15 فروردین 1388 / 8 ربیع الثانی 1430 / 4 آوریل 2009

پروين اعتصامي شاعر گرانقدر ايراني در 35 سالگي در گذشت. او در مدرسه آمريكايي ها تحصيل كرد اما همواره يك زن شرقي باقي ماند ،پروين از چنان تبحري در تكلم زبان انگليس برخوردار شد كه پس از فراغت از تخصيل به مدت دو سال ادبيات انگليسي و فارسي را در همان مدرسه تدريس كرد .اشعار پروين عموما در سه قلب قصيده ، قطعه و مثنوي اند و آنچنان يكدست سروده شده اند كه گويي شاعر مهم را در يكروز در قالب شعر ريخته است . شعر پروين بيش از آنكه شخصي باشد و افكار واحساسات او را بيان كند حاكمان و زور مداران را مخاطب قرار مي دهد . « قدرت طبع اودر شرح و وصف طبيعت و نمايش احساسات انساني» به خوبي در اشعارش مشهود است. «ديوان اشعار پروين» ارزشمندترين اثر اوست .

عمليات محور كرخه – دزفول با موفقيت به پايان رسيد در اين عمليات سپاهيان اسلام چندين كيلومتر ازمنطقه را از لوث وجود دشمن پاك كردند و گره كثيري از افراد دشمن را به اسارت گرفتند .

پس از آن كه محمدعلي شاه قاجار در جريان مخالفت با نهضت مشروطه، مجلس شوراي ملي را به توپ بست و تعدادي از آزادي‏خواهان را قتل عام و سركوب نمود، مردم تبريز در اعتراض به اين حوادث، عليه حكومت مركزي قيام كردند. پيشرفت‏هاي مشروطه‏خواهان و عقب‏نشيني پياپي دولتيان، عين الدوله والي آذربايجان را به محاصره شهر تبريز وادار كرد. اين محاصره در حدود يازده ماه به طول انجاميد و چون راه رسيدن غله و آذوقه، توسط قواي دولتي مسدود شد، قحطي شديدي در شهر شايع گرديد. از اين روي مدافعين شهر در صدد يافتن راهي براي شكستن محاصره و دست يافتن به مواد غذايي بودند. اما قواي دولتي هوادار محمد علي شاه، شهر تبريز را به توپ بستند و تلفات و خسارات بسياري وارد آوردند. اين محاصره سرانجام در نهم ارديبهشت 1288 ش پايان يافت و شهر به دست روس‏ها افتاد.

استاد احمد بيرشك، در چهارم بهمن 1285 ش در تهران زاده شد. پس از آن كه مدتي نزد پدر فاضل خود تحصيل كرد، به مدت چهار سال در مشهد مشغول به تحصيل شد و از سال 1300 ش در تهران ادامه تحصيل داد. استاد بيرشك در اين زمان، زبان فرانسه را به خوبي فراگرفت و به ترجمه كتاب‏هاي فرانسوي همت گماشت. وي پس از اخذ ليسانس رياضيات، به مدت 19 سال در رشته معماري به تدريس روي آورد و سمت‏هاي متعددي از قبيل معاونت وزارت آموزش و پرورش و باني و معلم گروه فرهنگي هدف را بر عهده داشت. استاد بيرشك به شايستگي، لقب پدر رياضيات ايران را داشت و علاوه بر تقديري كه وزارت علوم از وي به عمل آورد، در واپسين ماه‏هاي عمرش، جزو مفاخر فرهنگي و چهره‏هاي ماندگار، از سوي سازمان صدا و سيما معرفي شد. يكي از كارهاي ارزنده و ماندني استاد بيرشك، تدوين زندگي نامه علمي دانشوران و نيز گاهنامه تطبيقي سه هزار ساله است كه تواريخ شمسي، قمري و ميلادي را با هم تطبيق نموده است. ايشان همچنين در زمينه داستان، تاريخ و زندگي‏نامه، رياضيات و هندسه و موضوعات ديگر داراي بيش از 60 اثر است كه هندسه مسطّحه، فلسفه، رياضي، علم قديم و تمدن جديد و مجموعه خِرَد از آن جمله‏اند. استاد بيرشك سرانجام پس از عمري تحقيق و پژوهش در اواسط فروردين 1381ش در 96 سالگي درگذشت و جامعه علمي كشور را به سوگ نشاند.

«حضرت امام حسن عسگري(ع)» يازدهمين اخترتابناك آسمان ولايت و امامت در مدينه منوره پاي به عرصه حيات نهادند . آن حضرت در سه سالگي به اتفاق پدر گراميشان به سامرا مهاجرت كردند و در مدت سيزده سال اقامتشان در اين شهر از محضر پدر عالمشان كسب فيض نمودند . در پي رحلت امام علي النقي(ع) ايشان 5 سال و اندي وظيفه امامت را درفضاي سياسي و اجتماعي نامناسب به عهده گرفتند . دوران امامت امام حسن عسگري مقارن با اوج قدرت سياسي و نظامي عباسيان بود . درآن هنگام كه بني عباس در محو آثار اولاد پيامبر اسلام(ص) متوسل به هر دسيسه و توطئه اي مي شدند . ايشان درحفظ اسلام و آثار ائمه سعي و تلاش فراوان نمودند . عاقبت در حالي كه از شدت شكنجه و آزارهاي بني عباسي رنجور و ناتوان شده بودند به منزل انتقال يافتند و پس از مدتي به دستور خليفه معتمد عباسي مسموم وبه درجه رفيع شهادت نائل آمدند . امام يازدهم (ع) ملقب به هادي و تقي بودند و كنيه هاي مبارك ايشان نيز« ابواحمد ؛ ابوالقاسم ؛ و ابوالخلف» ذكر شده است .

« ابوبكر محمد بن حسن بن يعقوب عطار» معروف به «ابن مُقسَم» قاري بزرگ قرآن كريم، مفسر، محدث و نحودان بغدادي درگذشت . او علم ادب را از ثلعب آموخت و درقرائت از عباس بن فضل رازي دانش اندوخت . ابن مقسم تأليفات متعدد در نحو و لغت دارد اما بيش از همه به علوم قرآني و قرائت اشتغال داشت . كتابهايي چون« الانوار في تفسير القرآن؛ و احْتِجاجُ القرائات» از جمله آثار اين مفسر و عالم قرن چهارم هجري مي باشند .

آيت الله شريعت اصفهاني اديب و مفسر قرن چهاردهم هجري بدرود حيات گفت . او درزادگاهش اصفهان در محضر علماي اين شهربه تحصيل علوم مختلف پرداخت . شريعت اصفهاني حكيمي متكلم ، فقيهي اصولي و اديبي رجالي بود و دراكثر علوم عقلي و نقلي به ويژه در علم رجال و حديث سرآمد هم عصران خود بشمار مي فت . وي همچنين پس از فراگيري اصول در سال 1296 هجري عازم عراق گرديد و بعد از مدتي تدريس در زمره مراجع تقليد شيعيان جهان قرارگرفت . از آثار شريعت اصفهاني كتابهاي افاضةالقدير في حلِّ العَصيرْ؛ حاشيه فصول ؛ قاعده صدور؛ و قاعده ضرر را مي توان نام برد .

چون شاه عباس صفوي خود را از نظر قواي نظامي نيرومند يافت به فكر بازپس‏گيري شهرهايي افتاد كه در شمال غربي ايران به عثماني‏ها واگذاشته بود. نخست به تبريز حمله برد و از آن جا به ايروان تاخت و از آن به بعد شهرهاي غربي ايران را از دست عثماني‏ها خارج ساخت و به ايران ملحق گردانيد.

سيد مرتضي كشميري نزد دايى و والد بزرگوارش به كسب علوم ديني پرداخت و در سنين نوجواني به درجات علمي نايل گرديد. در سال 1284 قمري همراه دايي خويش به عتبات عاليات عزيمت نمود. وي در آنجا از حوزه‏ي درس علامه سيدمحمد عباس تستري، آخوند ملامحمد اردكاني، ميرزا حبيب‏اللَّه رشتي و ميرزا محمد حسن شيرازي بهره برد و به مقام عالي علمي رسيد. سيد داراي شخصيت عرفاني و داراي كرامات عجيبي بوده است.

پس از به قدرت رسيدن محمدعلي شاه و بي‏اعتنايى او به مشروطه، مردم تبريز دست به قيام زده و با رهبري باقرخان و ستارخان نداي مشروطه سر دادند. پس از آن تبريز توسط قواي دولتي ماه‏ها به محاصره درآمد ولي توفيقي جهت تصرف شهر، براي شاه به دست نيامد. مقاومت سرسختانه‏ي مردم تبريز ده ماه به طول انجاميد و سرانجام در ربيع الثاني 1327 ق هنگامي كه سربازان روس به بهانه‏ي حمايت از خارجيان وارد اين شهر شدند، اين محاصره پايان يافت.

ملافتح‏اللَّه اصفهاني معروف به شيخ الشريعه در دوازدهم ربيع‏الاول سال 1266 ق در اصفهان به دنيا آمد. پس از فراگيري مقدمات در اصفهان و مشهد، در سال 1295 ق راهي نجف اشرف گرديد و از محضر عالمانِ گرانقدري همچون ملااحمد سبزواري، محمد حسين كاظميني و ميرزا حبيب‏اللَّه رشتي استفاده برد. از شاگردان او مي‏توان آيات عظام: محمد تقي خوانساري، عبدالكريم حائري يزدي، محمدحسين بروجردي، سيد ابوالقاسم خويى، سيد شهاب‏الدين مرعشي نجفي، سيد محسن حكيم و محمد علي شاه آبادي را نام برد. شيخ الشريعه با توجه به اقتضائات زمان وارد ميدان عمل مي‏شد و در امور سياسي متعددي دخالت مستقيم داشت. ايشان يكي از رهبران اصلي نهضت اسلامي مردم عراق عليه استعمار انگلستان در سال 1920 م بود. شيخ الشريعه، براي ارتقاء سطح علمي طلاب، كتابخانه‏ي مهمي ايجاد كرد كه دانش‏پژوهان از آن استفاده‏مي‏كردند. اين عالم رباني در 73 سالگي بدرود حيات گفت و در حرم امام علي(ع) به خاك سپرده شد.

«ساموئل مورس » نقاش و مخترع تلگراف متولد شد. ا و ابتدا نقاشي مي كرد ولي بعدها در دانشكده ييل به تحصيل فيزيك مشغول شد و درباره الكتريسته تحقيقاتي كرد. مورس در سال 1835 ميلادي نخستين دستگاه مورس را ساخت و الفباي مخصوصي براي فرستادن پيام ابداع كرد كه به الفباي مورس مشهور است؛ گفتني است نخستين پيامي كه مورس با تلگراف مخابره كرد اين بود : «چنين بود خواست خدا » .

«ريچارد رايت» نويسنده بزرگ سياهپوست امريكايي در يكي از شهرهاي ايالت مي سي سي پي در خانواده هاي فقيرزاده شد. سراسر زندگي او در رنج سختي سپري شد و حاصل دوران نويسندگي اش كتبي چون « پسرك سياه، رانده شده ، شكم ماهي و اطفال عمو توم » است .

جان نِپِر، رياضي‏دان اسكاتلندي در سال 1550م در ادينبورو، پايتخت اين كشور و در خانواده‏اي مرفه به دنيا آمد و به رسوم اشرافي انگلستان تربيت يافت. وي در دوران جواني، زماني كه اروپا دستخوش مناقشات ديني بود و نهضت پروتستانْ سراسر اين قاره را در برگرفته بود، سفرهاي زيادي به كشورهاي اروپايى نمود و به مذهب پروتستانْ گراييد. شهرت عمده نِپِر در رياضيات مبتني بر طريقه تازه‏اي بود كه وي براي انجام عمليات محاسباتي عرضه داشت. وي معتقد بود كه كليه اعداد را مي‏توان به صورت بالقوه نوشت. مثلاً چهار را به صورت دو به توان دو. او هم‏چنين بر اين اعتقاد بود كه اگر اعداد به اين صورت نوشته شود، عمل جمع، جانشين ضرب و عمل تفريق جانشين تقسيم خواهد شد. نپر براي تحقق بخشيدن به فكر خود، مدت بيست سال وقت صرف كرد و توانست فرمول‏هاي پيچيده‏اي براي نوشتن كليه اعداد به صورت بالقوه به دست آوَرَد. وي اين نحوه محاسبه را لُگاريتم به معناي اعداد متناسب ناميد. جان نپر نهايتاً در سال 1614م، جداول لگاريتمي خود را به چاپ رسانيد كه مورد استقبال فراوان جامعه علمي عصر قرار گرفت. مي‏توان گفت كه تأثير اين يافته‏هاي علمي در علم آن روز، با تأثير ماشين‏هاي حسابگر امروزي برابر است. از ديگر كارهاي نِپِر در رياضيات، عدد نپر است و ديگر اينكه وي با ابداع علامت اعشاري، كسر اعشاري را به صورت امروزي درآورد. جان نِپِر سرانجام سه سال پس از انتشار لگاريتم، در چهارم آوريل 1617م در شصت و هفت سالگي درگذشت.

آنتوان گالان، خاورشناس فرانسوي و متخصص سكه‏شناسي شرقي، در چهارم آوريل 1646م در خانواده‏اي فقير در ناحيه شمال شرقي فرانسه به دنيا آمد. وي پس از چند سال تحصيل، به علت فقر، مدرسه را رها كرد و به كار پرداخت. گالان پس از چندي راهي پاريس شد و پس از فراگيري زبان تركي، با سمت منشي سفير فرانسه در دربار عثماني، به قسطنطنيّه رفت. وي در آنجا مطالعات شرقي خود را ادامه داد و در ضمن به فراگيري زبان يوناني جديد و تحقيق در سكه‏هاي يوناني پرداخت. گالان در بازگشت به پاريس، هم‏چون بسياري ديگر از شرق شناسان، مجموعه نفيسي از سكه‏هاي قديم شرق را براي موزه‏هاي فرانسه به همراه آورد و اين آثار را از مهد اصلي خود خارج نمود. وي در سال‏هاي بعد نيز نسخه‏هاي خطي و اسناد باستاني متعددي را از خاور نزديك، به غرب منتقل كرد و اطلاعات خود را در مورد مشرق زمين تكميل نمود. گالان در سال 1701م به جهت تأليف كتاب‏هاي متعدد خود، به عضويت فرهنگستان كتيبه‏ها و ادبيات انتخاب شد و به تأليف يك فرهنگ سكه‏شناسي براي اين مؤسسه پرداخت. اما شهرت اصلي گالان بدين سبب بود كه وي نخستين مترجم كتاب هزار و يك شب به زبان فرانسوي بود كه در دوازده جلد در پاريس به طبع رسيد. اين كتاب در ميان اروپائيان مقبوليتي عظيم يافت و ترجمه گالان، هنوز هم يكي از مهم‏ترين ترجمه‏هاي كتاب هزار و يك شب به زبان اروپايى مي‏باشد. با اين ترجمه آزاد يا اصلاحي، كه جوهر اصلي متن را حفظ كرده بود، گالان دريچه گسترده‏اي از ادبيات داستاني عرب را به روي اروپائيان گشود و به طور كلي، تصويري مبالغه‏آميز و وهم‏انگيز از جهان اسلام و شرق ارائه كرد. گالان هم‏چنين قرآن كريم را نيز به زبان فرانسوي ترجمه كرد. علاوه بر آن لطائف كلام و حِكَم شرقيان، قصص و افسانه‏هاي بيد پاي هند و لقمان حكيم از ديگر آثار چاپ شده گالان است، ضمن اين كه ترجمه‏هاي متعددي نيز از اوبه يادگار مانده است. آنتوان گالان سرانجام در هفدهم فوريه 1715م در 61 سالگي در پاريس درگذشت.

پيمان آتلانتيك شمالي كه به اختصار ناتو ناميده مي‏شود اتحاديه‏اي سياسي - نظامي است كه در چهارم آوريل 1949م با عضويت كشورهاي بلژيك، فرانسه، لوكزامبورگ، هلند، انگليس، كانادا، دانمارك، ايسلند، ايتاليا، نروژ، پرتغال و امريكا در پايتخت امريكا شكل گرفت. به موجب اين پيمان، حمله به هر يك از كشورهاي عضو، حمله به تمام اعضا تلقي شده و بايد بقيه كشورها از آن كشور حمايت نمايند. سازمان آتلانتيك شمالي در آغاز براي جلوگيري از نفوذ كمونيسم و مقابله با تهديد نظامي شوروي در اروپا به وجود آمد و عامل مؤثري براي تثبيت سلطه و نفوذ امريكا در اروپا بود. اين سازمان بيشتر يك تشكيلات نظامي است كه داراي يك سازمان اداري و يك دبير كل غيرنظامي مي‏باشد. ولي بازوي اجرايى اين سازمان، ستاد فرماندهي مشترك نيروهاي پيمان است كه هميشه يكي از افسران ارشد امريكايى در رأس آن قرار دارد، زيرا قسمت اعظم بودجه اين سازمان را امريكايى‏ها تأمين مي‏كنند و به همين جهت بود كه فرانسه در سال 1960م نيروهاي نظامي خود را از ناتو خارج ساخت. آلمان، يونان، اسپانيا و تركيه از ديگر كشورهايى بودند كه در مراحل بعدي به اين پيمان ملحق شدند. تشكيل پيمان ناتو، از نتايج جنگ سرد و واكنشي در برابر تهديدات احتمالي شوروي بود. اما با فروپاشي اتحاد جماهير شوروي و بلوك كمونيست و انحلال سازمان پيمان ورشو كه براي مقابله با ناتو به وجود آمده بود، سازمان پيمان آتلانتيك شمالي نيز هدف و ماهيت قبلي خود را از دست داد و بعضي از كشورهاي اروپاي شرقي و حتي خود روسيه نيز خواهان عضويت در اين سازمان شدند. با وجود اين، امريكا اصرار دارد كه سازمان در قالب پيشين خود هرچند با تشكيلات نظامي محدودتري باقي بماند. سازمان پيمان آتلانتيك شمالي، مهم‏ترين عامل نفوذ و قدرت امريكا در اروپا به شمار مي‏رود و امريكايى‏ها در پوشش اين سازمان، بيش از سي‏صد هزار نيرو و نيز پايگاه‏هاي متعددي در اين قاره دارند. هم‏چنين ناتو در بسياري از مواقع به عنوان بازوي نظامي اروپا و امريكا، اهداف سياسي اعضاي خود را نيز دنبال مي‏كند. مقر پيمان سازمان آتلانتيك شمالي در بروكسل پايتخت بلژيك است و تشكيلات اداري آن، تحت نظر يك دبير كل اداره مي‏شود.

كشور جمهوري سِنِگال با 196/722 كيلومتر مربع وسعت در كنار اقيانوس اطلس در غرب افريقا و در همسايگي موريتاني، مالي، گينه و گامبيا واقع شده است. جمعيت سنگال 9/5 ميليون نفر بوده و اكثر آنان سياه مي‏باشند. بيش از 90% مردم اين كشور، مسلمان و زبان رسمي آن فرانسوي است. پايتخت اين كشور، شهر داكار مي‏باشد. پيش‏بيني مي‏شود كه جمعيت سِنِگال تا سال 2020م بيش از 16 ميليون نفر خواهد بود. از شهرهاي مهم آن تيئس، كائولاك و سن لويى مي‏باشد. واحد پول سنگال "فرانك سي اف آ" است. سنگال از نظر اقتصادي كشور فقيري است. نظام سياسي حاكم بر سنگال جمهوري چند حزبي و با يك مجلس قانون‏گزاري است. اين كشور از قرن پانزدهم ميلادي تحت نفوذ و استعمار پرتغال قرار گرفت و فرانسوي‏ها نيز از قرن هفدهم به غارت منابع طبيعي و انساني سِنِگال پرداختند. به دنبال تضعيف فرانسه در جريان جنگ جهاني دوم، اين كشور استعماري مجبور شد به سنگال نيز هم‏چون ديگر مستعمراتش امتيازاتي بدهد. در نهايت، سنگال در 1958م استقلال داخلي يافت و در چهارم آوريل 1960م به استقلال كامل رسيد.

پس از آن كه دانشمندان شوروي و سپس امريكايى موفق به پرتاب سفينه‏هايى به فضا شدند و براي اولين بار فضانوردان را به فضا فرستادند، از سال 1966م مسابقه براي تسخير كره ماه آغاز شد. در نهايت در روز چهارم آوريل 1966م، نخستين سفينه فضايى كه از طرف شوروي به فضا پرتاب شده بود به دور كره ماه گردش كرد و عكس‏هايي از كره ماه به زمين فرستاد. اين مسئله رقابت فضايي بين دو ابرقدرت را فزوني بخشيد، تا اين كه دو ماه بعد در ششم ژوئن 1966م، يك سفينه امريكايي بدون سرنشين بر روي كره ماه فرود آمد و اطلاعاتي از سطح كره ماه به زمين مخابره نمود.

مارتين لوتركينْگْ، سياه پوست مبارز امريكايى، در 15 ژانويه سال 1929م به دنيا آمد. وي از جواني وارد فعاليت‏هاي سياسي و اجتماعي شد و در راه به دست آوردن حقوق سياهان تلاش كرد. او يك مسيحي فقير بود ولي تلاش‏هايش براي دفاع از حقوق سياهان مورد حمايت همه سياه‏پوستان مسلمان و مسيحي قرار گرفت. لوتركينگ، مهاتما گاندي، رهبر استقلال طلب هند را پيشواي خود قرار داده بود. در سال 1956م وقتي زن سياه‏پوستي حاضر نشده بود در اتوبوس جاي خود را به يك زن سفيدپوست بدهد، و آن زن سياه‏پوست را به همين دليل از اتوبوس بيرون انداختند، مارتين لوتركينگ، استفاده سياهان از اتوبوس را در سراسر امريكاي شمالي تحريم كرد و اين تحريم توسط دوازده ميليون سياه‏پوست امريكايى رعايت شد تا اينكه در اواخر همين سال، دادگاه عالي ايالات متحده، تبعيض ميان سفيد و سياه را در كشور ممنوع اعلام كرد. مارتين در سال 1963م جنبش عظيم يك صد هزار نفري را در پايتخت امريكا تدارك ديد. او در سال 1964م به سبب مبارزات صلح‏آميز و بدون خشونت خود، موفق به دريافت جايزه صلح نوبل گرديد، اما در 4 آوريل 1968م به ضرب گلوله يك سفيد پوست نژادپرست از اعضاي فرقه تروريستي كوكلوكْسْ كِلان، در 35 سالگي به قتل رسيد.

ذوالفقار علي بوتو سياست‏مدار پاكستاني، در پنجم ژانويه 1928م در خانواده‏اي ثروت‏مند و مسلمان در شهر لاركانا به دنيا آمد. وي پس از طي تحصيلات مقدماتي، از دانشگاه‏هاي كاليفرنيا و آكسفورد در رشته حقوق فارغ‏التحصيل شد. بوتو پس از اتمام تحصيلات خود، شغل وكالت را در پاكستان برگزيد و در دادگاه عالي مشغول فعاليت گرديد. او در سال‏هاي بعد، وارد فعاليت‏هاي سياسي شد و از سال 1958م به مدت هشت سال در دولت‏هاي مختلف پست وزارت يافت. بوتو در سال 1966م به دليل نپذيرفتن موافقتنامه با هند بر سر كشمير از مقام خود استعفا داد و سال بعد حزب مخالف دولت را به نام حزب مردم تشكيل داد. اين حزب در انتخابات سال 1970م اكثريت كرسي‏ها را به دست آورد. ذوالفقار علي بوتو در سال 1971م، به دنبال شكست پاكستان از هند و تجزيه پاكستان شرقي، به رياست جمهوري پاكستان رسيد. در سال 1973م، هنگامي كه قانون اساسي جديد پاكستان، قدرت اصلي را به نخست‏وزير سپرد، بوتو عهده دار اين سمت شد. در نهايت در 1977، ژنرال محمد ضياءالحق طي كودتايي، بوتو را سرنگون كرد و او را به قتل و خيانت به كشور، متهم نمود. ذوالفقار علي بوتو سرانجام علي‏رغم درخواست رهبران برخي كشورها براي عفو وي، در چهارم آوريل 1979م در 50 سالگي اعدام شد.

/س