زهره ، ونوس ، ناهید
زهره ، ونوس ، ناهید
زهره ، ونوس ، ناهید
تهیه کننده : مجید مکاری
منبع : راسخون
منبع : راسخون
دومین سیاره منظومه شمسی بعد از تیر٬ سیاره زهره یا ناهید است.بعد از ماه و خورشید پرنورترین جسم آسمانی است وهر از چند گاهی نظر مردم را به خود جلب می کند.ونوس که معادل لاتین زهره است به معنای الهه زیبایی وعشق است.یونانیها آنرا آفرودیت وبابلیها آنرا ایشتار می نامیدند.این سیاره 1600 سال قبل از میلاد هم شناخته شده بوده وظاهرا" اقوام مایا آنرادر روز هم رصد می کرده اند.
از آنجاییکه بسیاری از کمیت های آن مانند زمین است (قطر آن تنها 650 کیلومتر از زمین کمتر است) آنرا خواهر زمین هم خوانده اند وقبلا" تصور بر این بوده که زیر ابرهای آن مانند زمین تمدنی هوشمند وجود دارد.زهره با دمایی که دارد وهمه جایش چه شب وچه روز تقریبا"470 درجه است بیشتر به جهنم شبیه است تا زمین.برخلاف سیاره تیر که دیدنش بسیار مشکل است سیاره زهره را تقریبا" همه انسانها بدلیل درخشندگی خیره کننده اش حداقل یکبار دیده اند هرچند شاید آنرا نشناخته باشند.
این سیاره مانند تیر وماه دارای دوره کامل هلالی می باشد وهلال های آن تقریبا" هر 1.5 سال تکرار می شوند وحتی بعضی افراد ادعا کرده اند که هلال آنرابا چشم غیر مسلح دیده اند. نصفی از این مدت در سمت خورشید بوده وهنگام صبح دیده می شود ونیمی دیگر در سم چپ خورشید بوده وشامگاهان دیده می شود.عامه مردم در حالت اول آنرا ستاره صبحگاهی ودر حالت دوم ستاره شامگاهی می نامند.
بیشترین فاصله زاویه ای زهره با خورشید یا همان بیشترین کشیدگی به 46 درجه می رسد بهمین دلیل حداکثر سه ساعت قبل از طلوع ویا سه ساعت بعد از غروب خورشید قابل مشاهده است وهنگامیکه چندان نزدیک به خورشید نیست به هنگام روز به صورت یک نقطه سفید رنگ مایل به زرد در پهنه آسمان آبی مشاهده می شود.
این سیاره دردو وضعیت بدلیل نزدیکی به خورشید مشاهده نمی شود یکی زمانی که در آن سوی خورشید است ودیگری زمانی که در این سوی خورشید یعنی بین زمین وخورشید قرار دارد.در حالت اول گفته می شود که سیاره در حالت مقارنه خارجی است ودر حالت دوم گفته می شود در حالت مقارنه داخلی است.(مقارنه به معنای قرین بودن یا نزدیکی است).37 روز قبل یا 37 روز بعد از مقارنه خارجی 25 درصداز سطح ناهید روشن بوده وبه نورانی ترین وضعیت می رسد.بیشترین فاصله زاویه ای یا همان کشیدگی سیاره 70 روز قبل یا بعد از مقارنه داخلی رخ می دهد.
با کمک یک دوربین شکاری متوسط می توان دوره هلالی آنرا تعقیب کرد وبکمک تلسکوپ بجز هلالهای آن هیچ عارضه سطحی قابل ملاحظه ای دیده نمی شود ودلیل آن هم وجود ابرهای غلیظ در جو سیاره است.ویژگیهای ظاهری ابرها زمانیکه در نور ماوراءبنفش مشاهده می شوند بهتر مشخص است.گرچه بکمک تلسکوپ نمی توان سطح ناهید را مشاهده نمود ولی بکمک امواج راداری که از جو آن عبور می کنند می توان به بررسی عوارض سطحی آن پرداخت.مااکنون توانسته ایم با استفاده از فضاپیما های ویژه به تهیه نقشه های دقیق از سطح ناهید بپردازیم.
سیاره ناهید هر 224.7 روز یکبار بدور خورشید می چرخد وفاصله آن با خورشید بین 0.72 تا 0.73 واحد نجومی تغییر می کند.جهت چرخش وضعی این سیاره مانند اورانوس وبر خلاف دیگر سیارات از شرق به غرب است وخورشید برای یک ناظر فرضی بر سطح آن از غرب طلوع ودر شرق غروب می کند.
دوره چرخشی اولین بار در مقارنه سال 1961 بکمک امواج راداری با استفاده از یک آنتن 26 متری در کالیفرنیا٬ رصدخانه رادیویی جردل بانک انگلیس ویک رصدخانه در شوروی سابق محاسبه شد.در سال 1964 نیز با استفاده از پدیده دوپلر متوجه حرکت معکوس سیاره از شرق به غرب شدند.
دوره چرخش مداری ناهید با زمین جفت شده وهمیشه در حالتیکه کمترین فاصله با زمین دارد یعنی در مقارنه داخلی فقط یک روی خود را به زمین نشان می دهد.دلیل این حالت بخوبی روشن نیست ولی احتمال اثرات گرانشی زمین زیاد است.
قطر ناهید 12103.7 کیلومتر یا 94.9 درصد قطر زمین است.وزن آن 4.87 ضربدر ده بتوان 24 یا 81.5 درصد زمین است.چگالی آن در مقایسه با زمین که 5.52 است 5.24 گرم در سانتی متر مکعب است.سرعت فرار درسطح سیاره نیز 10.36 کیلومتر درثانیه است.
زاویه مداری ناهید به دور خورشید با صفحه مداری زمین در مقایسه با تیر که حدود 7 درجه است تنها 3.394 درجه است.سرعت متوسط مداری آن 35 کیلومتر در ثانیه و گرانش سطحی آن 887 سانتی متر بر مجذور ثانیه یا 0.904 برابر g در سطح زمین است.دمای سطحی متوسط آن 464 درجه سانتی گراد ودمای متوسط ابرهای بالایی آن 43- است.بدلیل جریانات همرفتی جو وسرعت شدید بادها تفاوت دما در شبانه روز خیلی تغییر نمی کند.بدون وجود پدیده گلخانه ای دمای آن تقریبا" مانند زمین بود.
تا اواخر قرن نوزدهم تصور بر این بوده که دارای یک قمر می باشد وحتی نام آنرا neith گذاشته بودند که اکنون می دانیم که هیچ قمری ندارد.چیزهایی که به عنوان قمر معرفی می شده اند احتمالا" ستارگانی بوده اند که در آن نزدیکی مشاهده می شده اند.
سياره ونوس تقريبا در يک مدار دايره شکل به دور خورشيد در گردش است. دورترين فاصله اين سياره از خورشيد 108.9 ميليون کيلومتر و کمترين فاصله آن 107.5 ميليون کيلومتر مي باشد. مدار بقيه سيارات منظومه شمسي بيضي شکل است. يک سال در ونوس معادل 225 روز زميني مي باشد.
◄ فاز ونوس:
هنگام رصد ونوس به کمک تلسکوپ تغييراتي در شکل و اندازه آن مشاهده مي شود. اين تغييرات آشکار را که شبيه تغييرات ظاهري ماه است، فاز مي نامند. اين تغييرات به اين دليل است که در زمانهاي مختلف، قسمتهاي روشن سياره که از زمين ديده مي شوند متفاوت مي باشند.
از آنجائيکه زمين و ونوس هر دو به دور خورشيد در گردشند، هر 584 روز يکبار ونوس در گوشه اي از خورشيد مشاهده مي شود. در اين هنگام تقريبا همه قسمتهاي روشن سياره قابل رويت است. با حرکت ونوس به دور خورشيد و به سمت زمين، قسمتهاي روشن آن کمتر و سايز سياره بزرگتر به نظر مي رسد. پس از گذشت تقريبا 221 روز، تنها نيمي از سياره قابل رويت است. پس از 71 روز ديگر، ونوس به سمتي از خورشيد که زمين نيز در آنجا قرار مي گيرد، نزديک مي شود و تنها هلال باريکي از آن قابل رويت خواهد بود.
هنگام حرکت ونوس به سمت زمين، اين سياره نزديک غروب ديده مي شود و هنگام عبور اين سياره پس از زمين، صبح زود مشاهده مي گردد.
◄ گردش سياره:
در حاليکه ونوس به دور خورشيد در حرکت است، به آرامي حول محور طولي خود نيز گردش مي کند. محور طولي ونوس عمود بر صفحه گردش مداري سياره نيست بلکه نسبت به آن زاويه اي حدود 178 درجه دارد. بر خلاف زمين، ونوس در جهت گردش خود به دور خورشيد، حول محور طولي خود نمي چرخد بلکه بر خلاف آن در حرکت است. از منظر بيننده اي که بر روي ونوس است، خورشيد از غرب طلوع و از شرق غروب مي کند. هر دور وضعي و به عبارتي هر يک روز در اين سياره معادل 243 روز زميني طول مي کشد و از يکسال آن که معادل 225 روز زميني مي باشد، طولاني تر است.
◄ سطح و جو ونوس:
گرچه ونوس خواهر دوقلوي زمين است اما شرايط سطح آن با زمين تفاوت هاي بسيار زيادي دارد. سياره شناسان مشکلات زيادي براي شناسايي شرايط سطح اين سياره داشتند به اين دليل که جو ونوس هميشه با لايه اي بسيار ضخيم از ابر اسيد سولفوريک پوشيده شده است. آنها براي شناخت اين سياره از رادار، تجهيزات راديويي ستاره شناسي و کاوشگرهاي فضايي استفاده مي کنند. تا همين اواخر، بيشتر دانش سياره شناسان از ونوس توسط رادارهاي مشاهده گر زميني، کاوشگر ونراي (Venera) جماهير شوروي و کاوشگر پايونير (Pioneer) ايالات متحده به دست آمده بود. در سال 1990، کاوشگر ماژلان (Magellan) ايالات متحده گردش خود به دور ونوس را آغاز کرد و توسط رادار از سطح اين سياره نقشه هايي تهيه نمود.
ابر ضخيمي از اسيد سولفوريک ونوس را احاطه کرده است. (عکس از ناسا)
سطح ونوس بسيار داغ و بسيار خشک است. به دليل دماي بسيار زياد وجود آب مايع در سطح آن غير ممکن است.
سطح اين سياره پوشيده از منطقه هاي گوناگوني شامل سطوح مسطح، کوهستان، دره و شيار است. حدود 65 درصد از سياره را دشتهاي صاف و مسطح پوشانده است. در اين دشتها هزاران دهانه آتشفشان با قطرهاي مختلف از 8/0 تا 240 کيلومتر وجود دارد. شش منطقه کوهستاني 35 درصد از سطح سياره را به خود اختصاص داده اند. ارتفاع يکي از اين کوهستانها به نام مکسول (Maxwell) که در منطقه ايشتار ترا (Ishtar Terra) قرار گرفته است 3/11 کيلومتر و طول آن حدود 870 کيلومتر مي باشد. اين مرتفع ترين منطقه بر روي ونوس است. در منطقه اي به نام بتا رژيو (Beta Regio) دره اي به عمق 1 کيلومتر وجود دارد.
چاله هايي نيز در سطح ونوس به دليل برخورد سنگ هاي آسماني با سياره وجود دارند. ماه، مريخ و عطارد با چنين چاله هايي پوشيده شده اند ولي تعداد چاله ها بر روي ونوس به طور قابل توجهي اندک است. از کمياب بودن اين چاله ها بر روي ونوس، سياره شناسان چنين استنتاج نموده اند که عمر سطح فعلي سياره ونوس کمتر از 1 بيليون سال است.
مناطقي بر روي ونوس وجود دارند که به هيچ چيز بر روي زمين شبيه نيست. براي مثال تاجهايي حلقه مانند با قطرهاي مختلف (بين 155 تا580 کيلومتر) که دانشمندان تصور مي کنند اين تاجها در اثر خروج مواد مذاب از دل اين سياره شکل مي گيرند. همچنين در ونوس مناطقي وجود دارد که در آنجا شيارها و لبه هايي در جهات مختلف به وجود آمده اند.
جو ونوس از بقيه سيارات منظومه شمسي سنگين تر است. به طور عمده اين جو شامل دي اکسيد کربن، مقدار کمي نيتروژن و بخار آب مي باشد. مقادير بسيار اندکي آرگون، مونوکسيد کربن، نئون و دي اکسيد سولفور نيز در آن رديابي شده است. فشار جوي در ونوس 9.122 کيلو پاسکال تخمين زده مي شود. اين مقدار 90برابر فشار جوي در زمين (معادل 101 کيلو پاسکال) است.
چاله اي برخوردي در ونوس به عرض 37 کيلومتر.
اين تصوير رايانه اي به کمک اطلاعات ارائه شده توسط ماژلان، تهيه شده است. (عکس از ناسا)
دماي لايه هاي بالايي جو ونوس به طور ميانگين 13 درجه سانتيگراد مي باشد، در حاليکه دماي سطح اين سياره به 465 درجه سانتيگراد مي رسد. ونوس داغ ترين سياره منظومه شمسي و داغ تر از اغلب کوره ها است.
گياهان و جانداران زميني به دليل دماي بسيار زياد ونوس نمي توانند به حيات در اين سياره ادامه دهند. دانشمندان هنوز هيچ گونه اي از حيات را بر روي اين سياره کشف ننموده و ترديد دارند که نوعي از آن در اينده پيدا شود.
بيشتر دانشمندان بر اين باورند که دماي شديد سطح ونوس به دليل تاثيرات پديده گلخانه ايست. يک گلخانه به پرتوهاي پر انرژي خورشيد اجازه ورود مي دهد ولي از خروج گرما جلوگيري مي کند. ابرهاي ضخيم و اتمسفر غليظ ونوس نيز به همين شکل عمل مي کنند. پرتوهاي تابناک خورشيد به درون جو سياره راه پيدا مي کنند اما انبوه قطرات بسيار ريز اسيد سولفوريک و مقادير زياد دي اکسيد کربن در ابرهاي ونوس، به نظر مانند تله اي، بيشتر انرژي خورشيد را در سطح سياره محبوس کرده اند.
◄ جرم و چگالي ونوس:
جرم ونوس تقريبا چهار پنجم جرم زمين است. نيروي گرانش آن کمي از گرانش زمين کمتر مي باشد از اين رو جرمي معادل 100 پوند بر روي زمين، حدود 88 پوند بر روي ونوس وزن خواهد داشت. چگالي ونوس نيز اندکي از چگالي زمين کمتر است.
◄ پروازهايي به ونوس:
ونوس نخستين سياره اي بود که توسط يک فضاپيماي در حال عبور مورد مشاهده قرار گرفت. فضاپيماي بدون سرنشين مارينر 2 ايالات متحده در 14 دسامبر 1962 از فاصله 34.760 کيلومتري اين سياره عبور نموده و موفق به اندازه گيري شرايط مختلف سطح و اطراف سياره گرديد. براي مثال به کمک تجهيزات خاصي که در فضاپيما وجود داشت، دماي شديد سياره اندازه گيري شد.
مارينر 10
دو فضاپيماي بدون سرنشين شوروي نيز در سال 1966به کاوش در ونوس پرداختند. ونرا 2 (Venera 2) در 27 فوريه از 24.000 کيلومتري ونوس عبور کرد و ونرا 3 (Venera 3) در اول مارس با اتمام ماموريت خود به درون سياره سقوط نمود.
در اکتبر 1967، از دو کشور ايالات متحده و شوروي فضاپيماهايي به ونوس ارسال شد. ونرا 4، فضاپيماي شوروي، کپسول تجهيزات را توسط پاراشوت به داخل جو سياره انداخت. مارينر 5، فضاپيماي ايالات متحده، از 3.990 کيلومتري سياره عبور نمود. اين فضاپيما ميدان مغناطيسي شناسايي ننمود. هر دو فضاپيما وجود مقادير زيادي دي اکسيد کربن در جو سياره را گزارش کردند. در 15 دسامبر 1970، ونرا 7 ، فضاپيماي شوروي، بر روي ونوس فرود آمد. در 5 فوريه 1974، ايالات متحده کاوشگر سياره اي خود، مارينر 10 را به نزديکي اين سياره فرستاد. اين کاوشگر براي نخستين بار تصاويري که در فاصله نزديک از ونوس تهيه نمود را به زمين ارسال کرد.
در 22 اکتبر 1975، فضاپيماي بدون سرنشين شوروي به نام ونرا 9 بر روي ونوس فرود آمده و اولين تصاوير از سطح سياره را تهيه نمود. سه روز بعد فضاپيماي بعدي شوروي يعني ونرا 10 به ونوس رسيد. اين فضاپيما تصاويري از سطح ونوس تهيه کرد، فشار جوي سياره را اندازه گيري نمود و ترکيب بندي سنگ هاي سطح سياره را مشخص کرد.
چهار فضاپيماي بدون سرنشين در دسامبر سال 1978، به ونوس رسيدند. فضاپيماي ايالات متحده به نام پايونير ونوس 1 (Pioneer Venus 1) گردش خود به دور ونوس را در 4 دسامبر آغاز کرد. اين فضاپيما تصاوير راداري از ونوس را براي ما ارسال نمود، از سطح سياره نقشه اي تهيه کرد و دماي ابرهاي بالاي سياره را اندازه گرفت. در نهم دسامبر، پايونير ونوس 2 وارد جو ونوس شده و چگالي و ترکيب بندي شيميايي آن را اندازه گيري کرد. در 21 دسامبر، ونرا 12، فضاپيماي شوروي، در اين سياره فرود آمد. چهار روز بعد ونرا 11 نيز به ورنا 12 پيوست. هر دوي آنها اطلاعاتي در مورد لايه هاي پائيني جو ونوس ارسال نمودند.
دو فضاپيماي ديگر نيز از شوروي در سال 1982 بر سطح ونوس فرود آمدند. ونرا 13، در 14 مارس و ونرا 14، در پنجم همان ماه. هر دوي آنها ضمن ارسال تصاوير به دست آمده، به آناليز نمونه هاي خاک اين سياره نيز پرداختند. در اوايل اکتبر 1983، دو فضاپيماي ديگر شوروي به کمک رادار از قسمتهاي شمالي ونوس نقشه برداري کردند. ونرا 15 و ونرا 16 کار نقشه برداري خود را در سال 1984 به اتمام رساندند. هر دوي آنها تصاوير شفاف و واضحي از سطح ونوس تهيه کردند.
فضاپيماي ماژلان ايالات متحده گردش خود به دور سياره را در 10 آگوست 1990 آغاز نمود. در تصاوير راداري به دست آمده توسط ماژلان، اجرام يا بخش هايي به وسعت 100 متر قابل تفکيک مي باشند.
سیاره دوقلوی زمین
زهره دومین سیاره خاکی از طرف خورشید و نزدیکترین سیاره به زمین است. زهره 'الهه عشق' نامیده می‌شود و شباهت زیادی در اندازه و جرم به زمین دارد. زهره و زمین دوقلو هستند، زیرا جرم و اندازه تقریبا یکسانی دارند. با وجود این در سایر جهات به مقدار زیادی متفاوت هستند.
گرمای به دام افتاده
در اثر گلخانه‌ای ، گرمای منعکس شده از سطح
سیاره (فلش قرمز رنگ) توسط جو سیاره به
دام می‌افتد، مانند حفظ گرما در گلخانه‌ها.
در زهره نیز گاز چگال دی‌اکسید کربن تقریبا همین رفتار را دارد. حفظ شدن گرما در آن ، دمای زهره را به 500 درجه سانتیگراد می‌رساند، که از دمای سطحی عطارد (نزدیکترین سیاره به خورشید) نیز بیشتر است. در جو زهره ، به قدری دی‌اکسید کربن وجود دارد که فشار ناشی از آن ، حدود یکصد برابر فشار جو زمین است. این فشار برابر است با فشاری که در عمق یک کیلومتری اقیانوسهای زمین وارد می‌شود.
تقریبا چرخش دایره‌ای (e=0.0068) مدار زهره نسبت به دایرة البروج 3.39 درجه شیب دارد و دارای نیم قطر اطول 0.7233 Au و دوره تناوب مداری نجومی 224.70 شبانه روز می‌باشد. در هر مدار زهره ، عطارد و زمین سیاره‌های فوق‌العاده درخشانی هستند. مطالعات انتقال دوپلری راداری نشان می‌دهند که سیاره‌ای با یک دوره تناوب نجومی 243.01 شبانه‌روز با حرکت برگشتی می‌چرخد و شیب صفحه مدار نسبت به استوایش فقط 3 درجه است. چرخش این سیاره به دور محور خود ، معکوس است و یک دور آن 243 روز زمینی طول می‌کشد. در حالی که در 225 روز ، یک بار خورشید را دور می‌زند. روز خورشیدی در زهره برابر 118 روز زمین است، یعنی هر سال آن دو شبانه‌روز طول می‌کشد.
فاصله متوسط از خورشید 108/20 کیلومتر
قطر استوا 12104 کیلومتر
مدت حرکت وضعی 243/01 روز زمینی
مدت حرکت انتقالی 224/70 روز زمینی
سرعت مداری 35/03 کیلومتر در ثانیه
دمای سطحی 480 درجه سانتیگراد
جرم (زمین=1) 0/81
چگالی متوسط (آب=1) 5/25
جاذبه (زمین=1) 0/93
تعداد قمر 0
فاصله زمین تا زهره را می‌توان مستقیما توسط رادار اندازه گرفت، سپس شعاع فیزیکی آن را از روی قطر زاویه‌ای بدست آورد. زهره دارای شعاع 6052 کیلومتر است که فقط 5 درصد از شعاع زمین کوچکتر می‌باشد. زهره مانند عطارد هیچ قمر طبیعی شناخته شده‌ای ندارد و بنابراین تنها وقتی که یک فضاپیما از آن می‌گذرد، یا آنرا دور می‌زند، می‌توان به دقت جرم آنرا محاسبه کرد. بسیاری از سفینه‌های فضایی که سعی داشتند در سطح زهره فرود آیند در اثر تراکم جو و گرمای زیاد آن نابود شده‌اند، ولی سرانجام در 1975 میلادی (1354شمسی) دو سفینه روسی ، که شبیه به دستگاههای اکتشاف اعماق دریا بودند، نخستین عکسها را با موفقیت از سطح آن به زمین مخابره کردند. در این عکسها ، منظره‌ای از صخره‌های تیز و نمودهای هموار دیده می‌شود. اندازه بیشتر صخره‌ها از 30 تا 60 سانتیمتر است.
سطح زهره را با ارسال خاک نشینهایی برای عکسبرداری یا انتشار علامتهای راداری برای نقشه‌برداری از عوارض آن می‌توان مورد بررسی قرار داد. این کار اخیر فلات بلند ، آتشفشانهای غول پیکر ، حفره‌های بهم فشرده و شکافهای طولانی دره‌ها را آشکار کرده است. سرتاسر زهره کاملا مسطح به نظر می‌رسد. اختلافات ارتفاعات سطحی کوچکند و به استثنا تعداد کمی از نواحی مرتفع ، آنها 2 تا 3 کیلومتر ارتفاع دارند.
در سطح زهره اختلاف بین سطوح بلند و پست 112 کیلومتر است. در حالی که این اختلاف برای ماه و عطارد 4 کیلومتر و برای مریخ 25 کیلومتر و برای زمین 9 تا 20 کیلومتر است. سیمای نقشه‌برداری شده زهره ، در دو نیمه جنوبی و شمالی ، بطور قابل توجهی با یکدیگر اختلاف دارد. ناحیه شمال ، کوهستانی با فلاتهای مرتفع بدون آتشفشان است. در مقابل ، قسمت جنوبی ، شامل سطح نسبتا تخت آتشفشانی زمینی می‌باشد.
یک توضیح ممکن آن است که: می‌دانیم که میدان مغناطیسی ضرورتا صفر است. بنابراین ، ممکن است وضعیت کنونی زهره نیز چنین باشد (معکوس شدن اخیر قطبهای زمین تقریبا هر یک میلیون سال یا در آن حدود اتفاق افتاده است).
تصویری از سطح سیاره زهره
پوسته زهره همانطور که تحت تاثیر ظهور دره‌های تنگ و عمیق ، جایی که صفحات کمی جدا شده‌اند و نیز جلگه‌های کوهستانی مرتفع ، محلی که صفحات باهم تصادم کرده‌اند، قرار گرفته است. این صفحات مقداری جابه‌جایی‌های سطحی نیز دارند. ناحیه حفره‌ای پراکنده شده زمینی بر این دلالت دارد که حرکات صفحات سطحی یک فرآیند گسترده سیاره‌ای نبوده‌اند. در صورتی‌که ، بر روی زمین این چنین بوده است.
تاریخ اولیه زهره (دیرتر از چهار میلیارد سال قبل) بایستی از تاریخ زمین پیروی کرده باشد، زیرا این دو سیاره ، چگالی ، جرم و اندازه‌های مشابهی دارند. حدس می‌زنیم که زهره در حدود 4.6 میلیارد سال قبل با سایر سیارات خاکی شکل گرفته باشد. لایه‌های داخلی زهره ، همانطور که برای زمین اتفاق افتاده است، به سبب گرمای داخلی تشکیل شده‌اند.
فضاپیماها توانسته‌اند با استفاده از رادار ، نقشه 98 درصد سطح سیاره زهره را ترسیم کنند. روی هم رفته ، سطح زهره صافتر از سطح زمین است و صحراهای داغ و دشتهای وسیع آتشفشانی حدود دو سوم سیاره را پوشانده‌اند. نواحی فلاتی متعددی نیز به ارتفاع چند کیلومتر در دشتها وجود دارند. ناحیه کوهستانی ماکسول مونته با ارتفاعی حدود 11 کیلومتر (6.8 مایل) بیش از حد متوسط ارتفاع ، مرتفعترین نقطه سیاره زهره است. آتشفشانها در تمام سطح سیاره پراکنده شده‌اند که وسعت بعضیها به 160 کیلومتر (10 مایل) می‌رسد.
سیاره‌ای نه چندان مسطح
ارتفاع بعضی کوههای زهره بیشتر از
کوه اورست، بلندترین کوه زمین است.
اگر از بالای قطب شمال نگاه کنیم خواهیم دید که اکثر سیارات و قمرهای منظومه شمسی به دور محور خود چرخیده و در جهت عکس عقربه‌های ساعت به دور خورشید در حال گردشند. اما جهت چرخش سیاره زهره برخلاف سایر سیارات ، در جهت عقربه‌های ساعت است. دلیل قطعی این امر هنوز مشخص نیست، اما به نظر بعضی ستاره شناسان جهت چرخش سیاره زهره نیز زمانی مانند سایر سیارات بوده ، اما بر اثر تصادم با یک سیاره یا سیارک دیگر ، این جهت معکوس شده است.
روند شبیه سازی سایر سیارات به زمین ، زمین سازی نامیده می‌شود. به نظر بعضی دانشمندان این روند می‌تواند با کاشت هاگهای گیاهی در جو سیاره زهره شروع شود. در مورد اینکه یک موجود زمینی بتواند در دمای سیاره زهره زنده بماند تردید وجود دارد. ولی فرض بر این است که هاگهای دی‌اکسید کربن موجود در جو زهره را جذب کرده، از طریق فتوسنتز اکسیژن آزاد خواهند کرد. این کار منجر به زنجیره‌ای از حوادث شده و احتمالاً شرایط حیاتی مناسبتری از آنچه که ما از آن مطلع هستیم بوجود خواهد آورد.
دلیل سرعت زیاد ابرها در نواحی بالایی جو هنوز بخوبی روشن نیست ولی احتمالا"ناشی از انتقال اندازه حرکت از خود سیاره که دارای حرکت کندی است همینطور اندازه حرکت لایه های پایینی جو به لایه های بالایی جو که دارای وزن بسیار کمتری هستند می باشد.بنابر نظرات دیگر تقریبا"تمام انرژی دریافتی از خورشید در نواحی بالای ابرها جذب می شود واین انرژی بسیار زیاد موجب حرکت ابرها به شکل ابر-چرخش super –rotation شده است .چنین ابر چرخشی در بالای ابرهای قمر زحل تیتان ونواحی بالایی جو زمین نیز مشاهده شده است.
اطلاعاتی که از جو سیاره داریم بیشتر توسط مدارگرد پایونیر ناهید که هر روز از میان آن می گذشت بدست آمده است.
عوارض سطحی سیاره
عوارض سطحی سیاره دوره های بسیار متفاوتی را طی نموده است وظاهرا" این تغییرات قبل از بوجود آمدن جو غلیظ آن بوده اند.تصاویر بدست آمده از سطح نورد ونرا متعلق به شوروی سابق نشان از صحراهایی پوشیده از سنگلاخ است ودر بعضی نواحی نیز نقاط تیره رنگی مشاهده می شوند که احتمالا" نشان از تغییرات شمیایی وخوردگی بوده اند.مطالعات رادیواکتیویته نیز نشان می دادند که ترکیبات آن بسیار شبیه بازالت بوده با این تفاوت که مقدار عنصر پتاسیم در آن از حد معمول اندکی بیشتر بوده است.مواد بازالتی سطح سیاره بسیار شبیه نمونه های مشابه در کف دریاها در زمین می باشد.70درصد از نواحی سطحی بصورت فلات 20 درصد بصورت نواح پست و10 درصد باقیمانده به صورت نواحی مرتفع هستند که در دو منطقه اصلی قاره مانند پراکنده شده اند که باپسوند ترا Terra شناخته می شوند ونواحی فلات مانندPlanitia آنها را از هم جدا کرده اند. ناحیه بزرگ نیمکره شمالی ایشتارتراISHTAR TERRA نام دارد ودارای کوههایی بلند است که ارتفاع بلندترین آنها بانام ماکسول به 10 کیلومتر می رسد.مساحت ایشتار ترا در حدود استرالیا می باشد. مهمترین فلات در نیمکره شمالی آتالانتا نام دارد که بلندی آن از سطح متوسط سیاره 1400 متر بیشتر است ومساحت آن به اندازه مساحت خلیج مکزیکو است.فلات دیگری در نیمکره شمالی وجود دارد که نام آن بتا رجیو Beta regio می باشد که از جنس مواد آتشفشانی است وطول آن در حدود 2500 کیلومتر است.در این منطقه دو آتشفشان پوسته ای بانام Rhea Mons وTheia Mons وجود دارد.بلندی آنها در حدود 4 کیلومتر است مانند آتشفشانهای هاوایی در زمین بوده واحتمال فعالیت نیز دارند. بقیه قسمتهای نیمکره شمالی از سرزمینهایی پست مانند دریاها در سطح ماه می باشد.
منطقه قاره مانند مرتفع دیگر که در عرضهای جنوبیتر نسبت به ایشتارترا وجود دارد آفرودیت ترا APHRODITE TERRA نام دارد.مساحت این منطقه نیز در حدود نصف مساحت آفریقا می باشد.گفتنی است علاوه بر دو منطقه نامبرده منطقه سومی نیز با کمک اطلاعات مدارگرد ماژلان کشف شده که نام لدا ترا LEDA TERRA برآن گذاشته اند.این منطقه در عرضهای جنوبی تر از عرض 50 درجه قرار دارد و درشمال آن فلات آلفا رجیو ALPHA REGIO قرار دارد.
سیاره ناهید http://www.haftaseman.ir
زهره http://www.pars-hubble.com
سياره ونوس (ناهيد يا زهره) http://forum.parsigold.com
سیاره زهره http://daneshnameh.roshd.ir
از آنجاییکه بسیاری از کمیت های آن مانند زمین است (قطر آن تنها 650 کیلومتر از زمین کمتر است) آنرا خواهر زمین هم خوانده اند وقبلا" تصور بر این بوده که زیر ابرهای آن مانند زمین تمدنی هوشمند وجود دارد.زهره با دمایی که دارد وهمه جایش چه شب وچه روز تقریبا"470 درجه است بیشتر به جهنم شبیه است تا زمین.برخلاف سیاره تیر که دیدنش بسیار مشکل است سیاره زهره را تقریبا" همه انسانها بدلیل درخشندگی خیره کننده اش حداقل یکبار دیده اند هرچند شاید آنرا نشناخته باشند.
این سیاره مانند تیر وماه دارای دوره کامل هلالی می باشد وهلال های آن تقریبا" هر 1.5 سال تکرار می شوند وحتی بعضی افراد ادعا کرده اند که هلال آنرابا چشم غیر مسلح دیده اند. نصفی از این مدت در سمت خورشید بوده وهنگام صبح دیده می شود ونیمی دیگر در سم چپ خورشید بوده وشامگاهان دیده می شود.عامه مردم در حالت اول آنرا ستاره صبحگاهی ودر حالت دوم ستاره شامگاهی می نامند.
بیشترین فاصله زاویه ای زهره با خورشید یا همان بیشترین کشیدگی به 46 درجه می رسد بهمین دلیل حداکثر سه ساعت قبل از طلوع ویا سه ساعت بعد از غروب خورشید قابل مشاهده است وهنگامیکه چندان نزدیک به خورشید نیست به هنگام روز به صورت یک نقطه سفید رنگ مایل به زرد در پهنه آسمان آبی مشاهده می شود.
این سیاره دردو وضعیت بدلیل نزدیکی به خورشید مشاهده نمی شود یکی زمانی که در آن سوی خورشید است ودیگری زمانی که در این سوی خورشید یعنی بین زمین وخورشید قرار دارد.در حالت اول گفته می شود که سیاره در حالت مقارنه خارجی است ودر حالت دوم گفته می شود در حالت مقارنه داخلی است.(مقارنه به معنای قرین بودن یا نزدیکی است).37 روز قبل یا 37 روز بعد از مقارنه خارجی 25 درصداز سطح ناهید روشن بوده وبه نورانی ترین وضعیت می رسد.بیشترین فاصله زاویه ای یا همان کشیدگی سیاره 70 روز قبل یا بعد از مقارنه داخلی رخ می دهد.
با کمک یک دوربین شکاری متوسط می توان دوره هلالی آنرا تعقیب کرد وبکمک تلسکوپ بجز هلالهای آن هیچ عارضه سطحی قابل ملاحظه ای دیده نمی شود ودلیل آن هم وجود ابرهای غلیظ در جو سیاره است.ویژگیهای ظاهری ابرها زمانیکه در نور ماوراءبنفش مشاهده می شوند بهتر مشخص است.گرچه بکمک تلسکوپ نمی توان سطح ناهید را مشاهده نمود ولی بکمک امواج راداری که از جو آن عبور می کنند می توان به بررسی عوارض سطحی آن پرداخت.مااکنون توانسته ایم با استفاده از فضاپیما های ویژه به تهیه نقشه های دقیق از سطح ناهید بپردازیم.
سیاره ناهید هر 224.7 روز یکبار بدور خورشید می چرخد وفاصله آن با خورشید بین 0.72 تا 0.73 واحد نجومی تغییر می کند.جهت چرخش وضعی این سیاره مانند اورانوس وبر خلاف دیگر سیارات از شرق به غرب است وخورشید برای یک ناظر فرضی بر سطح آن از غرب طلوع ودر شرق غروب می کند.
دوره چرخشی اولین بار در مقارنه سال 1961 بکمک امواج راداری با استفاده از یک آنتن 26 متری در کالیفرنیا٬ رصدخانه رادیویی جردل بانک انگلیس ویک رصدخانه در شوروی سابق محاسبه شد.در سال 1964 نیز با استفاده از پدیده دوپلر متوجه حرکت معکوس سیاره از شرق به غرب شدند.
دوره چرخش مداری ناهید با زمین جفت شده وهمیشه در حالتیکه کمترین فاصله با زمین دارد یعنی در مقارنه داخلی فقط یک روی خود را به زمین نشان می دهد.دلیل این حالت بخوبی روشن نیست ولی احتمال اثرات گرانشی زمین زیاد است.
قطر ناهید 12103.7 کیلومتر یا 94.9 درصد قطر زمین است.وزن آن 4.87 ضربدر ده بتوان 24 یا 81.5 درصد زمین است.چگالی آن در مقایسه با زمین که 5.52 است 5.24 گرم در سانتی متر مکعب است.سرعت فرار درسطح سیاره نیز 10.36 کیلومتر درثانیه است.
زاویه مداری ناهید به دور خورشید با صفحه مداری زمین در مقایسه با تیر که حدود 7 درجه است تنها 3.394 درجه است.سرعت متوسط مداری آن 35 کیلومتر در ثانیه و گرانش سطحی آن 887 سانتی متر بر مجذور ثانیه یا 0.904 برابر g در سطح زمین است.دمای سطحی متوسط آن 464 درجه سانتی گراد ودمای متوسط ابرهای بالایی آن 43- است.بدلیل جریانات همرفتی جو وسرعت شدید بادها تفاوت دما در شبانه روز خیلی تغییر نمی کند.بدون وجود پدیده گلخانه ای دمای آن تقریبا" مانند زمین بود.
تا اواخر قرن نوزدهم تصور بر این بوده که دارای یک قمر می باشد وحتی نام آنرا neith گذاشته بودند که اکنون می دانیم که هیچ قمری ندارد.چیزهایی که به عنوان قمر معرفی می شده اند احتمالا" ستارگانی بوده اند که در آن نزدیکی مشاهده می شده اند.
سياره ونوس تقريبا در يک مدار دايره شکل به دور خورشيد در گردش است. دورترين فاصله اين سياره از خورشيد 108.9 ميليون کيلومتر و کمترين فاصله آن 107.5 ميليون کيلومتر مي باشد. مدار بقيه سيارات منظومه شمسي بيضي شکل است. يک سال در ونوس معادل 225 روز زميني مي باشد.
◄ فاز ونوس:
هنگام رصد ونوس به کمک تلسکوپ تغييراتي در شکل و اندازه آن مشاهده مي شود. اين تغييرات آشکار را که شبيه تغييرات ظاهري ماه است، فاز مي نامند. اين تغييرات به اين دليل است که در زمانهاي مختلف، قسمتهاي روشن سياره که از زمين ديده مي شوند متفاوت مي باشند.
از آنجائيکه زمين و ونوس هر دو به دور خورشيد در گردشند، هر 584 روز يکبار ونوس در گوشه اي از خورشيد مشاهده مي شود. در اين هنگام تقريبا همه قسمتهاي روشن سياره قابل رويت است. با حرکت ونوس به دور خورشيد و به سمت زمين، قسمتهاي روشن آن کمتر و سايز سياره بزرگتر به نظر مي رسد. پس از گذشت تقريبا 221 روز، تنها نيمي از سياره قابل رويت است. پس از 71 روز ديگر، ونوس به سمتي از خورشيد که زمين نيز در آنجا قرار مي گيرد، نزديک مي شود و تنها هلال باريکي از آن قابل رويت خواهد بود.
هنگام حرکت ونوس به سمت زمين، اين سياره نزديک غروب ديده مي شود و هنگام عبور اين سياره پس از زمين، صبح زود مشاهده مي گردد.
◄ گردش سياره:
در حاليکه ونوس به دور خورشيد در حرکت است، به آرامي حول محور طولي خود نيز گردش مي کند. محور طولي ونوس عمود بر صفحه گردش مداري سياره نيست بلکه نسبت به آن زاويه اي حدود 178 درجه دارد. بر خلاف زمين، ونوس در جهت گردش خود به دور خورشيد، حول محور طولي خود نمي چرخد بلکه بر خلاف آن در حرکت است. از منظر بيننده اي که بر روي ونوس است، خورشيد از غرب طلوع و از شرق غروب مي کند. هر دور وضعي و به عبارتي هر يک روز در اين سياره معادل 243 روز زميني طول مي کشد و از يکسال آن که معادل 225 روز زميني مي باشد، طولاني تر است.
◄ سطح و جو ونوس:
گرچه ونوس خواهر دوقلوي زمين است اما شرايط سطح آن با زمين تفاوت هاي بسيار زيادي دارد. سياره شناسان مشکلات زيادي براي شناسايي شرايط سطح اين سياره داشتند به اين دليل که جو ونوس هميشه با لايه اي بسيار ضخيم از ابر اسيد سولفوريک پوشيده شده است. آنها براي شناخت اين سياره از رادار، تجهيزات راديويي ستاره شناسي و کاوشگرهاي فضايي استفاده مي کنند. تا همين اواخر، بيشتر دانش سياره شناسان از ونوس توسط رادارهاي مشاهده گر زميني، کاوشگر ونراي (Venera) جماهير شوروي و کاوشگر پايونير (Pioneer) ايالات متحده به دست آمده بود. در سال 1990، کاوشگر ماژلان (Magellan) ايالات متحده گردش خود به دور ونوس را آغاز کرد و توسط رادار از سطح اين سياره نقشه هايي تهيه نمود.
ابر ضخيمي از اسيد سولفوريک ونوس را احاطه کرده است. (عکس از ناسا)
سطح ونوس بسيار داغ و بسيار خشک است. به دليل دماي بسيار زياد وجود آب مايع در سطح آن غير ممکن است.
سطح اين سياره پوشيده از منطقه هاي گوناگوني شامل سطوح مسطح، کوهستان، دره و شيار است. حدود 65 درصد از سياره را دشتهاي صاف و مسطح پوشانده است. در اين دشتها هزاران دهانه آتشفشان با قطرهاي مختلف از 8/0 تا 240 کيلومتر وجود دارد. شش منطقه کوهستاني 35 درصد از سطح سياره را به خود اختصاص داده اند. ارتفاع يکي از اين کوهستانها به نام مکسول (Maxwell) که در منطقه ايشتار ترا (Ishtar Terra) قرار گرفته است 3/11 کيلومتر و طول آن حدود 870 کيلومتر مي باشد. اين مرتفع ترين منطقه بر روي ونوس است. در منطقه اي به نام بتا رژيو (Beta Regio) دره اي به عمق 1 کيلومتر وجود دارد.
چاله هايي نيز در سطح ونوس به دليل برخورد سنگ هاي آسماني با سياره وجود دارند. ماه، مريخ و عطارد با چنين چاله هايي پوشيده شده اند ولي تعداد چاله ها بر روي ونوس به طور قابل توجهي اندک است. از کمياب بودن اين چاله ها بر روي ونوس، سياره شناسان چنين استنتاج نموده اند که عمر سطح فعلي سياره ونوس کمتر از 1 بيليون سال است.
مناطقي بر روي ونوس وجود دارند که به هيچ چيز بر روي زمين شبيه نيست. براي مثال تاجهايي حلقه مانند با قطرهاي مختلف (بين 155 تا580 کيلومتر) که دانشمندان تصور مي کنند اين تاجها در اثر خروج مواد مذاب از دل اين سياره شکل مي گيرند. همچنين در ونوس مناطقي وجود دارد که در آنجا شيارها و لبه هايي در جهات مختلف به وجود آمده اند.
جو ونوس از بقيه سيارات منظومه شمسي سنگين تر است. به طور عمده اين جو شامل دي اکسيد کربن، مقدار کمي نيتروژن و بخار آب مي باشد. مقادير بسيار اندکي آرگون، مونوکسيد کربن، نئون و دي اکسيد سولفور نيز در آن رديابي شده است. فشار جوي در ونوس 9.122 کيلو پاسکال تخمين زده مي شود. اين مقدار 90برابر فشار جوي در زمين (معادل 101 کيلو پاسکال) است.
چاله اي برخوردي در ونوس به عرض 37 کيلومتر.
اين تصوير رايانه اي به کمک اطلاعات ارائه شده توسط ماژلان، تهيه شده است. (عکس از ناسا)
دماي لايه هاي بالايي جو ونوس به طور ميانگين 13 درجه سانتيگراد مي باشد، در حاليکه دماي سطح اين سياره به 465 درجه سانتيگراد مي رسد. ونوس داغ ترين سياره منظومه شمسي و داغ تر از اغلب کوره ها است.
گياهان و جانداران زميني به دليل دماي بسيار زياد ونوس نمي توانند به حيات در اين سياره ادامه دهند. دانشمندان هنوز هيچ گونه اي از حيات را بر روي اين سياره کشف ننموده و ترديد دارند که نوعي از آن در اينده پيدا شود.
بيشتر دانشمندان بر اين باورند که دماي شديد سطح ونوس به دليل تاثيرات پديده گلخانه ايست. يک گلخانه به پرتوهاي پر انرژي خورشيد اجازه ورود مي دهد ولي از خروج گرما جلوگيري مي کند. ابرهاي ضخيم و اتمسفر غليظ ونوس نيز به همين شکل عمل مي کنند. پرتوهاي تابناک خورشيد به درون جو سياره راه پيدا مي کنند اما انبوه قطرات بسيار ريز اسيد سولفوريک و مقادير زياد دي اکسيد کربن در ابرهاي ونوس، به نظر مانند تله اي، بيشتر انرژي خورشيد را در سطح سياره محبوس کرده اند.
◄ جرم و چگالي ونوس:
جرم ونوس تقريبا چهار پنجم جرم زمين است. نيروي گرانش آن کمي از گرانش زمين کمتر مي باشد از اين رو جرمي معادل 100 پوند بر روي زمين، حدود 88 پوند بر روي ونوس وزن خواهد داشت. چگالي ونوس نيز اندکي از چگالي زمين کمتر است.
◄ پروازهايي به ونوس:
ونوس نخستين سياره اي بود که توسط يک فضاپيماي در حال عبور مورد مشاهده قرار گرفت. فضاپيماي بدون سرنشين مارينر 2 ايالات متحده در 14 دسامبر 1962 از فاصله 34.760 کيلومتري اين سياره عبور نموده و موفق به اندازه گيري شرايط مختلف سطح و اطراف سياره گرديد. براي مثال به کمک تجهيزات خاصي که در فضاپيما وجود داشت، دماي شديد سياره اندازه گيري شد.
مارينر 10
دو فضاپيماي بدون سرنشين شوروي نيز در سال 1966به کاوش در ونوس پرداختند. ونرا 2 (Venera 2) در 27 فوريه از 24.000 کيلومتري ونوس عبور کرد و ونرا 3 (Venera 3) در اول مارس با اتمام ماموريت خود به درون سياره سقوط نمود.
در اکتبر 1967، از دو کشور ايالات متحده و شوروي فضاپيماهايي به ونوس ارسال شد. ونرا 4، فضاپيماي شوروي، کپسول تجهيزات را توسط پاراشوت به داخل جو سياره انداخت. مارينر 5، فضاپيماي ايالات متحده، از 3.990 کيلومتري سياره عبور نمود. اين فضاپيما ميدان مغناطيسي شناسايي ننمود. هر دو فضاپيما وجود مقادير زيادي دي اکسيد کربن در جو سياره را گزارش کردند. در 15 دسامبر 1970، ونرا 7 ، فضاپيماي شوروي، بر روي ونوس فرود آمد. در 5 فوريه 1974، ايالات متحده کاوشگر سياره اي خود، مارينر 10 را به نزديکي اين سياره فرستاد. اين کاوشگر براي نخستين بار تصاويري که در فاصله نزديک از ونوس تهيه نمود را به زمين ارسال کرد.
در 22 اکتبر 1975، فضاپيماي بدون سرنشين شوروي به نام ونرا 9 بر روي ونوس فرود آمده و اولين تصاوير از سطح سياره را تهيه نمود. سه روز بعد فضاپيماي بعدي شوروي يعني ونرا 10 به ونوس رسيد. اين فضاپيما تصاويري از سطح ونوس تهيه کرد، فشار جوي سياره را اندازه گيري نمود و ترکيب بندي سنگ هاي سطح سياره را مشخص کرد.
چهار فضاپيماي بدون سرنشين در دسامبر سال 1978، به ونوس رسيدند. فضاپيماي ايالات متحده به نام پايونير ونوس 1 (Pioneer Venus 1) گردش خود به دور ونوس را در 4 دسامبر آغاز کرد. اين فضاپيما تصاوير راداري از ونوس را براي ما ارسال نمود، از سطح سياره نقشه اي تهيه کرد و دماي ابرهاي بالاي سياره را اندازه گرفت. در نهم دسامبر، پايونير ونوس 2 وارد جو ونوس شده و چگالي و ترکيب بندي شيميايي آن را اندازه گيري کرد. در 21 دسامبر، ونرا 12، فضاپيماي شوروي، در اين سياره فرود آمد. چهار روز بعد ونرا 11 نيز به ورنا 12 پيوست. هر دوي آنها اطلاعاتي در مورد لايه هاي پائيني جو ونوس ارسال نمودند.
دو فضاپيماي ديگر نيز از شوروي در سال 1982 بر سطح ونوس فرود آمدند. ونرا 13، در 14 مارس و ونرا 14، در پنجم همان ماه. هر دوي آنها ضمن ارسال تصاوير به دست آمده، به آناليز نمونه هاي خاک اين سياره نيز پرداختند. در اوايل اکتبر 1983، دو فضاپيماي ديگر شوروي به کمک رادار از قسمتهاي شمالي ونوس نقشه برداري کردند. ونرا 15 و ونرا 16 کار نقشه برداري خود را در سال 1984 به اتمام رساندند. هر دوي آنها تصاوير شفاف و واضحي از سطح ونوس تهيه کردند.
فضاپيماي ماژلان ايالات متحده گردش خود به دور سياره را در 10 آگوست 1990 آغاز نمود. در تصاوير راداري به دست آمده توسط ماژلان، اجرام يا بخش هايي به وسعت 100 متر قابل تفکيک مي باشند.
سیاره دوقلوی زمین
زهره دومین سیاره خاکی از طرف خورشید و نزدیکترین سیاره به زمین است. زهره 'الهه عشق' نامیده می‌شود و شباهت زیادی در اندازه و جرم به زمین دارد. زهره و زمین دوقلو هستند، زیرا جرم و اندازه تقریبا یکسانی دارند. با وجود این در سایر جهات به مقدار زیادی متفاوت هستند.
گرمای به دام افتاده
در اثر گلخانه‌ای ، گرمای منعکس شده از سطح
سیاره (فلش قرمز رنگ) توسط جو سیاره به
دام می‌افتد، مانند حفظ گرما در گلخانه‌ها.
در زهره نیز گاز چگال دی‌اکسید کربن تقریبا همین رفتار را دارد. حفظ شدن گرما در آن ، دمای زهره را به 500 درجه سانتیگراد می‌رساند، که از دمای سطحی عطارد (نزدیکترین سیاره به خورشید) نیز بیشتر است. در جو زهره ، به قدری دی‌اکسید کربن وجود دارد که فشار ناشی از آن ، حدود یکصد برابر فشار جو زمین است. این فشار برابر است با فشاری که در عمق یک کیلومتری اقیانوسهای زمین وارد می‌شود.
تقریبا چرخش دایره‌ای (e=0.0068) مدار زهره نسبت به دایرة البروج 3.39 درجه شیب دارد و دارای نیم قطر اطول 0.7233 Au و دوره تناوب مداری نجومی 224.70 شبانه روز می‌باشد. در هر مدار زهره ، عطارد و زمین سیاره‌های فوق‌العاده درخشانی هستند. مطالعات انتقال دوپلری راداری نشان می‌دهند که سیاره‌ای با یک دوره تناوب نجومی 243.01 شبانه‌روز با حرکت برگشتی می‌چرخد و شیب صفحه مدار نسبت به استوایش فقط 3 درجه است. چرخش این سیاره به دور محور خود ، معکوس است و یک دور آن 243 روز زمینی طول می‌کشد. در حالی که در 225 روز ، یک بار خورشید را دور می‌زند. روز خورشیدی در زهره برابر 118 روز زمین است، یعنی هر سال آن دو شبانه‌روز طول می‌کشد.
فاصله متوسط از خورشید 108/20 کیلومتر
قطر استوا 12104 کیلومتر
مدت حرکت وضعی 243/01 روز زمینی
مدت حرکت انتقالی 224/70 روز زمینی
سرعت مداری 35/03 کیلومتر در ثانیه
دمای سطحی 480 درجه سانتیگراد
جرم (زمین=1) 0/81
چگالی متوسط (آب=1) 5/25
جاذبه (زمین=1) 0/93
تعداد قمر 0
فاصله زمین تا زهره را می‌توان مستقیما توسط رادار اندازه گرفت، سپس شعاع فیزیکی آن را از روی قطر زاویه‌ای بدست آورد. زهره دارای شعاع 6052 کیلومتر است که فقط 5 درصد از شعاع زمین کوچکتر می‌باشد. زهره مانند عطارد هیچ قمر طبیعی شناخته شده‌ای ندارد و بنابراین تنها وقتی که یک فضاپیما از آن می‌گذرد، یا آنرا دور می‌زند، می‌توان به دقت جرم آنرا محاسبه کرد. بسیاری از سفینه‌های فضایی که سعی داشتند در سطح زهره فرود آیند در اثر تراکم جو و گرمای زیاد آن نابود شده‌اند، ولی سرانجام در 1975 میلادی (1354شمسی) دو سفینه روسی ، که شبیه به دستگاههای اکتشاف اعماق دریا بودند، نخستین عکسها را با موفقیت از سطح آن به زمین مخابره کردند. در این عکسها ، منظره‌ای از صخره‌های تیز و نمودهای هموار دیده می‌شود. اندازه بیشتر صخره‌ها از 30 تا 60 سانتیمتر است.
سطح زهره را با ارسال خاک نشینهایی برای عکسبرداری یا انتشار علامتهای راداری برای نقشه‌برداری از عوارض آن می‌توان مورد بررسی قرار داد. این کار اخیر فلات بلند ، آتشفشانهای غول پیکر ، حفره‌های بهم فشرده و شکافهای طولانی دره‌ها را آشکار کرده است. سرتاسر زهره کاملا مسطح به نظر می‌رسد. اختلافات ارتفاعات سطحی کوچکند و به استثنا تعداد کمی از نواحی مرتفع ، آنها 2 تا 3 کیلومتر ارتفاع دارند.
در سطح زهره اختلاف بین سطوح بلند و پست 112 کیلومتر است. در حالی که این اختلاف برای ماه و عطارد 4 کیلومتر و برای مریخ 25 کیلومتر و برای زمین 9 تا 20 کیلومتر است. سیمای نقشه‌برداری شده زهره ، در دو نیمه جنوبی و شمالی ، بطور قابل توجهی با یکدیگر اختلاف دارد. ناحیه شمال ، کوهستانی با فلاتهای مرتفع بدون آتشفشان است. در مقابل ، قسمت جنوبی ، شامل سطح نسبتا تخت آتشفشانی زمینی می‌باشد.
یک توضیح ممکن آن است که: می‌دانیم که میدان مغناطیسی ضرورتا صفر است. بنابراین ، ممکن است وضعیت کنونی زهره نیز چنین باشد (معکوس شدن اخیر قطبهای زمین تقریبا هر یک میلیون سال یا در آن حدود اتفاق افتاده است).
تصویری از سطح سیاره زهره
پوسته زهره همانطور که تحت تاثیر ظهور دره‌های تنگ و عمیق ، جایی که صفحات کمی جدا شده‌اند و نیز جلگه‌های کوهستانی مرتفع ، محلی که صفحات باهم تصادم کرده‌اند، قرار گرفته است. این صفحات مقداری جابه‌جایی‌های سطحی نیز دارند. ناحیه حفره‌ای پراکنده شده زمینی بر این دلالت دارد که حرکات صفحات سطحی یک فرآیند گسترده سیاره‌ای نبوده‌اند. در صورتی‌که ، بر روی زمین این چنین بوده است.
تاریخ اولیه زهره (دیرتر از چهار میلیارد سال قبل) بایستی از تاریخ زمین پیروی کرده باشد، زیرا این دو سیاره ، چگالی ، جرم و اندازه‌های مشابهی دارند. حدس می‌زنیم که زهره در حدود 4.6 میلیارد سال قبل با سایر سیارات خاکی شکل گرفته باشد. لایه‌های داخلی زهره ، همانطور که برای زمین اتفاق افتاده است، به سبب گرمای داخلی تشکیل شده‌اند.
فضاپیماها توانسته‌اند با استفاده از رادار ، نقشه 98 درصد سطح سیاره زهره را ترسیم کنند. روی هم رفته ، سطح زهره صافتر از سطح زمین است و صحراهای داغ و دشتهای وسیع آتشفشانی حدود دو سوم سیاره را پوشانده‌اند. نواحی فلاتی متعددی نیز به ارتفاع چند کیلومتر در دشتها وجود دارند. ناحیه کوهستانی ماکسول مونته با ارتفاعی حدود 11 کیلومتر (6.8 مایل) بیش از حد متوسط ارتفاع ، مرتفعترین نقطه سیاره زهره است. آتشفشانها در تمام سطح سیاره پراکنده شده‌اند که وسعت بعضیها به 160 کیلومتر (10 مایل) می‌رسد.
سیاره‌ای نه چندان مسطح
ارتفاع بعضی کوههای زهره بیشتر از
کوه اورست، بلندترین کوه زمین است.
اگر از بالای قطب شمال نگاه کنیم خواهیم دید که اکثر سیارات و قمرهای منظومه شمسی به دور محور خود چرخیده و در جهت عکس عقربه‌های ساعت به دور خورشید در حال گردشند. اما جهت چرخش سیاره زهره برخلاف سایر سیارات ، در جهت عقربه‌های ساعت است. دلیل قطعی این امر هنوز مشخص نیست، اما به نظر بعضی ستاره شناسان جهت چرخش سیاره زهره نیز زمانی مانند سایر سیارات بوده ، اما بر اثر تصادم با یک سیاره یا سیارک دیگر ، این جهت معکوس شده است.
روند شبیه سازی سایر سیارات به زمین ، زمین سازی نامیده می‌شود. به نظر بعضی دانشمندان این روند می‌تواند با کاشت هاگهای گیاهی در جو سیاره زهره شروع شود. در مورد اینکه یک موجود زمینی بتواند در دمای سیاره زهره زنده بماند تردید وجود دارد. ولی فرض بر این است که هاگهای دی‌اکسید کربن موجود در جو زهره را جذب کرده، از طریق فتوسنتز اکسیژن آزاد خواهند کرد. این کار منجر به زنجیره‌ای از حوادث شده و احتمالاً شرایط حیاتی مناسبتری از آنچه که ما از آن مطلع هستیم بوجود خواهد آورد.
دلیل سرعت زیاد ابرها در نواحی بالایی جو هنوز بخوبی روشن نیست ولی احتمالا"ناشی از انتقال اندازه حرکت از خود سیاره که دارای حرکت کندی است همینطور اندازه حرکت لایه های پایینی جو به لایه های بالایی جو که دارای وزن بسیار کمتری هستند می باشد.بنابر نظرات دیگر تقریبا"تمام انرژی دریافتی از خورشید در نواحی بالای ابرها جذب می شود واین انرژی بسیار زیاد موجب حرکت ابرها به شکل ابر-چرخش super –rotation شده است .چنین ابر چرخشی در بالای ابرهای قمر زحل تیتان ونواحی بالایی جو زمین نیز مشاهده شده است.
اطلاعاتی که از جو سیاره داریم بیشتر توسط مدارگرد پایونیر ناهید که هر روز از میان آن می گذشت بدست آمده است.
عوارض سطحی سیاره
عوارض سطحی سیاره دوره های بسیار متفاوتی را طی نموده است وظاهرا" این تغییرات قبل از بوجود آمدن جو غلیظ آن بوده اند.تصاویر بدست آمده از سطح نورد ونرا متعلق به شوروی سابق نشان از صحراهایی پوشیده از سنگلاخ است ودر بعضی نواحی نیز نقاط تیره رنگی مشاهده می شوند که احتمالا" نشان از تغییرات شمیایی وخوردگی بوده اند.مطالعات رادیواکتیویته نیز نشان می دادند که ترکیبات آن بسیار شبیه بازالت بوده با این تفاوت که مقدار عنصر پتاسیم در آن از حد معمول اندکی بیشتر بوده است.مواد بازالتی سطح سیاره بسیار شبیه نمونه های مشابه در کف دریاها در زمین می باشد.70درصد از نواحی سطحی بصورت فلات 20 درصد بصورت نواح پست و10 درصد باقیمانده به صورت نواحی مرتفع هستند که در دو منطقه اصلی قاره مانند پراکنده شده اند که باپسوند ترا Terra شناخته می شوند ونواحی فلات مانندPlanitia آنها را از هم جدا کرده اند. ناحیه بزرگ نیمکره شمالی ایشتارتراISHTAR TERRA نام دارد ودارای کوههایی بلند است که ارتفاع بلندترین آنها بانام ماکسول به 10 کیلومتر می رسد.مساحت ایشتار ترا در حدود استرالیا می باشد. مهمترین فلات در نیمکره شمالی آتالانتا نام دارد که بلندی آن از سطح متوسط سیاره 1400 متر بیشتر است ومساحت آن به اندازه مساحت خلیج مکزیکو است.فلات دیگری در نیمکره شمالی وجود دارد که نام آن بتا رجیو Beta regio می باشد که از جنس مواد آتشفشانی است وطول آن در حدود 2500 کیلومتر است.در این منطقه دو آتشفشان پوسته ای بانام Rhea Mons وTheia Mons وجود دارد.بلندی آنها در حدود 4 کیلومتر است مانند آتشفشانهای هاوایی در زمین بوده واحتمال فعالیت نیز دارند. بقیه قسمتهای نیمکره شمالی از سرزمینهایی پست مانند دریاها در سطح ماه می باشد.
منطقه قاره مانند مرتفع دیگر که در عرضهای جنوبیتر نسبت به ایشتارترا وجود دارد آفرودیت ترا APHRODITE TERRA نام دارد.مساحت این منطقه نیز در حدود نصف مساحت آفریقا می باشد.گفتنی است علاوه بر دو منطقه نامبرده منطقه سومی نیز با کمک اطلاعات مدارگرد ماژلان کشف شده که نام لدا ترا LEDA TERRA برآن گذاشته اند.این منطقه در عرضهای جنوبی تر از عرض 50 درجه قرار دارد و درشمال آن فلات آلفا رجیو ALPHA REGIO قرار دارد.
سیاره ناهید http://www.haftaseman.ir
زهره http://www.pars-hubble.com
سياره ونوس (ناهيد يا زهره) http://forum.parsigold.com
سیاره زهره http://daneshnameh.roshd.ir
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}