5 فروردین 1388 / 27 ربیع الاول 1430 / 25 مارس 2009

اميرخسرو دهلوي شاعر پرآوازه پارسي گوي هندي، در سال 651 ق در شمال غربي هند به دنيا آمد و از جواني، استعداد خود را در زمينه شعر نشان داد. اميرخسرو علاوه بر تسلط بر ادبيات و موسيقي ايراني و هندي، با زبان‏هاي عربي و تركي نيز آشنا بود. اطلاعات وسيع و مهارت او باعث شد تا در زمره پركارترين شاعران ادب فارسي به شمار آيد. از اميرخسرو دهلوي، آثار متعددي به يادگار مانده كه هشت مثنوي و پنج دفتر شعر از آن جمله است. دهلوي در اين مثنوي‏ها، شديداً تحت تأثير نظامي، شاعر شهير ايراني بوده است. وي به حق، بزرگ‏ترين شاعر پارسي گوي هند و صاحب قريحه و اشعار بسيار است.

در جريان جنگ جهاني دوم، ايران توسط متفقين اشغال شده و پس از اتمام جنگ، هنوز اين نيروها در كشور حضور داشتند. پس از مدتي، توافق شد كه اين نيروها از ايران خارج شده و كشور را تخليه نمايند. اما شوروي علي‏رغم امضاي توافقنامه، مايل به خروج نبود. بنابراين دولت ايران شكايتي را تسليم سازمان ملل كرد و خواستار تخليه ايران از قواي متجاوز روس گرديد. سرانجام اين نيروها از اوايل سال 1325 ش، راهي كشور خود شده و ايران را تخليه نمودند.

با توجه به اهميت استراتژيك ايران و نياز مبرم اروپا و آمريكا به منابع عظيم انرژي طبيعي ايران همچون نفت و گاز، غرب درصدد برآمد كه به هر طريق ممكن، ايران را از جمله متحدان خود سازد. از اين رو، پيمان نظامي بغداد در سال 1333ش ميان عراق، تركيه و انگلستان منعقد شد. چند ماه بعد ايران و پاكستان نيز به اين پيمان پيوستند و نام آن به سازمان پيمان مركزي يا سنتو تغيير يافت، ضمن آنكه آمريكا نيز به عنوان عضو ناظر در اين پيمان حضور داشت. هرچند امضاي اين پيمان با مخالفت‏هاي شديدي در ايران مواجه گرديد ولي دولت به اعتراضات مردمي توجهي نكرد و پيمان سنتو را به رسميت شناخت. پيمان سنتو حلقه مياني پيمان ناتو در اروپا و پيمان سيتو در شرق آسيا بود و همكاري‏هاي اقتصادي، سياسي، نظامي و اطلاعاتي را در برمي‏گرفت. اين زنجيره از پيمان‏هاي نظامي، در واقع بخشي از محاصره اتحاد جماهير شوروي و اقمار آن را تشكيل مي‏دادند كه توسط آمريكا برنامه‏ريزي شده بود. در اين ميان آمريكا به بهانه اجراي مفاد اين قرارداد، توانسته بود با گسيل نظاميان خود به داخل نيروهاي مسلح ايران،كشورمان را به پايگاه ديدباني در جهت اهداف خود تبديل كند. اما در پي كودتاي نظامي عبدالكريم قاسم در عراق در سال 1337ش، اين كشور از پيمان سنتو خارج شد. پاكستان نيز در اعتراض به عدم حمايت اعضاي سنتو از اين كشور در مقابل هند، اين پيمان را ترك كرد و سرانجام با سرنگوني رژيم شاه و خروج ايران از پيمان سنتو، اين پيمان عملاً از هم پاشيد. قبل از انحلال پيمان سنتو، در سال 1354، در پي سرنگوني رژيم ويتنام جنوبي، پيمان سيتو نيز منحل شده بود. با اين وصف، حلقه محاصره آمريكا به دور شوروي در آسيا، عملاً در اواخر دهه 1350ش از بين رفت. پس از پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي و خروج جمهوري اسلامي ايران از اين پيمان استعماري، رشته‏هاي آن از هم گسيخت و به جاي آن، سازمان همكاري‏هاي اقتصادي "اكو" در راستاي منافع كشورهاي منطقه پا گرفت.

جنگ تاريخي مجمع المُروج ميان نيروهاي غازان ايل خان و مَلِك ناصر در سوريه‏ي كنوني به دليل منافع و مصالح سياسي ميان دو طرف درگرفت. مماليك مصر پس از بيرون آوردن شام و سواحل مديترانه از دست صليبيون درصدد تصرف بغداد و بيرون آوردن آن از دست مغول برآمدند. غازان براي دفاع از متصرفات ايلخانان وارد اين نبرد شد و در محل مجمع المروج مسلمين را شكست داد و بر شام و فلسطين مستولي شد.

جزيره‏ي (تنگه) هرمز از ده‏ها سال قبل تحت تصرف پرتغالي‏ها قرار داشت و آنان خواستار ادامه‏ي تصرف بحرين نيز بودند. اما چون اسپانيا كه تحت تسلط پرتغال بود به قولِ خود در اتحاد جنگي با ايران بر ضدعثماني وفا نكرده بود، به دستور شاه، يكي از فرماندهان لشكر صفوي با نمايندگان شركت هند شرقي انگليس براي گرفتن كشتي‏هاي جنگي از ايشان وارد مذاكره شد. سرانجام قرار بر اين گرديد كه ايراني‏ها از خشكي و انگليسي‏ها از دريا به جزيره‏ي قشم و هرمز حمله كنند و به تسلط پرتغالي‏ها بر خليج فارس خاتمه دهند. قواي متحد ايراني و انگليسي در 27 ربيع الاوَّل سال 1031 ق به محاصره‏ي قلعه‏ي هرمز پرداختند و آن قلعه را در دهم جمادي الثاني همان سال، فتح كردند. پايگاه‏هاي پرتغالي‏ها، پس از 130 سال يعني از زمان شاه اسماعيل صفوي، با فتح قشم و هرمز از دست رفت و آنان به ناچار در سال 1034 ق با شاه عباس، صلح كرده و از جميع متصرفاتِ خود، چشم پوشيدند. شاه عباس براي اين كه دوستي آن‏ها را به كلي از دست نداده باشد، فقط به آن‏ها اجازه داد كه در بحرين به صيد مرواريد بپردازند و در بندر لنگه براي خود قلعه و تجارت‏خانه بنا نمايند.

آيت‏اللَّه سيدمحسن حكيم در سال 1306 قمري در كشور عراق ديده به جهان گشود. او در تحصيل مدارج عالي علمي از محضر بزرگاني همچون آيات عظام: آخوند خراساني، ميرزاي ناييني و آقا ضياء عراقي كسب فيض كرد. آيت‏اللَّه حكيم نسبت به مسايل سياسي و اجتماعي مسلمانان توجه ويژه‏اي اعمال مي‏نمود و با زمامداران نالايق عراق سر ستيز داشت. ايشان علاوه بر مبارزه با استعمارگران غربي و حضور فعالانه در قيام اسلامي مردم عراق در سال 1920 ميلادي، از انقلاب اسلامي ايران به رهبري امام خميني(ره) در طول سال‏هاي اوليه‏ي دهه‏ي 1340 شمسي پشتياني مي‏نمود. آيت‏اللَّه حكيم با روي كار آمدن حزب بعث در عراق، به مخالفت با آنان پرداخت و از اين روي، حُكّام جور، انواع آزار و اذيت و اهانت را به ساحت اين مرجع بزرگوار روا داشتند. سال‏هاي پاياني عمر آن عالم سترگ به بيماري و تبعيد گذشت و منزل وي در نجف مورد هجوم عواملِ چماقدار حزب بعث قرار گرفت و انواع بي‏حرمتي‏ها را به ايشان نمودند. سرانجام اين مرجع صبور و رهبر آگاه پس از تحمل رنج و مصيبت بسيار، ناشي از ظلم و ستم حكّام بعث، پس از دوره‏اي بيماري، سرانجام در 84 سالگي به لقاي معبود شتافت و در تشييعي با شكوه، در كنار كتابخانه‏اش در نجف اشرف به خاك سپرده شد.

قرارداد ايجاد جامعه اقتصادي اروپا يا بازارمشترك اروپا دررم ميان نمايندگان كشورهاي اروپايي به امضا رسيد. هدف ازتشكيل چنين جامعه اي ايجاد تعرفه گمركي ميان كشورهاي عضوبراي ازبين بردن تعرفه هاي گمركي بود كه درپي آن مبادلات كالا، نيروي كار، سرمايه و خدمات نيزبصورت آزاد ميان كشورهاي عضو انجام مي‎گرفت. اكنون بازازمشترك اروپا براي كشورهاي عضو به منزله مركزي براي دستيابي به مقاصد سياسي است و اين كشورها ازمقاصد سياسي و نظامي خود را ازطريق بازارمشترك اروپا اعمال مي‎كنند.

در تاريخ بيست و پنجم مارس 1589م و هم‏زمان با به قدرت رسيدن هانري چهارم، حكومت سلسله بوربون‏ها در كشور فرانسه آغاز شد. بوربون‏ها يكي از خاندان‏هاي مقتدر و نيرومند اروپايى بود كه در برخي از كشورهاي اروپا نظير اسپانيا، فرانسه و... حكمراني كردند. نام اين خاندان از قلعه بوربون در فرانسه اخذ شده است. مؤسس اين خاندان، روبر، پسر لويى چهارم بود. دو قرن پس از وي، اين خاندان در نيمه قرن شانزدهم ميلادي بار ديگر احيا شد و هانري چهارم به تخت پادشاهي نشست. هانري چهارم، خود، پروتستان مذهب بود، ولي براي سلطنت بر كشوري كه اكثريت مردم آن كاتوليك بودند، مذهب كاتوليك را پذيرفت و در سال 1594م تاج گذاري كرد. با اين حال، وي آزادي و امنيت پروتستان‏ها را نيز تامين كرد و نام نيكي در تاريخ فرانسه از خود بر جاي گذاشت. دوران سلطنت برخي از سلاطين بوربون، بسيار طولاني بود به طوري كه تنها نوه هانري چهارم با عنوان لويى چهاردهم و پس از وي، لويى پانزدهم، مجموعاً بيش از 130 سال از طول دوران دويست ساله حكومت بوربون‏ها را به خود اختصاص دادند. آخرين پادشاه اين سلسله لويي شانزدهم بود كه در جريان انقلاب فرانسه در 21 ژانويه سال 1793م، اعدام شد. با اعدام لويي شانزدهم، پادشاهي بوربون‏ها در فرانسه خاتمه يافت و جمهوري اول فرانسه شكل گرفت.

جوزف گاريبالدي ميهن‏پرست شهير و سياست‏مدار ايتاليايى در 25 مارس سال 1807م در اين كشور به دنيا آمد. وي پس از آن كه در جواني وارد ارتش شد، در سال 1834م به جنبش سوسياليستي ايتالياي جوان گرويد و پس از مدتي به خاطر افكار انقلابيش محكوم به مرگ گرديد. در نتيجه به امريكاي جنوبي گريخت و در آن‏جا در دو جنگ داخلي شركت جست. در اوايل قرن نوزدهم، ايتاليا در گذر تهاجمات ناپلئون، مورد نزاع فرانسه بود و پس از ناپلئون نيز بخش‏هايى از اين كشور جدا شد. در سال 1860م هنگامي كه ملي‏گرايان ايتاليايى به متحد كردن ايالات و حكومت‏هاي كوچك شمال ايتاليا سرگرم بودند، گاريبالدي كه شخصي وطن‏پرست پرشور بود، بر آن شد تا خوي ماجراجويانه و تهوّر خويش را در راه وحدت ايتاليا به كار اندازد. از اين رو براي اين كه زودتر به هدفش نائل گردد، عقيده جمهوري خواهي را فداي وحدت مملكت خود ساخت و با تمام قوا به نفع ويكتور امانوئل، حاكم يكي از مناطق ايتاليا به نبرد پرداخت. در اين زمان، گاريبالدي در رأس جنگجويان سرخ جامه‏اي كه آن‏ها را هزار قهرمان مي‏خواندند عازم جنوب ايتاليا شد و پس از سه ماه نبرد، جزيره سيسيل را گشود. وي پس از ورود به جزيره و فتح شهر ناپْلْ در اين منطقه، ويكتور امانوئل را پادشاه كلّ ايتاليا اعلام كرد. گاريبالدي بعدها تلاش نمود تا رم را نيز تصرف كند كه در اين كار موفق نشد. گاريبالدي از آن پس تا آخر عمر به نگارش كتاب با عنوان "به خاطر ملت‏هاي ستم‏ديده" مشغول شد و داراي نقش مهم سياسي نبود. گاريبالدي سرانجام در 16 سپتامبر سال 1882م در 75 سالگي درگذشت.

در بيست و پنجم مارس 1957م قرارداد تأسيس جامعه اقتصادي اروپا يا بازار مشترك اروپا در رُم پايتخت ايتاليا بين نمايندگان كشورهاي فرانسه، آلمان غربي، ايتاليا، بلژيك، هلند و لوكزامبورگ به امضا رسيد. هدف از تشكيل اين جامعه، ايجاد اتحاديه گمركي ميان كشورهاي عضو براي از بين بردن تعرفه‏هاي گمركي بود كه به دنبال آن مبادلات كالا، نيروي كار، سرمايه و خدمات نيز به صورت آزاد بين كشورهاي عضو انجام مي‏شد. از اين رو، كشورهاي عضو اين جامعه، با يك جدول زمانبندي شده، تعرفه‏هاي گمركي بين يك‏ديگر را تا سال 1968م به كلي لغو كردند و رفت و آمد اتباع اين كشورها و كار اتباع هر كشور عضو در كشور ديگر آزاد شد. به عبارت ديگر منظور از اين پيمان، برداشتن موانع بازرگاني، ترويج جريان آزاد سرمايه و تسهيل تردد كارگران ميان كشورهاي عضو بود. يكْنواخت سازي نرخ دستمزد كارگران، ايجاد روش‏هايي براي تأمين اجتماعي و تجديد حيات صنايع به وسيله يك بانك سرمايه‏گذاري از ديگر اهداف اين پيمان به حساب مي‏آمد. جامعه اقتصادي اروپا، مقدمه‏اي براي تشكيل اتحاديه اروپا در سال 1992م بود.

ملك فيصل پادشاه اسبق عربستان سعودي، در 9 آوريل 1906م به دنيا آمد. وي پس از تشكيل كشور عربستان سعودي، در دربار پدرش عبدالعزيزِ بن سعود به مدارج ترقي رسيد و در زمان پادشاهي برادر خود، ملك سعود، نزديك به چهارسال، نخست وزيري عربستان سعودي را بر عهده داشت. در اين هنگام بر اثر جريانات سياسي كه به بركناري ملك سعود انجاميد، فيصل در سال 1964م به پادشاهي عربستان رسيد. وي سپس تا حدي دست به اصلاحات اجتماعي و اقتصادي زد و كشور را از حالت قبيله‏اي بيرون آورد و به استان‏هاي گوناگون تقسيم نمود. او براي هر استان شورايى مركب از 30 نفر تشكيل داد و برادرش خالد را به عنوان ولي‏عهد خود انتخاب كرد. ملك فيصل ضمن نزديك كردن هرچه بيشتر عربستان به امريكا در راه به دست گرفتن رهبري جهان عرب به شدت تلاش كرد. او در اين راستا با سياست جمال عبدالناصر رئيس جمهور وقت مصر، در تشكيل جمهوري متحده عربي متشكل از سوريه و مصر به مبارزه برخاست. با اين حال در اوت 1965م، ملك فيصل معاهده‏اي با عبدالناصر، جهت رفع اختلافات دو كشور درباره مسئله يمن منعقد كرد. شهرت و اعتبار ملك فيصل بيشتر به سبب نقشي است كه در تشويق و تحريك اعراب به تحريم نفتي جهان غرب پس از جنگ اكتبر 1973م بين اعراب و اسرائيل ايفا كرد. در اين راستا، به پيشنهاد فيصل، كشورهاي عربي، از پايان اكتبر آن سال، هر ماه 5 درصد از توليدات نفتي خود را كاسته و 5 درصد بر بهاي آن افزودند. در نتيجه، بهاي جهاني نفت در مدت كوتاهي تا هشت برابر افزايش يافت. اين نخستين بار بود كه اُپك در پرتو اتحاد اعضاي خود، قيمت جهاني نفت خود را تعيين مي‏كرد. در جريان اين تحريم، در پائيز 1973م، فروش نفت به امريكا و كمپاني‏هاي خصوصي امريكايى و اروپايى، اساساً ممنوع اعلام شده بود. تصميم به كاهش توليد و افزايش بهاي جهاني نفت، محصول فشار افكار عمومي مردم و احساسات ضد امريكايى و ضد صهيونيستي آنان بود. اين امر چندان به درازا نيانجاميد و ملك فيصل سرانجام در 25 مارس 1975م پس از 11 سال حكومت در سن 69 سالگي به دست برادرزاده‏اش ترور شد و برادرش خالد به جاي وي، بر تخت سلطنت نشست. در آن زمانْ مطبوعات جهاني، قتل فيصل را يك توطئه مشترك از جانب امريكا و رژيم صهيونيستي خواندند. فيصل هنگام مرگ، علاوه بر پادشاهي، سمت نخست وزيري و وزارت امور خارجه عربستان را نيز عهده‏دار بود.

به دنبال سرنگوني دولت محمد زيادباره ديكتاتور وابسته كشور سومالي توسط گروه‏هاي مخالف در سال 1991م، نيروهاي امريكايى به بهانه پايان دادن به شورش‏هاي سومالي و در واقع براي روي كار آوردن دولتي دست نشانده، در دسامبر 1992م وارد اين كشور شدند. در حالي كه گروه‏هاي فاتح در مورد تشكيل يك دولت ائتلافي به توافق نرسيده و اين خود منجر به جنگ داخلي شده بود، حضور سربازان امريكايى در قالب نيروهاي پاسدار صلح سازمان ملل نيز با مقاومت نيروهاي سوماليايى مواجه گرديد. استدلال وزارت دفاع امريكا موسوم به پنتاگون و سازمان جاسوسي اين كشور، سيا، اين بود كه در مدت زمان كوتاهي، حكومت مطلوب امريكا را بر سومالي حاكم خواهند ساخت. اما شبه نظاميان سومالي عليه نيروهاي نظامي امريكا وارد جنگ شدند. و اين درگيري‏ها، خسارات بيشتري به كشور وارد آورد. از آن طرف، اشغال‏گران امريكايى در طول اشغال نظامي سومالي و مبارزه با مردم و نيروهاي شبه نظامي اين كشور، متحمل تلفات زيادي شدند كه اين امر با مخالفت افكار عمومي امريكا مواجه گرديد و در نتيجه كنگره امريكا از كاخ سفيد خواست تا ارتش امريكا را از سومالي خارج كند. سرانجام بيل كلينتون، رئيس جمهور وقت ايالات متحده، در تاريخ 25 مارس 1994م، فرمان خروج نيروهاي امريكايي از اين كشور افريقايي را صادر كرد و امريكا بدون به دست آوردن نتيجه مطلوب، با ذلت خاك سومالي را ترك نمود.

يونان كشوري در جنوب شرقي اروپا و بر كرانه شمالي درياي مديترانه واقع شده است. مساحت آن 131/957 كيلومتر مربع و جمعيت آن قريب به 11 ميليون نفر مي‏باشد. پايتخت يونان شهر آتن و شهرهاي مهم آن تسالونيكي،پيرايوس و پاتراي است. بيش از 95% مردم يونان مسيحي ارتدوكس و 1/3 درصد مسلمانند. نظام سياسي يونان جمهوري است و واحد پول آن "دراخما" بود كه با رواج يافتن پول واحد اروپائي، يورو جاي‏گزين آن گرديد. اكثريت مردم يونان ملّيت يوناني داشته و به زبان يوناني جديد صحبت مي‏كنند. 25 مارس، يادآور آغاز نبرد آزادي‏بخش مردم يونان عليه عثماني در سال 1821م، به نام روز ملّي نام گذاري شده است. يونان يكي از قديمي‏ترين تمدن‏هاي جهان است كه از هزار سال قبل از ميلاد واحدهاي مسكوني و سياسي در آن تشكيل شده بود. 338 سال قبل از ميلاد، پادشاه مقدونيه، يونان را ضميمه امپراتوري روم گرداند. امپراتوري عثماني از سال 1456م دوران تسلط چهارصد ساله خود را بر اين كشور آغاز كرد. از سال 1821م ، قيام يوناني‏ها عليه عثماني، با حمايت برخي دولت‏هاي اروپايي به ويژه روسيه، فرانسه و انگليس آغاز شد و سرانجام، در سوم فوريه سال 1830، يونان باحكومت پادشاهي به استقلال دست يافت. يونان در طول قرن نوزدهم ، درگير نزاع‏هاي داخلي و جنگ‏هاي خارجي بود و با اعلام پايان حكومت سلطنتي در 1973، آرامش در اين كشور حاكم گرديد.