شديد همودياليز مي تواند به سرعت درجه حرارت بدن را به ميزان طبيعي برگرداند . همودياليزيک روش پزشکي است که مايع اضافي ، مواد شيميائي و دفعي را از خون توسط فيلتر کردن خون از طريق يک کليه مصنوعي خارج مي سازد . اين روش معمولاً در مبتلايان به نارسائي کليه مورد استفاده قرار مي گيرد . در مورد هيپوترمي خون فقط در خارج از بدن گرم شده و به بدن بازگردانده مي شود .

پيشگيري

براي افراد در معرض خطر هيپوترمي مانند افراد مسن ، مبتلايان به اختلالات جسمي يا ذهني و افراد بي خانمان برنامه هاي اجتماعي و خدمات حمايتي پزشکي و اجتماعي داراي ارزش زيادي است . عمل به اين برنامه ها و بررسي آنها روي افراد گروههاي مستعد ، پيشگيري از قرار گرفتن طولاني مدت در معرض سرما و تأمين حرارت کافي راههاي کاهش تعداد موارد مرگ و مير بعلت هيپوترمي مي باشد.

سالم ماندن در هواي سرد

قبل از اينکه خودتان يا اطفالتان بداخل هواي سرد برويد به موارد زير توجه کنيد :
۱ - پوشش : کلاه يا پوشش ديگري براي جلوگيري از فقدان حرارت از طريق سر ، صورت و گردن بپوشيد . دست هاي خود را با دستکش هاي بدون انگشتي بپوشانيد . در اينگونه دستکش ها انگشتان در تماس مستقيم با يکديگر بوده و گرم باقي مي مانند.
2– فعاليت زياده از حد : از فعاليت هائي که باعث تعريق زياد مي شوند اجتناب کنيد . ترکيب لباس خيس و هواي سرد مي تواند باعث مشکل شود .
۳ - لباس چند لايه : لباس هاي سبک چند لايه مناسب بپوشيد . رويه خارجي لباس از جنس مواد دافع آب براي محافظت بسيار مفيد هستند . لايه هاي داخلي لباس از جنس ابريشم ، پشم يا پلي پروپيلن به نسبت کتان حرارت بيشتري را حفظ مي کند .
۴ - خشک ماندن : تا جائيکه ممکن است خشک بمانيد . در فصل زمستان به قسمت هائي از لباس که برف مي تواند وارد شود دقت کنيد .
در طي ماههاي سرد تجهيزات اورژانس را در ماشين خود داشته باشيد . اين تجهيزات شامل پتو ، کبريت ، شمع و مقداري مواد غذائي مي باشد . تلفن همراه نيز مفيد است . در صورتيکه اتومبيل شما در برف گير کرده است در مورد روشن نگه داشتن موتور دقت کنيد چون ورود مونوکسيد کربن بداخل اتومبيل مي تواند يک خطر خاموش باشد

آسيب هاي ناشي از سرما

توانايي بدن در مقابله با سرما بسيار كمتر از توان آن براي مقابله با گرما است و در واقع روش اصلي براي گرم نگه داشتن بدن استفاده از لباس و پوشش مناسب است .
علاوه بر اين عواملي است مثل خستگي , تغذيه نامناسب , سابقه بيماري (مرض قند , بيماري قلبي - عروقي يا تنفسي , …) , مصرف داروهاي خاص (مثل داروهاي فشارخون , و از همه مهمتر مصرف الكل ) , نامناسب بودن لباس و پوشش فرد و عوامل مختلف ديگري نيز باعث مستعد شدن فرد به كاهش درجه ي حرارت بدن و آسيب هاي ناشي از آن خواهد بود .
عدم تحرك براي مدت طولاني (مثل سربازان داخل سنگر ) به علاوه ي سرد بودن هوا , رطوبت بالا , وزيدن باد و خيس بودن لباس ها نيز باعث مستعد شدن فرد و بروز سريع تر و شديدتر آسيب هاي ناشي از سرما خواهد شد .
مهم : در موارد آسيب هاي ناشي از سرما نيز پيشگيري بر درمان مقدم است و با رعايت اصول مقابله با سرما حتي در بدترين شرايط آب وهواي نيز مي توان از بروز آنها جلوگيري كرد .
نكته : رطوبت هوا به همراه وزش باد باعث از دست رفتن درجه ي حرارت بدن مي گردد . به ويژه هرچه سرعت باد بيشتر باشد , كاهش درجه حرارت بدن سريع تر خواهد بود . وزش باد تند در يك آب و هواي سرد و مرطوب به سرعت باعث كاهش درجه حرارت بدن فرد خواهد شد .

كاهش عمومي درجه حرارت بدن (هيپوترمي يا افت دماي بدن )

در برخي شرايط مانند قرار گرفتن طولاني در معرض آب و هواي بسيارسرد و يا غوطه ور شدن در آب بسيار سرد , بدن توانايي توليد حرارت لازم براي مقابله با سرماي محيطي را ندارد و در نهايت دچار كاهش دماي عمومي بدن مي گردد . به اين حالت اصطلاحاً هيپوترمي گويند . در اين حالت هيپوتالاموس مغز دچار بدكاري مي شود و بدن قادر به كنترل دماي قسمت مركزي خود نيست و درجه حرارت حرارت مركزي بدن از ۳۷ درجه به كمتر از ۳۵ درجه سانتي گراد خواهد رسيد . افراد سالخورده و ضعيف بخصوص اگر لاغر , خسته و گرسنه هم باشند مستعد هيپوترمي هستند.
علائم و نشانه ي اين افراد عبارت است از :
۱- ابتدا بدن آنها دچار لرز مي شود .
۲- پوست سرد وخشك مي شود.
۳- نبض كند مي گردد.
۴- تعداد تنفس بيمار كمتر از حالت طبيعي مي شود .
۵- درجه حرارت بدن به ۳۵ درجه يا كمتر مي رسد .
۶- خواب آلودگي ظاهر مي شود كه ممكن است به كُما منجر شود .
۷- ممكن است ايست قلبي رخ دهد .
ساير علائم عبارتند از :
پوست سرد : يكي از علائمي كه دلالت بر افت دماي بدن و بروز حالت هيپوترمي دارد .(به ويژه سرد بودن پوست شكم )
لرز : از واكنش هاي دفاعي بدن براي گرم كردن خود است و بدن بطور خودكار سعي مي كند تا با افزايش كار عضلات حرارت بيشتري توليد كند و دماي قسمت مركزي خود را ثابت نگه دارد . اما با پيشرفت آسيب و كاهش بيشتر دماي بدن , اين واكنش دفاعي نيز مختل مي شود .
گيج و منگ شدن مصدوم و از دست دادن قدرت قضاوت وتصميم گيري و از دست دادن هماهنگي حركات و فعاليتهاي بدني (مهم : مصرف الكل باعث تشديد اين حالت مي گردد)
اشكال در تكلم و صحبت كردن و همچنين سفتي و انقباض عضلاني از ديگر علائم هيپوترمي مي باشد .

كمك هاي اوليه

همانند ساير سوانح , ابتدا ارزيابي صحنه ي حادثه , دور كردن يا پرهيز از خطر و درخواست كمك را فراموش نكنيد .
سپس ارزيابي اوليه مصدوم و انجام مراحل ABC (كنترل راه هوايي , تنفس , ضربان قلب ) و ديگر كمكهاي اوليه ي ضروري در صورت لزوم انتقال مصدوم به مكان گرم و خشك و ترجيحاً سربسته (مانند ساختمان , چادر , ماشين , … )
خارج كردن لباس هاي مرطوب , خيس يا تنگ مصدوم و در صورت امكان پوشاندن لباس خشك به مصدوم و قرار دادن وي در داخل كيسه خواب يا انداختن چند پتوي گرم و خشك بر روي او هيچگاه بدن مصدوم را با مالش گرم نكنيد و او را نيز تشويق به انجام فعاليتهاي بدني و راه رفتن نكنيد .
بدليل كاهش درجه حرارت بدن و بروز اختلال در سيستم الكتريكي قلب , هر ضربه ي ناگهاني ممكن است منجر به بي نظمي هاي بسيار شديد و كشنده در ضربان قلب فرد گردد . بنابراين حتي براي خارج كردن لباس هاي مصدوم ابتدا آنها را قيچي و سپس از بدن مصدوم خارج كنيد .
در صورتي كه فرد هوشيار است و دچار تهوع و استفراغ شديد نيست مي توانيد , نوشيدني و غذاي گرم به وي بدهيد .
نكته : براي كنترل نبض مصدوم مبتلا به هيپوترمي بايد حدود ۳۰ تا ۴۵ ثانيه صبر كنيد .
مهم : حتي در صورت فقدان هوشياري و ديگر علائم حياتي مثل تنفس و نبض نبايد فرد را مرده قلمداد كرد . هر فرد دچار هيپوترمي بايد حتماً به مراكز درماني منتقل گردد و تحت درمانهاي لازم از جمله گرم كردن بدن قرار گيرد .
نكته : مصرف نوشيدني حاوي الكل و كافئين به هيچ وجه مجاز نيست . به ويژه الكل علاوه بر تسريع در از دست دادن نحرارت بدن , باعث كاهش حس لمس در پوست فرد و همچنين كاهش سطح هوشياري و قدرت قضاوت وي خواهد شد .

احتياطات در مورد آب سرد

لازم نيست آب بسيار سرد باشد تا باعث هيپوترمي شود . هر آبي که سردتر از درجه حرارت بدن باشد مي تواند باعث از دست دادن حرارت شود . آب سردتر از ۲۰ درجه سانتيگراد مي تواند به سرعت باعث هيپوترمي شود . در صورتيکه به داخل آب سقوط کنيد رعايت نکات زير مدت بقاي شما را در آب سرد افزايش مي دهد .
۱ - جليقه نجات بپوشيد . اگر براي قايق سواري مي رويد جليقه نجات بپوشيد . جليقه نجات به شما کمک مي کند که در آب بدون مصرف انرژي شناور مانده و مدت طولاني تري در آب سرد زنده بمانيد و همچنين تا حدي حرارت بدن راحفظ مي کند .
۲ - نترسيد : اگر نمي توانيد به درستي شنا کنيد آرام بمانيد . حرکات غيرضروري باعث مصرف انرژي اضافي و از دست دادن حرارت بدن مي شود .
۳ - بدن خود را به شکلي قرار دهيد که از دست دادن حرارت به حداقل برسد .
زانوها را به سينه چسبانده تا از تنه خود محافظت کنيد . اگر جليقه نجاتي پوشيده ايد که در اينحالت صورت شما را به سمت پائين مي برد پاهاي خود را کنار هم گذاشته ، بازوها را به پهلوها چسبانده و سر را به عقب ببريد .
۴ - اگر به شکل گروهي به داخل آب سرد سقوط کرده ايد با چسبيدن به يکديگر گرم بمانيد .
۵ - لباس هاي خود را در نياوريد و زيپ و دکمه هاي لباس خود را ببنديد . سر خود را بپوشانيد . لايه آب مابين لباسها و بدن شما گرم شده مانند عايق عمل مي کند .
۶ - براي شنا کردن تلاش نکنيد مگر اينکه به يک محل امن نزديک باشيد . شنا نکنيد مگر اينکه يک قايق ، جليقه نجات يا فرد ديگري نزديک شما باشد . شنا کردن انرژي زيادي مصرف کرده ، درجه حرارت بدن را کاهش داده و مدت زمان بقا را بيش از ۵۰ درصد کوتاه ميکند .
منبع:پایگاه اینترنتی امدادگران ایران
/خ